No Compromise dergisi 8. sayı/2000

Jonathan Weintraub

Animal Liberation Brigade

Irkçılık, sınıf ayrımcılığı, cinsiyet ayrımcılığı, heteroseksizm ve tür ayrımcılığı daha büyük bir hastalığın farklı semptomları- davranışlarımızı her anlamda etkileyen, bütün sebepsiz sömürü biçimlerini ıslah edecek tek bir kolektif mücadeleyle tedavi edilebilecek bir hastalık bu .Beyaz muhafazakar değerler ve ideallerden oluşmuş bir dünyada yaşıyoruz. Küçük yaşlardan itibaren devlet tarafından verilen bir eğitime maruz kalıyoruz, alfabeyle beraber bir de sadakat yemini etmeyi öğreniyoruz. Bu kadar “gelişmiş” bir kültürün insanları  ve hayvanları böylesine baskı altına almasının sebebi ne acaba?

Toplumumuz hayvanları insanlara, kadınları erkeklere, gettoları şehir merkezlerine, altta olanı üstün olana göre kategorize etme ve boyun eğdirmeye dayanan içselleştirilmiş hatalı düalizmler üzerine kurulu. Hayvanların işkence görmesini, azınlıkların ezilmesini, kadınların erkeklere hizmet etmesini insan doğası olarak kabul etmişiz. Hatalı varsayımların yapısökümünü gerçekleştirerek total özgürlüğün temelini hazırlıyoruz; toplumsal olarak kurgulanmış önyargıları umursamadan hem kendimizin hem de başka canlıların özgürlüğünün temelini.

Erkekler kadınları dövdüğü sürece, azınlıklar hapisanelere tıkıldığı, hayvanlar insanlar tüketsin diye  yetiştirildiği sürece gerçek özgürlük sahte bir iddia olacak. Bizler düşünce süreçlerimizi ekonomik olarak onaylayan bir para biriktirme kültüründe yaşıyoruz. Medyanın %99’undan fazlası nüfusun %1’inden az insanlar tarafından kontrol ediliyor- Mc Donald’s gibi şirketlerin reklamlar sayesinde bu kadar bilinmesinin sebebi bu. McDonald’s büyük medya kuruluşlarıyla kazançlı sözleşmelerde ortaklık ediyor, böylece küresel gıda endüstrilerinin tekelleştirilmesinde önemli rol oynamış oluyor. Çok az sayıda insanın ahlaki ekonomiyi kontrol ettiği, metaya dayanan bir kültürde  gerçek bir demokrasiye yönelik beklentiler sürekli tehlike altında kalıyor.

Bir kişinin kapitalist toplumda başarılı olabilmesi için yığınlarca canlının acı çekmesi gerek. Devlet eğitiminin temeli bizlerin kapitalist kafa yapısını kabul etmemize dayalı. Bunu yapmayanlar muhafazakar medya tarafından marjinalize edilip hafife alınıyor, bu da hepimizin “Amerikan Hayat Tarzı”nı bilinç altında kabullendiğimizin bir işareti.

125 sene kadar önce Afrikalılar evlerinden çalındı, aydın dünyanın ekonomik ihtiyaçları için hizmet etmeye zorlandılar. İnsanlar içinde yaşadığımız kölelik sistemini sürdürmeleri için üremeye zorlandılar. Afrikalılar köle olmayanlara kıyasla daha eksik insanlar olarak görüldü,  bu da köle sahiplerinin insan emeğini sömürmesini meşrulaştırmış oldu. Aynı “aydın” düşüncü biçimi kültürümüzde hala destek görüyor. Modern kölelik, kitlesel şekilde üretilen canlıların kendi eğlencemiz ve günlük gıda kaynağı olmaları için öldürülmesine sebep oluyor. Modern endüstriyel çiftlikleri yaratan acı, ızdırap ve  atıklardan korunmuş, hepsine karşı duyarsızlaşmış durumdayız. Tek bir amaçla devasa fabrikalar kurduk: en az fiyata bilimsel olarak mümkün olan en çok sayıda hayvanı üretmek için.

Aileler ve  çocuklar hayvanları sirklerde ziyaret ediyor- kendi doğalarına göre davranmayan, dans eden, yanan çemberlerden atlayan, hokkabazlık yapan hayvanları. “İnsan” nitelikleri gösteren bu hayvanlar küçücük kafeslerde ve çubuklar arkasında zulüm dolu bir hayat yaşamaya zorlanıyorlar. Zorla çalıştırma sadece hayvanlarla sınırlı değil.

İnsan  köleliği dünyamızın bir çok yerinde hala var. Buna hapisane duvarları ardındaki zorunlu çalışma kamplarını örnek verebiliriz. Tutuklular bu yerlerde hiçbir parasal kazanç elde etmeden özgür insanların kullanması için mal ve eşya üretmeye zorlanıyor. Fabrika çiftliklerinde (endüstriyel çiftliklerde) bulunan hayvanların yaşadığı acı ile hapisanelerdeki insanların yaşadığı acı birbiriyle doğrudan ilişkili. Ekonomimizin bu kurumlarının büyük duvarların arkasına-“insanlığın” baskı ve terör çığlıklarını duyamayacağı duvarların arkasına yerleştirilmiş olması raslantı değil.

Antroposentrik dünya görüşümüz  bizlere sadece hayvanları ve çevreyi tahakküm altına almayı öğretmedi, kadınları ve heteroseksüel olmayanları da baskı altına almayı öğretti. Ataerkilliğin damarlarımıza dek işlediği bir toplumda kadınlar erkek partnerlerine kıyasla aşağı görülür. Popüler kültür, bilim ve medya feminen olana negatif bir değer atfetmiştir, sık sık dişisel olanı hayvansı olmayla eş tutar. Ataerkillik kadınların bu dünyada belirli bir yeri olduğunu dikte eder, bu yer azınlıkların yeri ve hayvanların yeri ile aynıdır. Hatalı bir düalizm aracılığıyla kadınları toplumsal hiyerarşide kontrol altına alan bir sistem yarattık.

Toplumumuz bir insanın değerini onun teninin rengine göre belirliyor. Kadınlar, özellikle beyaz olmayan kadınlar devletimiz tarafından sorun yarattığı gerekçesiyle hedef gösterildiler. Her kasaba merkezine içki bayii açan bu bürokratlar azınlık kadınlarını hedef göstererek politik destek gördüler.  Bu kişilere destek vererek hayvanların sömürülmesinden sorumlu olan aristokrasiye güç katmış oluyoruz. Bizler “refahçı anne”yi hayvansı bir şey olarak görüyoruz ( çocuğu olup bakım parası alan kadın), kendi kültürlü benliklerimizden daha alt konumda bir şey olarak görüyoruz. Popüler inanca göre bu şehvet düşkünü kadın aylık refah maaşını yükseltmek için gelişigüzel şekilde üremektedir. Toplum bu altsınıf kadınlar arasında ortak bir düşman yarattı. Aslında, bu kadınların çoğunun minimum bir maaşın ötesinde bir iş ortamına  yaklaşma şansı pek yok. Bir mezbahada iş bulabilirler belki, ya da Mc Donald’s’ta  iş bulabilirler- bu işler devlet desteğinin bitmesine sebep olacak kadar maaş verir onlara. Bu durumlar, bu kadınları hem sömürülen hem de sömüren konumuna yerleştirir. Bu sömürü kısırdöngüsü erkeğin kadına, üst sınıfların altsınıfa ve  insanların hayvanlara olan tahakkümünü güçlendirir.

Toplumsal vicdanımızı yeniden yapılandırmak için önce hatalı düalizmlerimizden oluşmuş mitlerimizi ortadan kaldırmak zorundayız. Bütün keyfi sömürü biçimlerine saldıracak halde olmadıkça asla özgür olmayacağımızı anlamamız gerekiyor. Okul yıllarımızdan itibaren başkaları gibi olmayı nasıl başaracağımız öğretilir bizlere, kapitalist sistemin yaşayış biçimi içerisinde öğreniriz bunu. Sömüren mi sömürülen mi olduğumuz muğlaktır. Sistem içerisinde belirli bir rolü oynama konusunda manipüle edilmişizdir.  Toplumsal yanlışlıkları düzeltmede gözlem yapmak önemlidir. Diğer insanların eylemlerini sorgularken kendimizi de sorgulamak zorundayız. Kendimizi sorgularken ve davranışlarımızda değişiklikler yaparken sömürünün ve baskının temellerini sorgulamış oluyoruz. Hayvan özgürlüğü ve insan özgürlüğü birdir, ve aynı şeydir.

Çeviri: CemC

 

Dr. Steve Best

 

 

1960’lar ABD’de ve dünyanın diğer yerlerinde dramatik toplumsal değişimlere sahne oldu. Siyah,  kadın, öğrenci ve gay özgürlüğü hareketleri hak, eşitlik ve demokrasi talep ettiler. Yoğun bir savaş karşıtı hareket, hükümetin Vietnam halkını soykırıma  uğratmasını, karşı kültür ve Yeni Sol kapitalizme, sosyal hiyerarşi, konformizm, çalışma etiği ve ruhsuz bir toplumun materyalizmine meydan okurken karşı çıkıyordu.

 

 

Rachel Carson’ın “Sessiz Bahar” (1963) kitabı gibi kitaplar aracılığıyla bir yandan da hava ve su kirliliği, nükleer radyasyon ve kimyasal zehirlenme gibi çevre konularına yönelik bir farkındalık artışı yaşanıyordu. Başlangıçta ortaya çıkan çevre hareketi diğer toplumsal hareket grupları tarafından pek hoş karşılanmadı; çünkü çevre hareketini elit bir hareket olarak görüp onu savaş ve sosyal adaletsizlik konularından uzaklaşmaya sebep olacak bir şey gibi algılıyorlardı.

 

 

1970’lerin ortalarına gelindiğinde insan hakları ve savaş karşıtı hareketleri önemini yitiriyor; ama çevre hareketi zemin kazanıyordu. Çevre konularının aciliyeti ve onların toplumsal adalet meseleleriyle bağlantısına yönelik daha geniş bir kabullenme söz konusuydu artık, ayrıca “çevreci ırkçılık” gibi meselelere de dikkat ediliyordu.

 

 

Modern çevre hareketi resmi başlangıcını 22 Nisan 1970’de ilk Dünya Günü’yle yaptı. İronik olarak, Dünya Günü’nün arkasındaki kavram cumhuriyetçi kongre üyesi  Gaylord Nelson’a aitti, Nelson olayı organize etmeleri için birkaç üniversite  öğrencisine federal fon sağlamıştı. Ülke yeni davayı kucaklamaya hazırdı: bir kıyıdan diğer kıyıya 20 milyon insan çevre sorunları konulu eğitimlere katıldı, yürüyüş ve gösterilerde aktif olarak yer aldı.

 

1970-1980 arası, çevre kanunlarının yürürlüğe girdiği bir dönem oldu. Kongre ülkenin hava, su ve yaban hayatını korumak için 28 önemli yönetmeliği kabul etti, Çevre Koruma Kanunu da başkanlık emriyle yürürlüğe girdi. Çevre hukuku alanı, yurttaşlar kirlilikten sorumlu şirketleri cezalandırmak istedikçe büyüdü. Büyük çevre kuruluşları meydana çıktı, Washington’da profesyonel bir lobi gücü olmak için gerekli çalışmalara başladılar.

 

Şirketler o zamandan beri Dünya Günü’nü sahte çevrecilik propagandalarıyla sömürdüyse de bu durum ayrıca eğitim ve değişim sağlamak amacıyla önemli bir platform haline de geldi. İlk Dünya Günü’nden bu yana geçen otuzdan fazla sene sonunda artık  çevre hakkınd daha fazla bir farkındalık var diyebiliriz, ayrıca ulusal ve yerel bir çok çevre grubu da kurulmuş durumda. Ama şu zor soruyu sormamız gerek: Yapılan bütün mücadelelere, eğitime, yasal değişikliklere rağmen biz 1970’e kıyasla daha iyi bir durumda mıyız, yoksa daha kötü bir durumda mıyız?

 

 

Büyük Veda

 

Cevap insanı şok edecek kadar açık. 22 Nisan 1970’den bu yana daha fazla nüfus artışı, tüketicilik, arabalar ve otobanlar, kirlilik, ağaçların toplu kesimi, çölleştirme, yaşam alanı kaybı, türlerin yok olması ve buna ek olarak da küresel ısınma var. Birkaç gerçeği sıralamak gerekirse:

–          İnsanların 6 milyardan fazla olan nüfusuna her yıl 100 milyon insan ekleniyor.

–          İnsanın tüketim seviyesi şu anda  gezegenin kapasitesini %20 oranında aştı.

–          Endüstriler dünyadaki yağmur ormanlarının yarısını, mercan kayalıklarının dörtte birini yok etti, büyük balıkların %70’inden fazlası tüketildi.

–          Gezegenin ortalama yüzey ısısı yüz yıl içerisinde 10 derece artabilir, bu da çok sayıda insanı sıcak ve hastalık yoluyla öldürebilir demek.

–          Giderek ısınan bir dünyada buzullar kutuplarda, Grönland’da, dağ ve Alplerde hızla eriyor, kutup hayvanlarının doğal yaşam alanlarını yok ederken yükselen deniz seviyeleri sebebiyle milyonlarca çevre mültecisi yaratıyor.

–          Bizler gezegende yaşanan 6. Büyük yok oluş krizinin tam ortasındayız. Geçmişte yaşanan örneklerden farklı olarak şu anda yaşadığımız yok oluş krizi meteorlar gibi doğal olaylardan kaynaklanmıyor, doğal yaşam alanlarının yok edilmesi gibi insan eylemleri sonucunda meydana geliyor. İnsan kaynaklı değişimler türlerin yok olmasını daha önce dinozorların yok olduğu dönemdeki oranlara kıyasla bin ile on bin kat arasında hızlı bir şekilde etkiliyor. Korumacı biyologlar yüzyılın ortasına kadar dünya üzerinde var olan hayvan ve bitki türlerinin üçte birinin yok olacağını öngörüyorlar. Şu anda 5,500 hayvan türü yok olma tehdidiyle karşı karşıya, buna büyük kuyruklu maymunlar, Florida panteri, pandalar, boz kurtlar, California akbabası ve kara gergedanlar da dahil.

 

 

Aşırı nüfus artışı, türlerin yok olması, doğal yaşam alanlarının kaybolması, ormansızlaştırma, çölleştirme, küresel ısınma, Ebola, Deli Dana hastalığı, şap hastalığı, SARS, Asya kuş gribi, kurbağa ve diğer hayvanlardaki genetik mutasyonlar ve insanlarda görülen hormon bozuklukları insan toplumunun doğal dünyayla bağlantısının koptuğunun ve akıl dışı ve sürdürülemez bir varoluş yolu seçtiğinin büyük işaretleri .

 

 

Ulusların dünyayı korumak için agresif eylemlere ihtiyaç duyduğu bir zamanda bizler tarihte görülmüş en anti-çevreci başkana sahibiz. Bush’un amacı son 30 yılda elde edilen çevresel kazanımları geri almak. Bugüne dek Bush çok zor kazanılmış iki yüzden fazla çevre kanunu iptal etmeye çalıştı. Bush yönetimi şirket yöneticileri ve lobicileri tarafından yönetildiği için gezegenin üzerine “yangın sonucu satışta” levhası astı ve hem yaban hayatını hem de biyoçeşitliliği kereste, gaz, kimyasal madde, yağ ve tarım endüstrilerindeki arkadaşlarına ve meslektaşlarına satıyor.

 

 

Diğer gerici eylemlerinin yanı sıra Bush termik santrallerde Temiz Hava Kanunu kısıtlamalarını kaldırıp, ormanlarda ağaçların kesilmesini engelleyen maddeleri iptal etti, EPA’den(Çevre Koruma Kurulu)endüstriyel çiftliklerde su kirliliği ile ilgili araştırmaları durdurdu, Padre Adası Ulusal Sahili ve Alaska’da Artkik Ulusal Yaban Hayatı Barınağı gibi önemli yerlerde petrol sondaj çalışmalarına izin verdi . 178 ülke kabul etmesine rağmen Bush endüstriyel toplumların gaz emisyonlarını azaltmasını gerektiren 1997 Kyoto protokolünü Amerikan ekonomisine pahalıya patlayacağı gerekçesiyle reddetti. Bush ekokıyım programlarını Sağlıklı Orman İnisiyatifi ve Temiz Gökler gibi  Orwellci retoriklerle maskeliyor.

 

 

Robert F. Kennedy’nin “Crimes Against Nature” adlı müthiş kitabında söylediği gibi, Bush yönetimi kendi endüstrilerinin gerektirdiği konumlara şirket korsanlarını alarak kabineye yerleştiriyor, halkın küresel ısınma gibi korkularını yatıştırmak için sahte bilimi kullanıyor, endüstri  amaçlarına uyması için araştırmaları yeniden yazıyor, çevre ile ilgili tehlikeleri ve sorunları belirten ve uyaran raporları hasır altı ediyor ve hatta şirketlerin çıkarlarını daha da ileri boyuta getirmek için bilimsel komiteleri lağvediyor.

 

 

Kriz Kültürü

Homo sapiens akıl dışı, yıkıcı ve artık sürdürülemez bir varoluş yoluna girdi. İnsan türü saatte 100 mil hızla bir uçurumdan aşağı doğru yol alıyor, ayrıca frenler tutmuyor, ama insanlar sanki dünyadaki en  önemli sorun American Idol’ı kim kazanacak ya da Janet Jackson’ın gardrobunun  boş olmasıymış gibi davranıyorlar.

 

 

Ulusal güvenlikle alakalı çok şey konuşuluyor; ama  güvenliğin temeliyle yani çevresel güvenlikle ilgili hiç bir şey söylenmiyor. Küresel ısınma, çölleşme, gıda ve su konularında yaşanan sıkıntılar gibi bir çok problem bütün gezegeni mahvedecek.

 

 

Yurtiçi Güvenlik birimleri daha faşist oldukça çevreciler ekoterörist diye anılıp legal eylemcilik biçimleri Yurtsever Kanunu adı altında daha fazla kriminalize ediliyor. Ashcroft gezegene yardım etmeye çalışan eylemcileri cezalandırırken gerçek eko-teröristler ortalığı yağmalamaya ve yıkmaya devam ediyor. Bu arada dünya nüfusunun %5’ini oluşturan Amerikalılar dünya kaynaklarının %30’unu tüketiyor ve dünyadaki sera gazı emisyonunun %25’ini de onlar üretiyor.

 

 

Çevreyi kurtarmak için çabalayan güçler ne yaparsa yapsın bunların hepsi şirket ve devlet pac-manlerinin gezegeni yutmalarına engel olmamak için. Sierra Club gibi ulusal çevre kuruluşları tavize dayalı, reform amaçlı , hareketsiz kuruluşlardır; şirket ve devlet gücüne meydan okuyamaz; halkın ortaya koyduğu güç ise hem sayı hem de nitelik olarak yeterli değil.

 

Demokrasi erozyonuna ve şirket gücüne dayalı bir sosyal krizden kaynaklanan büyük  bir ekolojik krizin ortasındayız. Yunanca’da kriz karar anlamına gelir, şu anda evriminde kritik bir dönüm noktasında bulunan insanlığın gezegen üzerindeki varoluşuna yönelik ciddi kararlar ve seçimler yapması gerekiyor. İnsan kimliği, değerleri, etiği, dünya görüşleri ve sosyal organizasyon modunun yeniden yapılanmaya, üzerinde yeniden düşünmeye gereksinimi var. Çince’de kriz hem fırsat hem felaket anlamına geliyor. Hasta bir bireyde kanser kişisel büyüme için katalizör görevi görür. Hasta bir tür olarak insanlar  Mad Max ve Waterworld gibi filmlerin disütopik geleceklerinde helak olup gidebilir ya da korkunç hatalardan bir şeyler öğrenme fırsatını yakalayıp sosyal ve ahlaki evrimde daha yüksek seviyelere ulaşabilirler.

 

 

İnsan Vebası

İnsanın varoluş krizi 1996 yapımı Independence Day filminde dramatik birşekilde yansıtılıyor. Bu film hayata hiçbir saygısı bulunmayan düşman uzaylıları anlatıyor; uzaylıların insanları öldürmek, dünyanın doğal kaynaklarını yok etmek ve ardından da mega makinelerine  ve büyüme temelli kültürlerine daha fazla yakıt ve kaynak bulmak için diğer gezegenlere yolculuk yapmalarını anlatıyor. Bu film kendi yıkıcı alışkanlıklarımızın diğer gezegenlerden gelen canavarlara yansıtılması aslında. O uzaylılar biziz; diğer hayat formlarından geçinen parazitler biziz; ancak ekolojik yıkım ve şiddet aracılığıyla varlığını sürdürebilen mega makinelerin kaptanları biziz. Uzaylıların insan hayatına yaptığı şeyi dünyaya ve hayvanlara yapan biziz- tek fark, gidecek başka bir gezegenimizin olmaması, bizi kurtaracak süper kahramanların olmaması.

 

 

Ölülerin Şafağı filmindeki gibi iğrenç ceset ordularının, uzun zamandır öldüğü ve gömüldüğü kabul edilen insanların bizleri yok etme arzusuyla yürüdüğü bir kabusa tıkışıp kalmışız.Ölüler gelişmeye odaklanmış kültürümüzün payına düşen ve paçamızı kurtarabileceğimizi sandığımız bütün o atıkları,kirliliği ve ekolojik borçları temsil ediyor. Ama bu ölülerin çevremize doluştuğunu, kapı ve pencerelerimizi kırıp döktüğünü ve bizi yutup yok etmeye kesinlikle kararlı olduğu gerçeğine gözlerimizi açıyoruz.

 

 

“A Plague of Human Proportions” adlı yazısında Mark Lynas bu krizi şöyle tanımlıyor: “Dünyanın biyosferi içinde yaşayan bütün sistemleri yöneten tek bir tür var. Son iki yüzyıldır bu tür bakteriyel seviyelerde çoğalıyor, vebanın hostunu sarmalaması gibi. Her gün 300 yeni birey katılıyor. Şu andaki nüfusu ise jeolojik zamanların başlangıcından beri bu dünya üzerinde var olan bütün büyük hayvan türlerinin biyokitlesinden yüz kat daha fazla.

Bu tür, biziz. Artık altı milyardan fazlayız, 1950’den bu yana insan nüfusu iki kat arttı. Dünya tarihinde daha önce böyle bir şey yaşanmadı. On milyonlarca yıl yaşayan dinozorlar bile tüysüz primat Homo sapienslere kıyasla çok daha az çoğalmışlardı.”

 

 

Böylece, tek bir biyolojik tür gezegende bulunan diğer 10 milyon türe zarar veriyor. Lynas böyle söylüyor; çünkü Homo sapiens bugün gezegeni dinozorların yüz milyon yıl önce hakim olması gibi yönetiyor. “Yeni bir jeolojik çağa giriyoruz: Antroposen” . 2004 yılı Mart ayında hazırlanan Earth Policy Institute raporuna göre “İnsanlar gezegenin buzullar kaplı olmayan alanlarının neredeyse yarısını dönüştürdüler, bu da doğanın geri kalanına ciddi etkilerde bulundu. Her yıl dünya ormanları 16 milyon hektar azalıyor, bunların  çoğu tropikal ormanlarda meydana geliyor, bu tür yerlerde  biyoçeşitlilik seviyeleri yüksek. Dünyanın değişik yerlerindeki 173 memeli türünde yapılan araştırmalarda bu türlerin  coğrafi alanlarının son 30-40 sene içerisinde yarı yarıya azaldığı ve bunun da üreme ve yiyecek arama alanlarının yok ettiği ortaya çıktı.”

 

Tibor Machan gibi ideologlar Putting Humans First: Why We are Nature’s Favorite(2004) gibi kitaplar yazmaya devam ededursun, Homo sapiensi işgalci ve eşi benzeri bulunmayan bir kitlesel yok etme ajanı olarak görmek daha doğru-doğanın en sevdiği tür değil de doğanın başbelası olarak.

 

 

Kavramsal Emperyalizm

İnsan sömürgeciliği en mükemmel aracını kapitalizmle yarattı. Kapitalizm Batı’nın bütün değerleri çıkar amaçlı değişim değerine indirgeyen bakışını güçlendirir. Kapitalizm bir çok özgürlük sağlar, parası olanlara bir çok eşya ve mal sağlar. Ama bu sistem ancak insanları, kültürleri, türleri ve doğayı yok ederek büyüyebilen sömürgeci bir sistemdir. Mantığı, gelişmek ya da ölmek, sonsuza dek büyüyüp genişlemek ya da havaya uçmak ya da çökmektir.

 

Çevre krizinin kökeni tamamen kapitalizmde ya da modern bilimlerde ve teknolojilerde bulunmuyor, daha çok Batı kültürüne kök salmış bir durum söz konusu. “The Chalice and The Blade “ (1987)adlı provokatif kitabında Riane Eisler insanın toplumsal organizasyonunda binlerce yıl önce başlayan devasa kaymanın köklerini ve etkilerini inceler. Eisler barışçıl ve eşitlikçi bir partner modelinin yavaş yavaş  şiddet dolu ve hiyerarşik bir “dominatör model”e dönüşmesini anlatır, bu dominatör model Uzak Doğu’daki göçebe grupların Neolitik kültürlere bu modeli empoze etmesiyle ortaya çıkmıştır. Jim Mason’ın kitabı An Unnatural Order: Uncovering the Roots of Our Domination of Nature and Each Other (1993) bu tür bir dominatör  modelin köklerini on bin yıl önce avcı ve toplayıcı kültürlerin yok olup tarım toplumunun ortaya çıkmasına kadar takip eder.

 

 

“The Historical Roots of Our Ecological Crisis” (1967) adlı yazısında Lynn White ekolojik krizin kökenlerini Hristiyanlığa kadar indirir; ama Yahudi-Hristiyan dünya görüşü- burada Lynn White doğayla ilişkimiz ve ona yönelik sorumluluklarımızla alakalı bir çok olumlu görüş barındığını göremiyor- sosyal hiyerarşi, insanın doğadan kopuşunu ve hayata ve diğer hayat formlarına hükmetmenin altını çizen değişikliklerin bir yansımasıdır. Eski Yunan’da da doğaya hakim olmakla alakalı net görüşler bulmak mümkün. En güzel Aristo tarafından ifade edilen bu görüşlere göre Yunanlılar  az gelişmiş zekaların daha gelişmiş zekalara hizmet ettiği türden doğal bir hiyerarşinin var olduğuna inanıyorlardı. Köleleri ve kadınları özgür Yunanlı erkeklerin altına koyan aynı model hayvanları da insanlardan daha aşağı bir konuma yerleştirmiştir.

 

 

Genel bir prensip olarak Yunan, Roman, ortaçağ düşünürleri ve modern  düşünürler insanın hayvanlar ve dünyaya olan üstünlüğünü Allah vergisi dil ve akıl gücüyle kabul etmiştir. Onyedinci yüzyıldan başlayarak modern bilim dünyanın, yaşayan bir ruh ya da holistik bir kompleksiteden yoksun bulunduğunu, insanın manipülasyonuna açık matematiksel yasalara indirgenebilecek hareket halinde bir madde olduğunu ilan etti. Modern dünyanın Descartes ve Bacon gibi önemli mimarları doğayı teknolojik olarak tahakküm altına almayı savunmuş, ve hayata hürmet göstermeyi batıl inanç ve “insanın tanrının aşağı yaratıkları üzerindeki imparatorluğunu kurması önünde cesaret kırıcı engeller” olarak görmüştür (Robert Boyle). Dünya, kapitalist toplum bir fabrika uygarlığı yaratmaya başladığında bir makineye dönüştü.

 

 

Din, felsefe ve bilim aracılığıyla Batı  kültüründeki insanlar doğal dünyayı nesneleştirmeyi, onu faydası olmadıkça ve insanların amaçlarına hizmet etmedikçe değersiz bir şey olarak görmeyi öğrendiler. Bu kavramsal emperyalizmin suçluları bir ineğe bakınca biftek, ağaca bakınca kereste görüyor. İşe yaramaz ya da içi boş bir şey olarak gördükleri “vahşi hayat”tan cahilce söz ediyorlar; oysa vahşi hayat, hayatla dolup taşan, sımsıkı biyolojik ilişkilerle örülmüş kompleks bir eko sistem.

 

 

Şu eski felsefi bilmeceyi düşünün: eğer ormanda bir ağaç yıkılırsa ve bunu duyan kimse yoksa , ses  çıkar mı? Bu bilmece ancak insan merkezli bir perspektifin zavallılığı ile ciddiye alınabilecek bir bilmece. Hayvanlar açısından ağaç elbette ki yıkılıyor ve onun düşüşü ağacın içinde, üstünde ve etrafında yaşayanlar için bir etki yaratıyor.

 

Ahlaki evrimin önemli bir kısmı kişinin kendi dışında da değer olduğunu idrak etmesidir- diğer insanlarda, kültürlerde, türlerde ve bir bütün olarak doğal dünyada. Ataerkil ve ırkçı kültürlerde insanlar kadınların erkekler için, siyahların beyazlara hizmet etmek için var olmadığını öğrendiler, şimdi insanlar hayvanların ve doğal dünyanın kendi kendilerine bir değere ve güzelliğe sahip olduğunu ve bu güzellik ve değerin insanların amaçlarıyla bir ilgilerinin bulunmadığını anlamak zorundalar.

 

 

Faustvari Safsatalar

Modern uygarlığı kurmak için insanlar nehirlere barajlar kurdu, yağmur ormanlarını kesti, bataklıkları kuruttu, milyarlarca hayvanı katletti. Vahşi hayat yerine sosyal ve doğal dünyayı harmanlamaktan uzak, ekolojiye saygı duymayan geniş cam, çelik ve beton imparatorluklar kurdular. “Kalkınma” adına modernite, biyoçeşitlilik hayvanat bahçesi kafeslerinde ve donmuş DNA tüplerinde hayatta kalmaya çalışırken yaban otlakları birkaç koruma alanına indirgedi. Doğayı hakimiyet altına alma maceramız –“kalkınmamız”- otobanlarla, gökdelenlerle, fast food mekanlarıyla, büyük alışveriş merkezleriyle, otomobil galerileriyle  ölçülüyor.

 

 

İnsanlar  büyümemenin ilerlememek anlamına geldiğini düşünüyor; oysa gerçek tam tersi. “Büyüme”  her politikacının mantrası oldu, bu mentaliteyi hiçbir bürokrat sorgulamaya cesaret edemiyor. 2004 yılında yaptığı Ulusa Sesleniş konuşmasında Bush atletlerin steroid kullanmasını kınadı, gay evliliklere saldırdı ama giderek artan çevre problemleri hakkında tek kelime etmedi.  Kalkınmayı Yeniden Tanımlamaya Yönelik Sürdürülebilirlik Programı’ndan Mathis Wackernagel’in söylediği gibi , “insan ekonomisi Dünya’nın doğal kapitalini yok ediyor.”

 

İnsanın varlığı öylesine büyüdü ki bu büyüme sonunda Bill McKribbin’in “doğanın sonu” dediği şey meydana geldi. İnsan türü dünyanın iklimini değiştirdi, insan varolduğu için etkilenmeyen ya da değişmeyen tek bir yağmur damlası ya da meltem yok. Genetik devrim aracılığıyla bilim bitkilerin, hayvanların ve  insanların genetik yapısını yeniden biçimlendirmeye başladı, herhangi bir türden alınan genleri “ikinci bir genesis”le karıştırarak yeni bir DNA alfabe çorbası yarattı. Faustvari  vizyonlarla gelecekte bilimin genetik süper insanlar dizayn etmesi mümkün olacak. İnsanlık kendi evrimini aktif seçimlerle biçimlendiriyor. Michael Crichton’ın romanı Jurassic Park’ta olduğu gibi insanın bu yeni kendini beğenmişliği akla gelmeyen sonuçlarla karşılaşarak fiyasko ile sonuçlanırken bir yandan da insanlık milyarlarca yıla yayılmış genetik programı yeniden düzenleme girişiminin bedelini ödemek zorunda kalacak.

 

 

Günümüzdeki ekolojik krizi yenmek için türümüz öncelikle bu krizi bir bütün olarak görmek zorunda. İnsanlığın çoğu bu krizi teknoütopyaya giden yolda karşımıza çıkan küçük bir engel olarak görüyor, bunun iki sebebi var. Birincisi; bu insanların ekolojik kanunlar ve süreçlerle  ilgili entelektüel bir kavrayışları bulunmuyor, bu yüzden bu dominatör paradigmanın yıkıcı ve yolunda sapmış doğasını anlayamıyorlar. İnsanlar dünyayı ,sonuçlarına katlanmadan manipüle ve kontrol edebilecekleri farklı parçalardan  oluşmuş bir şey olarak görmeye alışıklar. Eylemlerinin etkilerinin kısmi, yönetilebilir ve sınırlı bir şey olduğunu hayal ediyorlar. Dünyanın  sonsuz büyümeyi besleyebilen sınırsız kaynaklarla dolu bir yer olduğunu sanıyorlar. Ekonomik hedeflerle (kısa dönem kazanımlar için hızlı büyüme) ekolojik kanunlar (uzun dönem uyum, denge ve sürdürülebilirlik) arasında bir yarışma olduğuna dair fantezileri var, kendilerinin kazanacağını hayal ediyorlar. Yaşayan ilişkilerin, kırılgan ekosistemlerin ve teknolojik varoluşlarının Dr. Strangelove türü doğasından habersizler.

 

 

Ama sorun insanların entelektüel olarak neyi bilip bilmediğinden daha derin, burada dünyayla duygusal bağlar kuramamak anlamında bir eksiklik ve eyleme geçme iradesini etki altına almış bir felç durumu söz konusu. Çoğu insan için medya dünyaları, sanat gerçeklik sistemleri, eğlence sektörü, ticari meta fantezilerinin gerçek olduğu yerde doğa sadece soyut bir şey. Çok az insan teknohapislerinden ( ya da korkunç yoksulluklarından) dışarı çıkabiliyor ve yunusların yüzüşünü görebiliyor, akıp giden nehirleri ya da dağlarda esen rüzgarları işitebiliyor ya da kır çiçeklerini kokusunu duyabiliyor. Kitlesel üretim ve tüketim, zorunlu çalışma ve Vatansever Kanunu gibi baskıcı politikalarla ABD yurttaşlarını bölümlere ayrılmış ve kişiselleştirilmiş bir varoluşa esir ediyor, aynı anda demokrasi değerleri, pratikleri ve kurumları da dağılmaya devam ediyor.

Tatlım, Türleri Küçülttüm

 

 

Geçmişte sayısız uygarlığın yıkılmasının sebebi sosyal dünyalarının kendi ekolojik temellerini yıkmış olması. Aynı kaderle karşı karşıyayız, aynı hataları yapıyoruz. Ülke kurulduğundan beri  ABD tarımı ve endüstrisi üsttoprağın üçte ikisini yok etti. Üsttoprak olmadan bitkiler büyüyemez ve bitkiler olmadan da insanlar hayatta kalamaz.

 

 

Eğer asıl sorun çevremizdekilerle denge içerisinde bulunmadığımızsa bunun çözümü dengeyi yeniden kurmaktır- kendi içimizde, toplumumuzda ve sosyal ve doğal dünyaların arasındaki ilişkideki dengeyi yeniden kurmaktır. İnsanların karşı karşıya kaldığı en büyük sorun şu anda karşımızda durmuş yüzümüze bakıyor: çevreyi yıkıcı trendlerimizi tersine çevirip gezegende geçerli bir varlık ortaya koyabilir miyiz? Yoksa yok olmaya giden yolda süratimizi artıracak mıyız?

 

 

Batı dünyası önce  insan, yalnızca insan felsefesiyle yaşadı bin yıldır. Şimdi sıra  insan ordularının ortaya koyduğu ilerlemelerden radikal bir tarzda geri adım atmaya geldi, yabanın ve vahşi hayatın yeniden ortaya çıkması için ona mekan ve yer sağlanmak zorunda; sosyal dünyayı doğal dünyayla uyumlu hale getirmenin yollarını bulmaya yönelik yeni bir dünya felsefesi oluşturmanın zamanı geldi. İnsan varlığının küçülmesi nüfus sayısında kitlesel bir azalmayla yaşanabilir, insanın dünyaya olan etkisi hem nicelik hem nitelik olarak görüldüğünden –herşeyden önce ABD’de yaşayanlar- insanlar tüketime olan iştahlarına gem vurmak, güneş ve rüzgar enerjisine gibi ekoloji dostu teknolojilere yönelmek ve daha bir çok şekilde değişmek zorunda.

 

Büyüme ve kalkınmayla alakalı kaba tanımlamalarımız psikolojik ve ekolojik anlamlar ve kriterlerle yer değiştirmeli. İnsan davranışı da düşüncesi ekolojik odaklı olmalı. Bir şey yapmadan önce eylemlerimizin dünyaya, diğer türlere ve gelecek kuşaklara uzun vadedeki etkisini düşünmek zorundayız. Sosyal ekolog Murray Bookchin’in sözleriyle söylersek, çevre krizimizi çözecek tek çözüm “pazar ekonomimizi hiyerarşik yapıdan uzak işbirliğine dayalı, üyeleri birbiriyle  uyum içerisinde yaşadığı için doğayla uyum içerisinde yaşayacak bir topluma dönüştürecek bir ekolojik felsefe, etik, duyarlılık, ve doğa imajında yatmaktadır.”

 

 

Toplum”Dünya Günü” gibi günler aracılığıyla değişmesi gerektiğini düşündüğünde eylem gerektiren durumlar karşısında atıl kalıyor. Bir kriz varsa bile insanlar bir şekilde bilim, teknoloji ya da pazarın çözüm üreteceğini sanıyor. Tanrı filan kurtarmayacak bizi. Sistemik sorunlar için reform ya da teknoloji onarım mümkün değil; çözümler ruhumuzdan dünya görüşümüze, teknolojilerimizden ekonomilerimize ve sosyal ilişkilerimize dek her şeyi radikal bir şekilde yeniden kurmayı gerektiyor.

 

 

İnsanlar  iki şekilde o konforlu bölgeden ayrılmak zorundalar. Öncelikle kişisel olan politiktir prensibine dayanarak insanlar kendi hayat tarzı seçimlerini sorgulamak zorundalar. Evet, hibrid arabalar kullanmalı, geri dönüşüm kullanmalıyız ama bir insanın yapabileceği en ciddi değişiklik et tüketiminden bitki içerikli beslenme tarzına geçiş yapmasıdır. Küresel Et Kültürü gezegene her şeyden daha fazla zarar veriyor. Exxon ve Texaco gibi şirketlerin sebep olduğu yıkımların en başında  et ve süt endüstrilerinin sebep olduğu yıkımlar geliyor. Devasa hayvan çiftliklerinde  ve büyük besi ünitelerinde hayvan yetiştirmek yağmur ormanlarının yok edilmesinde, çölleştirmede, küresel ısınmada, türlerin yok olmasında, gıda ve su atıklarında, hava, su ve toprak kirliliğinde bir numaralı sebep.

 

 

Ama ikinci olarak, insanların kişisel hayatlarının ve hayat tarzlarının dışına çıkıp politik hayvanlara dönüşmesi gerekiyor. Kapitalist benlikler sosyal ve  politik sorunlar için bireysel çözümler arar; yurttaş kelimesinin anlamını tüketici, seçmen ve vergi mükellefiyle karıştırırlar. Yurttaşlar şirket gücünün karşısında duracak ,bireyleri politik anlamda güçlendirirken çevreyi savunan halk kuruluşları aracılığıyla karşı koyacak bir güç yaratana dek önemli hiçbir değişiklik meydana gelmeyecek.

 

Çevre krizi sosyal bir kriz; elit azınlığın kendi iradesini iktidarı tekelleştirdikleri için insanlara dayattığı bir demokrasi krizi. Bundan dolayı, yeni bir çevre hareketi kurmak için güçlü sosyal, politik ve demokratik bir tepki olmak zorunda. İnsanlar mektuplar yazarak  yasal değişiklikler talep etmek yerine doğrudan eyleme odaklanan yerel kuruluşlara katılmalılar.

 

 

Yeni Etik

 

Eğer insanlığın hayatta kalması ve geleceğe giden yolculuğunda büyümesi isteniyorsa, antroposentrizm başarısız olduğu için yeni bir ahlaki pusulaya ihtiyaç var. Albert Schweitzer “etikle alakalı en büyük problem insanın insanla ilişkisini temel almasıdır” demişti. Batı hayatının yabancılaşmış ve avcı duyarlılığı yerine Schweitzer “hayat hürmet duygusun üzerinde yükselen bir etik” önermişti. Bu etik bütün insanları, insan olmayan türleri ve bütün dünyaya uzanan bir  evrensel bir saygı ve merhamet etiğiydi. Geçerliliğini yitirmiş bir “Bağımsızlık İlanı” yerine “Karşılıklı Bağımlılık” ilan etmemiz gerekiyor.

 

 

Hayvanları ve dünyayı sömürmeye son verme arzusu aynı ve tek şeydir; diğerini değiştirmeden birinde değişemeyiz. Hayvan hakları ve çevre etiği, insanın ahlaki evriminde, insanın aydınlanmaya ve bütünlüğe giden yolculuğunda bizi bekleyen yeni adımlar.

 

 

Ne yazık ki, diğer günlerde olduğu gibi Dünya Günü’nde de insan türü gezegeni işgal edip ona zarar vermeye devam ediyor. Bu yazıyı yazarken Traffic adında İngiltere’de bulunan bir yaban hayatı izleme grubundan bir rapor geçti elime. Raporda ormansızlaştırma ve ticaret yüzünden Endonezya’nın en büyük kaplan alttürü Sumatra kaplanının yok olmanın eşiğine geldiği yazıyor. ABD  Balık ve Yaban Hayatı Merkezi’nin iki tropik kuşu yok olma tehlikesi altında bulunan hayvanlar listesinden çıkardığını okudum, artık güvende oldukları için değil, artık türleri tükendiği için. Anlayamadığımız bir şekilde bütün dünya onların yokluğuna alışmaya çalışıyor.

 

 

Klişeye göre her gün Dünya Günüdür. Doğrusunu söylemek gerekirse her gün İnsanın Gelişme Günüdür.22 Nisan’da medya Michael Jackson ya da Bush’un terör savaşından 30 saniyeliğine yüz çevirecek ve gezegenin durumuna bakacak, bazı insanlar bir dakikalığına çevreyi düşünecek. Her hafta günah işleyip sonra Pazar günü kutsanan günahkar gibi insanlar bir sene boyunca dünyayı yağmalayıp sonra suçluluk duygusu ve kefaret duygusuyla bir anlığına duruyorlar. Dünya Gününü kutladığımız için kendimizi tebrik ediyoruz, oysa  ekolojik bir toplumda bu kavramın kendisi bile tutarsızlık olurdu.

 

 

Dünya Günü’nün onuruna şu soruyu sormak daha uygun: çevreci olmak ne demek? Endüstrilerin, devletin, her türden toksik nihilistin çevreyi umursayan insanlara üşütük, beyinsiz, ve hatta terörist dediği bir ortamda çevreci olmak onur duyulacak bir şey olmalı, şeref madalyası gibi insanın üstünde taşınmalı.

 

Çevreci olmak insanın sadece insan toplumunun bir üyesi olmadığını, dünyanın bir yurttaşı olduğunu, bir ekoyurttaş olduğunu anlamasını gerektirir. Toplumumuz ulusal ve uluslararası ölçekte bir arada bulunduğumuz insanlardan oluşmuyor sadece, bütün yaşayan dünyayla olan ilişkilerimizden, biyotoplumdan da oluşuyor. Yurttaş gibi davranmalıyız, işgalci gibi değil. Dünyaya mümkün olan en az zararı vermek gibi bir görevimiz yok sadece, bir görevimiz de doğanın yeniden doğmasına yardım etmek.

 

 

Çeviri:CemC

 

 

PETA’dan…kısaltılmış haliyle.

Ulaşım ve Yolda Hayat

 

Gezici sirkler, yıl boyu hayvanları ulaşım araçları içerisinde ya da tırların arkasındaki kafeslerde  tutarak binlerce kilometre yol katedebilir. Her hafta yer değiştirmek, yılın çoğunu geçici mekanlarda geçirmek demek onlar için.

 

Hayvanlar saatlerce, günlerce kafeslerinde kapalı tutulabilirler, burada ya egzersiz kafeslerine geçtiklerinde , prova yaptıklarında ya da sahneye çıktıklarında soluk alabilirler. Gezici sirkin hayvanların ihtiyaç duyduğu şeyleri karşılaması mümkün değil.

 

Ancak İngiltere’deki gezici sirkler son zamanlarda kaplan, aslan, köpek, timsah, deve, lama, papağan, ördek, muhabbetkuşu, at ve fil gibi farklı hayvanları bir araya getiriyor. Diğer Avrupa ülkelerinde kutup ayıları, su aygırı ve gergedan da bulmak mümkün.

 

Yabanda filler son derece sosyal canlılar olup sürü ya da büyük gruplar içerisinde yaşar, günde 25 km.den fazla yol kateder. Sirkte ise filler her gün ön ve arka bacakları zincirli şekilde, çadır içerisinde tahta ya da metal bir alana bağlı yaşıyorlar. Bacaklarındaki zincirler ileri geri bir iki adım atabilecekleri anlamına geliyor. Eğer şanslıysalar arada bir çimli, etrafı elektrikli duvarla örülmüş bir alana çıkabilirler ; ama bu da sirk alanına göre değişir. Bu yüzden filler günlerinin çoğunu pek hareket edemeden geçirirler, seyahat etmek, sosyalleşmek, banyo etmek, yiyecek aramak gibi doğal davranışları yapabilmeleri mümkün değil. Bu durum da baş sallama, sağa sola sallanma ve  yuvarlanma gibi anormal davranışlara, strese ve hayal kırıklığına sebep olabilir.

 

2009’da CAPS’in yürüttüğü bir araştırma sonucunda Büyük İngiliz Sirki’ndeki fillerin günde 11 saat zincire bağlı kaldıkları ortaya çıktı.

 

Büyük kediler, çoğunlukla kaplan ve aslanlar yük vagonlarında yaşar. İncelemeler sonucunda bu hayvanların günün çoğunu küçük mobil kafeslerde geçirdiğini ortaya koydu. Bazı hayvanlara egzersiz kafesi de sağlanır; ama çoğunlukla bu kafesler normal yük vagonundan biraz daha büyük olup günün sadece belirli zamanlarda kullanılabilir.

 

Bu hayvanlar avcı hayvanlardır, avlanmak için dizayn edilmişlerdir. Ama doğal içgüdüleri ve davranışları sirk tarafından engellenir. Bunun sonucunda aslan ve kaplanlar vagonlarında anca sürekli ileri geri adım atarak zaman geçirebilirler.

 

Sıkı bir biçimde esaret altına alınan ve sinirleri bozulan sadece yaban hayvanları değildir.

 

Atlar ve midilliler geviş getiren hayvanlar olup son derece sosyal canlılardır. At vagonlarından ya da ulaşım araçlarından indirildikten sonra bu hayvanlar çadırlara konur, yol arkadaşlarından da aralarına konan bölmelerle ayrılırlar, böylece sosyalleşmeleri ve birbirlerine  ilgi göstermeleri engellenmiş olur. Atlar performans veya prova yapmadıkları anlarda küçük bölmelerde tutulur ya da iple bağlanırlar. Eğer egzersiz bölmeleri mevcutsa, ki bu bölmeler genelde çok küçüktür, bu bölmede bir atın egzersiz yapabilmesi filan mümkün değildir. Sirklerde çalışan atlarda anormal davranışlar gözlemlenmiştir.

 

Sirklerde sahne alan köpekler pet olarak sahnede gösteri yapanlarla beraber yaşasa bile , tur sırasında sahne almadıkları süre boyunca kafeslere konup bağlanırlar.

 

Eğitim

Eğitim son derece gizlidir; hayvanlar kapalı kapılar arkasında eğitim alır. Çok gaddarca metodların kullanıldığı örnekler hakkında bilgi edinilmiştir. Bunlardan en sonuncusu ve belki de en kötüsü  Mary Chipperfield olayıydı.

 

Sirk hayvanlarının eğitimi kullanılan araçlara bakılarak anlaşılabilir. Ringte kırbacı görürüz ama;  yürüme çevgenlerin altındaki gizli çiviler, püsküllü sopalara gizlenmiş çiviler ve elektroşok aletleri  de belgelenmiştir.

 

Büyük İngiliz Sirki’nde çalışan CAPS araştırmacısı 2009 yılında yürüttüğü gizli araştırmada fil terbiyecisinin gösteri sırasında bilerek çivili sopa kullandığını filme aldı. Fil terbiyecisi gösteri sırasında çivili sopayı seyirciden kolunun yanında tutarak gizleyebilmişti.

 

2009 yılında ADI- Animal Defenders National Büyük İngiliz Sirki’nin fil çadırına kamera yerleştirmeyi başardı. Kamerada oldukça yüksek bir şiddet kullanıldığı görülüyordu. Birkaç günlük gözlem sırasında fillerin metal kancalarla yüzlerine vurulduğu, tırman ve süpürgelerle dövüldüğü, kuyruklarının büküldüğü, ve dövüldüklerinde dehşet içerisindeki hayvanların ağladığı ya da kaçmaya çalıştığı görülüyordu.

 

Bazı eski hayvan terbiyecileri veya bakıcıları  önce sirk hayvanlarının iradesini kırmak sonra da onları terbiye etmek için kullanılan gaddarca metodları ifşa ettiler. Eski hayvan bakıcısı Sam Haddock 1976’dan 2005’e dek bu endüstride çalışan biriydi. Haddock sirklerin hasıraltı etmek için o kadar uğraştığı şeyi açıkladı.

 

 

Eşi 2007’de ölmeden önce Sam Haddock’tan “doğru olan şeyi” yapmasını istedi, yani, sadece şahit olmakla kalmadığı zulmü ortaya çıkarmasını istedi. Haddock’ın açıklamasında fillerin maruz kaldığı istismar konusunda kendi payına düşen kısmı kabul ettiği görülüyor: 1997’de elektrikli çubuğu filin üzerinde kullandığını kabul ediyor ( “onu on dakika boyunca kızarttım” diyor) ayrıca başka bir fili de bir sonraki sene 15 dakika boyunca kancayla dövdüğünü de kabul ediyor.

 

Sam Haddock’ın açıklaması anne ile yavruların birbirinden ayrıldığını da ortaya koyuyor:” 18-24 aylık bebekleri alırken anne dört bacağından duvara zincirlenir. Genelde bebeği rodeo stilinde çekmek için 6-7 kişi bulunur… yavruları iple bağlanırken bazı annelerin diğerlerinden daha fazla çığlık attığını hatırlıyorum…ardından yavruyla anne arasındaki ilişki sona erer.”

 

Diğer bir eski sirk çalışanı küçük bir kahverengi ayıya nasıl davranıldığını anlatıyor.

 

“Hiç kimseye zarar vermemiş kahverengi küçük bir ayıydı… ama bazen yüksek telde dengesini tutturamıyordu. O zaman metal çubuklarla çığlıklarla içinde ve her yeri kanamış halde kalana dek dövülüyordu. O kadar nevrotik bir hal almıştı ki başını küçük kafesine vuruyordu durmadan. Sonunda öldü.”

 

Evcil hayvanlar da akıllarda soru  işareti bırakan türden terbiye metodlarıyla eğitiliyor ve doğal olmayan davranışlar sergiliyorlar. Atlar arka bacakları üzerinde geriye doğru yürümeleri için zorlanıyor, aynı anda sıkı dizginlerle boyunları güya  ilgi çekici bir poz vermeye zorlanıyorlar.

 

Performanslar

Sirklerdeki hayvanlar sadece eğlendirmek için oradalar. Ondokuzuncu yüzyıldan bu yana fazla bir şey değişmedi. Sirklerde seyirciler fil gibi güzel ve büyük hayvanların eğiticileri tarafından aşağılandığını görebilir ya da büyük kedilerin “güçlü” aslan terbiyecisinin kırbacıyla korkak yaratıklara dönüştürüldüğünü görebilirler.

 

Bazı sirkler eğitim verdiklerini iddia ediyorlar; ama bu tür muhteşem canlıların performans yapmaya zorlanan yaratıklara dönüştürülmesini izlemenin eğitimsel bir tarafı filan yok. Bir hayvanı insanların gözü önünde küçük düşürme düşüncesi, İnsan’ın bu tür tahakküme yatkın olmasının hiç de eğlenceli bir şey olmadığını gösteriyor. Çocuklara hayvanlara saygı duymaları öğretilmeli-sirkler tam tersini öğretiyor.

 

 

Sirkler ayrıca hayvanları koruduğunu da iddia ediyor ; ama bugüne dek hiçbir hayvan doğaya bırakılmadı. Koruma amacının tam tersine çoğu sirk fili yaban hayattan alınmıştır. Afrikalı yavru filler itlaf ürünüdür ( yani fil ailelerinin kitlesel olarak yok edilmesinin bir sonucudur). Sirkler ise bu hayvanları kurtardıklarını öne sürerek çalışanlarının bu hayvanları kurtarmak için kurşunların önüne atladığı gibi bir imaj çiziyor, oysa aslında tek yaptıkları şey adamın birisine para ödemiş olmaları. İtlaf sonucunda elde edilen bu yetimlerin satın alınması da bizzat öldürenlere para kazandırıyor.

Etik Değil

Ahlak Felsefesi bölümünden araştırmacı Dr. Elisa Aalto şöyle söylüyor, “ bütün bu durumları düşününce- hayvanların refahı, değeri ve onları anlamaya yönelik çabalar düşünülünce- bu hayvanların sirklerde bulunmasına yönelik ahlaki bir gerekçe bulamıyoruz. Hayvanların refah hakkını çiğniyorlar, en temel ahlaki meseleleri göz önüne almıyorlar ve hayvanları anlamaya yönelik yanlış bir çaba içerisindeler. Hukuk bu durumları göz önüne almalı ve sirk hayvanları yasaklanmalı.”

 

Bilimsel Araştırma

Bristol Üniversitesi’ndeki araştırmacılar sirklerin yaban hayvanlarının mekan ve sosyal grup gibi en temel refah ihtiyaçlarını karşılamak konusunda yetersiz kaldığı sonucuna vardılar. Ayrıca bilimsel literatür ve diğer verilerin az olduğu, hatta sirklerde çalışan hayvanların kökeni ve gerçek sayısının bilinmediğini de ortaya koydular.

 

Araştırmacılar ayrıca yaban hayvanlarının ihtiyaçlarının sirklerde karşılanamayacağına dair veriler de elde ettiler ve şu sonuca vardılar: “ ne doğal ortam ne de doğal davranış sirklerde yeniden yaratılamaz”.

 

Sirklerin terbiye ve performansın bir zenginlik kaynağı olduğu iddialarına rağmen bu sadece günün %1-9’unu oluşturuyor, özellikle de sergilenen performanslar gürültü, ışıklar ve seyirci sebebiyle ekstra ve yoğun stres yaratabilir.  Hayvanlar günün geri kalan zamanını ya  egzersiz bölmelerinde ya da barınakta geçirir.

 

Kaçma Olayları

Sirkler Tehlikeli Yaban Hayvanı Kanunu’ndan muaf . Sirklerin daima hareket halinde olması da daima bir kaçış riski olduğu anlamına geliyor. Deve, domuz ve keçilerin serbest kalması her zaman mümkün. Ayrıca kaplan ve aslanların da kaçtığı biliniyor.

 

2006 yılı Temmuz ayında Sydney Sirki’nden küçük bir kanguru sirk İrlanda’ya doğru yola çıkarken kaçtı. Sirk hayvanı geride bıraktı ve yoluna devam etti, hayvan ise bir hafta sonra bulundu.

 

2004 yılında üç deve sirkten kaçtı, İrlanda’nın Limerick taşıt yolunda gezinirken bulundular.

 

2003 yılında Anne isminde bir fil  İskoçya’daki Boby Roberts Süper Sirki’nden kaçtı. Anne içinde kapalı tutulduğu bölmeden kaçtı ve yeniden yakalana dek sokaklarda kovalandı.

Bir Sirkin Bir Fili Demir Çubukla Dövmesi Yasal Bir Şeydir

1996’dan 1998’e dek ADI İngiltere’deki sirk hayvanlarına yönelik yoğun bir gizli inceleme başlattı. ADI üyeleri sirklerde işe girdiler. Çekilen gizli video görüntülerinde hayvanların bir çok şekilde dövülüp itildiği görüldü. Araştırmaların sonucunda Mary Cawley  (Chipperfield),kocası Roger Cawley ve fil terbiyecisi Stephen Gills hayvanlara zulmetmekten  suçlu bulundu.

 

Gills fillere yönelik saldırıları sebebiyle dört ay hapis yattı. Bu adam bazen zincire vurulmuş hayvanların yüzüne  30 kere demir çubukla vuruyordu. Mary Cawley, Trudy adında bir yavru şempanzeyi tekmelediği ve kırbaçla dövdüğü için suçlu bulundu. Roger Cawley  ise Flora adında hasta bir file yönelik zalimliği sebebiyle suçlu bulundu. Cawley bu fili hasta olduğu için çalıştırdığını söyledi ama daha hızlı hareket etmesi için onu kırbaçlıyordu. Cawley ailesine ceza kesildi ; ancak hayvanlardan uzak durmaları yönünde bir karar çıkmadı.

 

Ancak eşit derecede  önemli başka bir durum var. Bu insanların hangi sebeple tutuklanmadığı da önemli. Bu da sirklerde hayvanlara yönelik gaddarlığın  hangi oranlarda olduğunu ortaya koyuyor.

 

Çok da Uzak Olmayan Bir Geçmişin Hatırası

Her ne kadar geleneksel olduklarını ve mirasımızın bir parçası olduğunu iddia etseler de şu andaki haliyle sirkler aslında ilk kez 19. yüzyılda ortaya çıktı.

 

Modern sirkin babası İngiltere doğumlu Phillip Astley olarak bilinir. Astley 18.yüzyılda Londra’da kapalı bir mekanda binicilikle ilgili ve akrobatik yetenekler sergilemiş birisidir. Bu da  tarihte bir ilkti. Şu anda bizim bildiğimiz anlamda ilk sirk ringi İngiltere’de görülmüştür. Sirk endüstrisinin yaban hayvanların gösterinin bütünleyici birparçası olduğunu iddia etmelerine rağmen ancak 19.yüzyılda sirklerde bir fil görmek mümkün olabildi.

 

Hayvanlar sergilenmeden önce gezici sirkler fiziksel anormallikleri olan insanları sergiliyordu, onlara “doğanın anormalleri” deniyordu. Sirk dünyasıyla eşanlamlı bir isim olan Phineas Taylor Barnum da bu pratikle alakalıydı. Hak ettiği şekilde tarihe  gömülmüş, utanç duyulacak bir geçmiş bu.

 

Performans hayvanlarının kökeni Roma İmparatorluğu’na dek uzanıyor. Arenalarda binlerce hayvan ve insan katlediliyordu. Bazı hayvanlardan hayvanı aşağılayan hareketleri yapabilmesi isteniyordu, hayvanı küçük düşürmek amacı taşıyan hareketler yapması bekleniyordu, Roma kültürünün önemli bir özelliği olarak insanın doğaya olan üstünlüğünün altı çiziliyordu. Ama performans hayvanlarının varlığı gösterilerde yaşanan katliamlar karşısında pek bir önem taşımıyor. Elbette hiç kimse gelenek adına amfitiyatrolarda yaşanan işkence ve küçük düşürmeleri yeniden canlandırmayı ya da korumayı istemez.

 

Yüz sene kadar önce gezici sirkler bu küçük düşürücü gösteriyi canlandırmayı denediler. Bugün aslanların “terbiyecileri” önünde ineklere dönüştüğünü, performans filleri ve ayıların da karikatürleştirildiğini görüyoruz. Sirkler, geçmişin çağdışı bir hatırası artık.

 

Çeviri: CemC

 

Derrick Jensen
Orion Dergisi Eylül/Ekim 2010 sayısı

Sizi bilmem; ama ben ne zaman bir “yeşil” konferansa katılsam, oradan ilham almış ve harekete geçirilmiş bir şekilde ayrılmam gerektiğini biliyorum; ama tam tersine kalbim kırık, cesaretimi yitirmiş, yenik ve yalan söylenmiş hissediyorum. Moralimi bozan şey, organik tarımı (yeniden) keşfeden çiftçiler; mısır nişastasından yapılan plastik çatallar; güneş pilleri; yeniden yerelleşme; basit yaşamanın hazları; gezegenin öldürülmesinin yasını tutma; “hikayelerimizi değiştirme” ve özellikle de pozitif bir tavır takınma hakkında kaçınılmaz konuşmalar değil. Beni üzen şey, kimsenin, ama hiç kimsenin psiko-patolojiden söz etmemesi.

Bu neden önemli? Çünkü iktidarı ellerinde bulunduranlar sürdürülebilir toplulukları yok ediyor – ve söz konusu olan sadece sürdürülebilir yerli topluluklar değil. Eğer insanlar kendi topraklarında daha sürdürülebilir bir hayat sürmenin yeni yollarını geliştirebilirse ve iktidar sahipleri toprağın yol, alışveriş merkezi ve park alanları için gerekli olduğuna karar verirse, iktidardakiler o toprağa el koyacak. Egemen kültür bu şekilde işliyor. Herkes ve her şey ekonomik üretim, ekonomik büyüme ve bu kültürün devam etmesi için kurban edilmek zorunda.

Birkaç ay önce altmış kadar kadını öldürmekten sanık olan New Mexico’lu bir seri katil olan David Parker Ray ile ilgili bir belgesel izliyordum. Ray kadınları kaçırmış ve onları tecavüz kölesi olarak alıkoymuştu. Ray, bir traktör romörkünü işkence odasına çevirmişti ve orada kadınlara yaptıklarını kameraya kaydediyordu. Belgeselde FBI’ın suçlu profili çıkarma uzmanı Ray’in kurbanlarına yönelik tavırlarını çoğu insanın kağıt mendillere yönelik tavrına benzetiyordu: Onları bir kez kullandıktan sonra başlarına ne geldiğini umursar mısınız? Uzman, elbette hayır, diyordu. İşte Ray kurbanlarını böyle algılıyordu: basitçe kullanıp atılacak bir şey.

 

Profil çıkarma uzmanı bunu söylediği zaman aklıma gelen ilk düşünce göçücü güvercinler oldu. Sonra pasifik kral somonları. Ardından okyanuslar. Bu kültürün kaç üyesi gerçekten göçücü güvercinler için yas tutuyor? Somonlar için? Okyanuslar için? Bir bütün olarak bu kültür ve onun çoğu üyesi bu yaşam tarzının kurbanlarına David Parker Ray’in kurbanlarına gösterdiği önemden fazlasını göstermiyor. Çekilen ızdıraba karşı takınılan kör tavır, bu kültürü tanımlayan en temel özelliklerden biri. Bu aynı zamanda sosyopatolojinin en temel tanımlayıcı özelliği.

The New Columbia Encyclopedia, bir sosyopatın pişmanlık hissi duymadan kasten kötülük yapan birisi olarak tanımlanabileceğini yazıyor: “Bu bireyler, diğer insanların ihtiyaçlarına karşı duyarsızdır; kendi dürtülerine göre davranır; davranışlarının sonuçlarını idrak edemez; uzun vadeli hedefler peşinde koşamaz ya da hayal kırıklığı duygusunu tolere edemez. Psikopat birey, normalde antisosyal bir davranışın eşlik ettiği kaygı ve suçluluk hislerinin yokluğu ile tanımlanır.”
Bu kültürün üyeleri yerli ormanların (%98’i yok oldu), yerli çayırların (%99’ı yok oldu), okyanus hayatının (büyük balıkların %90’ı yok oldu) ihtiyaçlarına karşı ne kadar duyarlı? Bu kültür yerli insanların toprak taleplerine karşı ne kadar duyarlı? Bu kültürün üyeleri ormanları, çayırları, okyanusları yok etmenin ya da yerli insanların toprak taleplerini reddetmenin sonuçlarını ne kadar açık bir şekilde öngörebilir? Deniz seviyesi yükselip buzullar tamamen yok olurken, bu kültürün karar alıcıları küresel ısınmanın sonuçlarını ne kadar öngörebiliyor?

Sosyopatlar üzerine bir uzman olan Dr. Robert Hare şöyle diyor: “Psikopatlığın en yıkıcı özellikleri arasında diğer insanların haklarını umursamayan bir aldırmazlığa ve saldırgan, şiddet dolu davranışlara meyilli olmak var. Psikopatlar, diğer insanları pişmanlık duymadan kendi çıkarları için etkileyebilir ve sömürebilir. Empati ve sorumluluk hissinden yoksundurlar. Karşılarındaki insanın hislerine aldırmadan onları manipüle edebilir, yalan söyleyebilir ve aldatabilirler.” Aklıma Kızıl Bulut’un söyledikleri geliyor: “Bizlere hatırlayabildiğimden daha fazla vaatte bulundular. Sadece bir tanesini yerine getirdiler. Toprağımızı alacaklarını söylemişlerdi, ve aldılar.”

Dr. Robert Hare ayrıca şöyle diyor: “Çoğu insan, psikopatların aslında katil veya hükümlü olduğunu sanıyor. Aslında halk sosyal klişelerin ötesini görebilecek bir tarzda eğitilmedi. Psikopatların girişimci, politikacı, CEO ve diğer başarılı bireyler olabileceğini ve asla hapse girmeyebileceklerini bilmiyor.” Başkan olabilirler, bir patron olabilirler, komşunuz olabilirler.

Şimdi egemen kültürün sosyopatların özellikleriyle ne kadar uyuştuğunu Dünya Sağlık Örgütü tarafından 1992 yılında Cenevre’de yayımlanan “ICD-10 Ruhsal ve Davranışsal Bozukluklar Sınıflandırması” bölümünde listelendiği şekliyle inceleyelim:

a) Başkalarının duygularını umursamayan bir tavır. Nereden başlamalı? Bu kültürün üyeleri topraklarını çaldıkları yerli insanların duygularını umursadılar mı? Peki yuvalarından sürülen ya da varlıklarına son verilen insan olmayan canlıların duygularını? Dahası, popüler bilim dünyası duyguların bütün bilimsel çalışmalardan çıkarılması gerektiğini talep etmiyor mu? Duyguların işle ilgili alınan kararlara ve ekonomi politikasına müdahale etmemesi gerektiği söylenmiyor mu? Kafeslerde bekleyen tavukların duyguları var mı? Peki deney laboratuarlarındaki köpeklerin? Ya ağaçların? Yağmurun? Taşların? Bu kültür, tüm bu canlıların duygularının var olduğunu reddetmek için bile diğer canlıların duygularını “umursamayan bir tavrın” ötesine geçiyor.

b) Apaçık ve kalıcı sorumsuzluk tavrı ve toplumsal normlara, kurallara ve zorunluluklara uymamak. Gezegeni öldürmekten daha sorumsuz bir eylem var mı? Şimdi bu kültürün normlarını, kurallarını ve zorunluluklarını düşünün. Normlar: tecavüz, istismar, yıkım. Kurallar: iktidar sahiplerinin iktidarı ellerinde tutmaya devam etmeleri için yaratılmış yasal bir sistem. Zorunluluklar: mümkün olduğu kadar çok para ve güç elde etmek.

c) İlişki kurmakta zorluk çekmese bile onları devam ettirebilme konusunda yetersizlik. Ben Tolowa topraklarında yaşıyorum. Tolowalılar en azından 12 bin 500 senedir insan ve insan olmayan canlılarla sürekli ilişkilere sahipti. Egemen kültür 180 sene kadar önce buraya geldiğinde burası bir cennetti; şimdi ise çöplüğe dönmüş durumda. Sömürmek sürekli bir ilişki değildir – ister başka bir hayvanla, isterse bir toprak parçasıyla olsun.

d) Çok düşük engellenme toleransı ve şiddet dahil saldırganlığın dışa vurulması konusunda düşük eşik. Uygar insanlar yerli insanları on binlerce yıldır yok ediyor. ABD diğer ülkelere karşı sürekli olarak “saldırganlığını dışa vuruyor” (onları işgal ediyor). Bireyler, şirketler ve hükümetler saldırganlıklarını kır kurtlarına, çayır köpeklerine, deniz aslanlarına, sulak alanlara, kömür yatakları olan dağlara, petrol bulunan kıyı düzlüklerine karşı her gün dışa vuruyor.

e) Suçluluk duygusu hissetme ve deneyimden, özellikle cezalandırılmaktan, menfaat sağlama yetersizliği. Sizce kereste şirketlerinin CEO’ları kâdim ormanların yok edilmesi karşısında ne kadar suçluluk duyuyor? Ve burada menfaat sözcüğü; ormanları, okyanusları ve diğerlerini öldürmekten elde ettikleri finansal kazanç anlamında değil, insanın geriye bakarak olayları farklı değerlendirmesi anlamında kullanılıyor. Orta Doğu’yu, Avrupa’nın tamamını, Amerika, Afrika ve Asya’nın büyük kısmını ormansızlaştırdıktan sonra sizce sorumluların geçmiş hatalarından ders aldığını söylemek akıl kârı mı? Sınır tanımaz bir şekilde kömür, petrol ve doğal gaz yakarak iklimi değiştiren kararları ve politikalarından herhangi bir şey öğreniyorlar mı?

f) Başkalarını suçlama veya davranışı için mantıklı bahaneler ortaya koyma eğilimi. CEO’lar uyguladıkları şiddetin sorumluluğunu alıyorlar mı? Ya tecavüzcüler? George Bush ormansızlaşma suçunu orman yangınlarına attı. Clinton her şeyin böceklerin suçu olduğunu söyledi. Çoğu insan ne zaman Doğu Yakasını bir kış fırtınası vursa gezegenimizin hızla ısındığını reddetmelerini haklı çıkaracak bir sebep bulmuş oluyor.

Elbette hepimiz böle davranmıyoruz. Ama sosyopat olmayanlarımız, farklı yaşamaya çalışanlarımız bir adım öne çıkıp bu kültürün davranış tarzına dikkatleri çekmeli.

Sonsuz olmayan gezegenimizi bu kültürle paylaşmak demek, bir odada bir psikopatla sıkışıp kalmak demek. Çıkış yok. Psikopat önce diğer hedeflere yönelse de, eninde sonunda sıra bize de gelecek. Eninde sonunda hayatlarımız için savaşmak zorunda kalacağız. Bu yüzden, yaşayabileceğimiz bir toprak parçasına sahip olmak ve torunlarımızın orada gelecekte de yaşayabilmesini istiyorsak, bu ölümcül kültürü durdurmak için politik anlamda organize olmamız gerekiyor.

 

Çeviri:CemC

Düzeltme:Elfun

 

 

Dr. Steve Best

“ Bütün hayvanları köleleştirdik; kürk ve tüyleri olan uzak kuzenlerimize o kadar kötü davrandık ki hiç şüphesiz eğer ki hayvanların dini olsaydı Şeytan’ı insan şeklinde hayal ederlerdi”.

William Ralph Inge

İspanya Avrupa’daki üçüncü büyük ülke ve hiç kuşkusuz koca kıtadaki en güzel ülkelerden biri. Antonio Gaudi’nin Barcelona’daki sürreal mimarisinden Granada’nın göz kamaştırıcı Moorish saraylarına, Sierra Nevada’nın kar kaplı dağlarından Pueblo Blancos’un tepelere kurulmuş kasabalarına, Costa del Sol’ün müthiş kumsallarından Balearic Adaları’nın ihtişamına, Madrid’in çılgın metropolisinden Ordesa Ulusal Parkı’nın sessizliğini dek İspanya insanın nefesini kesecek kadar etkileyici bir hazine sunuyor insana.

İspanyolların güzel bir dili var, zengin ve farklı bir kültüre, Fenikeli, Afrikalı, Kelt, Kartacalı, Yunan Vizigot, Arap ve diğer halklar tarafından oluşturulan muazzam bir tarihe sahipler. Ne yazık ki diğer bütün ulus ve kültürler gibi, İspanya’nın da kültürel kimliklerinin merkezinde hayvanlara aşırı zulüm uygulanan “gelenek”leri var. Kazların kafasını koparan İtalyanlar, ayılara köpeklerle saldıran Pakistanlılar, tilki avlayan İngilizler, bebek fokları öldüren Kanadalılar ve horoz dövüştüren Amerikalılar gibi bir çok İspanyol hayvanlara karşı dehşet vereci şekilde zalim . En kötü ihtimalle İspanyollar-ve onların kanlı ritüellerini izlemek için ortalığa doluşan moron turistler- kana susamış barbarlar, hayvanların işkenceye uğratılıp öldürülmesi karşısında mistik bir coşku yaşayan Diyonisus müritleri gibiler.

Boğa güreşleri İspanya’da basketbolun ABD’de olduğu kadar yaygın ve boğa güreşçileri spor starlarının ABD’de sahip olduğu türden bir şöhrete sahipler. Ama İspanya ABD’de düşünemeyeceğimiz türden zulümleri onore ediyor.

Ancak İspanya görünüşe göre bir değişim arefesinde, çünkü kanlı sporları hem ulusal hem de uluslararası kamuoyu tarafından büyük eleştiri alıyor. İspanya, insanların şiddet dolu geleneklerini yenip yenemeyeceği ve diğer türlere yönelik şiddet barındırmayan yeni kimlikler  oluşturup oluşturamayacağı konusunda ciddi bir testten geçiyor.

Bunu yazarken dünyanın farklı yerlerinden binlerce insan encierros- yani boğaların önünde koşmak – için Pamplona sokaklarını dolduruyor. Kendi ölçülerine göre, bu ahlaki uyumsuzlar 8 günlük San Fermin Festivali boyunca boğaların işkenceye uğramasına ve öldürülmesine yardım ederken hayatlarının en güzel vakitlerini geçiriyorlar.

Bu karanlık bulut hayvanlara zulmetmenin bir neşe ve mutluluk kaynağı olduğu Kuzey İspanya üzerinde büyürken, böylesine rahatsız ve delirmiş bir türün geleceğinin ne olacağı olasılığını düşünüp insanın bu gelişim bozukluğuna tanık olmanın korkusuyla  ürperiyorum. İnsanlığın geleceğinin korkunç gelenekleri, hayvanlardan ve doğadan nefret etmeyi ve hayata hürmet çizgisinde bir etik anlayışını kabul etmesini gerektirdiğini düşünüyorum. Elbette insanlar birbirlerine karşı da zalimler, kişiler arası  ilişkilerde de barış sağlanmasına gerek var, ama insanın doğaya açtığı savaşın bedeli daha büyük ve şu anda evrimsel kördüğümün köklerinde de bu sebep yatıyor. Bir çok açıdan “hayvan meselesi” insan meselesinin tam ortasında bulunuyor.

İnsanlığın geleceği ve biyoçeşitlilik tehlike altında. Zevk tanrısı Eros’la ölüm ve şiddet tanrısı Tanatos’u birbirine bağlayan derin köklü gelenekleriyle İspanya insanın geçirdiği değişimin parlama noktasında bulunuyor.

Kan Şenlikleri: Zulüm Seyirlikleri

“Bütün hayvanlar içerisinde zalim olan sadece insan. Sırf yapmaktan zevk alıyor diye diğerlerine acı veren sadece O.”

Mark Twain

“Hayvanlara merhamet etmek insanın karakterinin iyiliğiyle doğrudan alakalıdır; ve hayvanlara karşı zalimce davranan birisinin iyi birisi olmayacağını net bir şekilde söyleyebiliriz.”

Arthur Schopenhauer

Hayvanların istismarı konusu İspanya’da doğrudan boğa güreşiyle alakalı; ama boğa güreşi ulusal ”fiesta”larda sergilenen zulümlerde sadece birisi. Yıl boyunca on ile yirmi bin arasında fiesta yapılıyor, her kasabanın ya da köyün kendi ermişi var, her birisi için uzun anma törenleri yapılıyor. Fiestalar doğası gereği dini ya da laik bir özde olabilir, ama muhakkak hayvanlara işkence edilmesini içeriyorlar. Fiestalar en çok da dini tatillerde ve özellikle de Paskalya zamanında popülerleşiyor, Katolik Kilisesi’nden de bu sapkınlığa dair tek söz edilmiyor. İspanyollar ayrıca 4 Ekim Assisili Francis adlı ermiş  için yapılan ritüellerde de hayvan zulmü uyguluyorlar. 17 Ocak’ta hayvanların baş ermişi San Antonio Abad’ı anmak için tavuk kafası kopartma yarışmaları düzenliyorlar.

ABD’deki hayvan hakları eylemcileri sirklerde ve rodeolardaki zulümlerden dolayı dehşete düşüyor ama İspanya’daki fiestalarda görülen kötülük kataloğu karşısında bu hakikaten sönük kalıyor. İspanyollar boğaların boynuzlarını ateşe veriyor ve ateş bombaları patlarken bu işkenceyi izleyerek kahkahalar atıyor. Midillilerle güreşip onları yere yıkıyor, kuyruklarını ve yelelerini kesiyorlar. Sincap ve güvercinleri çanaklar içine asıp  hayvanlar düşene kadar o çanakları taşlıyorlar.Kuşları başları dışarıda kalacak şekilde gömüp kafalarını kılıçla kesiyorlar. Kanatları kesilmiş ördekleri denize atıyor, yüzenler de halat çekme oyunlarında bu ördekleri parçalıyorlar. Yakalamak için domuzları  yağlıyorlar, bu oyun hayvanları ciddi şekilde yaralıyor. Kazları ayaklarından asıyor ve kafalarını koparıyorlar.

Bazı fiestalar diğerlerine göre daha kötü bir şöhrete sahip, mesala Manganese de la Polyorosa’daki keçi festivali gibi. Bu festivalde köylüler bir keçiyi kilisenin kulesinden aşağı atıyorlar. Eğer keçi hayatta kalırsa o zaman kasabanın kuyusunda boğuluyor. Her yıl Villanueve de la Vera köyünde sarhoşlar bir eşeği köyün meydanına getiriyor ve onu kan içinde kalana dek dövüyorlar. Pamplona’daki boğa koşusu her sene Temmuz ayında düzenleniyor. O hafta boyunca her gün korku içerisindeki altı boğa parke taşlı sokaklara bırakılıyor, etraflarında binlerce insan boynuzlarından kaçmaya çalışırken hayvanların bu halinde zevk alıyor. Bu parti sonunda boğalar öldürülüyor. Coria’daki San Juan Fiestası her yıl düzenleniyor; bu fiestada turistler ve yerel halk ellerinde üfleçlerle boğalara hayvanlar kan içinde kalana dek ok atıyor; ardından boğaları hadım edip öldürüyorlar.

Bunlar Jim Mason’ın “öteki düşmanlığı” adını verdiği durumun(yani insanın hayvanlardan nefret edip onları küçümsemesinin) dramatik örnekleri. En azından on bin sene önce tarım toplumlarıyla kaynaşmasından beri insanlar kültürel ve kişisel kimliklerini bir noktaya kadar bir tür kimliği olarak oluşturdular, diğer türlerle ve hayvanlarla aralarında keskin bir çizgi çekerek yaptılar bunu.  Aklı, konuşma yeteneği, teknoloji veya Hristiyan geleneğinde Tanrı’ya benzerliği gibi meziyetlerle kendilerine özel nitelikler yüklediler. Sonuç da Mason’ın sözünü ettiği hakimiyetçi dünya görüşün yaygınlaşması oluyor; bu görüşe göre İnsanların hem Dünya hem de onun üzerinde yaşayan canlılar üzerinde büyük bir otoritesi bulunmaktadır.

Hayvanlara daha az hürmet göstermenin izlerini Yunanlıların boğaları ilahlaştırmasından Romalıların kolezyumda bir gün içersinde bazen binlerce hayvanın sırf “eğlence “ için katledilmesinde görebiliyoruz.İnsanla hayvan arasında bir kez o katı ayrım yapıldıktan sonra tahakküm ritüelleri ile bu eylem pratiğe geçirilmiş olur. Hayvanlar insanların kendilerine agresyonlarını yansıttıkları nesnelere dönüşürler. Boğa güreşlerinden rodeolara, timsah güreşlerine dek sonsuz sayıda “yarış”la ” uygar” insan “yaban hayat” üzerindeki üstünlüğünü kutlar, onaylar ve destekler.

İnsan türündeki trajik kusur da onun kendini diğer türlerden radikal anlamda farklı olarak tanımlama ihtiyacı duyması değildir sadece, ayrıca içsel olarak daha muhteşem ve daha ileri kabul etmesidir de aynı zamanda. Bu şizofreni genel bir insan olgusu ama İspanyollar zulümü bir ” sanat biçimi”ne dönüştürdü, bu da onların boğa güreşini nasıl gördüğünü gösteriyor.

Boğa güreşi:3 Perdede Trajedi ve Fars

“İşkence ne sanattır ne de kültür” ispanya’da boğa güreşlerine karşı yapılmış bir poster

“İnsanı insan yapan onun bütün yaratılmışlara gösterdiği merhamettir”.  Albert Schweitzer

Flamenko müziği, güzel şiir ve edebiyatın yanında ,İspanya, boğa güreşini de –corrida- en eski ve en onurlu geleneklerinden birisi olarak kabul ediyor. Şu anda yaşanan korkunç zalimlikleri haklı çıkarmak  uğruna, boğa güreşini savunanlar genelde boğa güreşinin temellerini eski Akdeniz kültürlerinde tarih öncesi dönemde boğaların kurban edilmesine ya da Yunanlıların Minotaur’u kurban etmelerine bağlıyor. Yaban boğaları bütün Akdeniz ormanlarında yaşadı. 35 bin yıl önce İspanya ve Fransa’daki bir mağarada eski insanlar boğaları hem hürmet hem de huşu duygularıyla resmettiler. Omuzları 6 fit boyunda ve bir ton ağırlığındaki boğa hem devasa hem de güçlü bir hayvandı, hem insan zihnini uyarması için hem de tapınmak için iyi bir totemdi- ama ayrıca insanın hakimiyetine kafa tutan bir figürdü. Boğa tanrı Apis eski Mısır’daki en önemli tanrıydı. Boğalar nihayetinde ehlileştirildiler.  Girit’te saray meydanlarına getirildiler, orada cesur atletler boynuzlarına kement atıyorlardı. Bu da modern boğa güreşinin ilk tarihi örnekleri sayılabilir belki. Romalılar zamanında ise boğalar ve diğer hayvanlar bütün itibarlarını kaybetmişti, kana susamış bir zevk ile avlanıp öldürülüyorlardı.

Orta çağ’da boğa güreşi at sırtında boğalara saldıran aristokratların alanına dahildi, burada şövalyeler

eğitiliyor ya da krallıkla alakalı olaylar kutlanıyordu. 18.yüzyılda Kral V.Felipe halkın ahlaki değerlerine zarar vereceğinden korktuğu için soyluların boğa güreşlerine katılmasını yasakladı. 1724’te boğa güreşi artık halk olaya sahip çıkınca dramatik olarak değişti, artık boğalarla ayakta dövüşüyorlardı,  çabuk hareketlerle kenara kaçıyorlardı, üzerlerinden sırıkla atlıyorlardı, hayvanları oyuna getiriyorlardı, küçük mızraklar kullanıyorlardı. Böylece corrida günümüzde yapılan haliyle orada başlamış oldu ve zaman içerisinde kostümler, manevralar ve kullanılan silahlar daha rafine hale getirildi.

Boğa güreşi Portekiz, Meksika, Kolombiya, Venezuela, Ekvador ve Peru gibi diğer Latin ülkelerinde de yaygın; ama ayrıca Güney Fransa’da da yapılıyor. İspanya’da 400’den fazla arena var, buralarda 1500 ile 20 bin arasında bir seyirci oturabiliyor. Her hafta binlerce İspanyol ve turist en yakın plaza de Toro’ya koşuyor. Tahminlere göre her yıl İspanyol boğa  güreşleri ve fiestalarda 40 binden fazla boğa öldürülüyor.

Kazanç getiren bir iş olarak üreticiler bütün İspanya’daki çiftliklerde boğa yetiştiriyorlar. Sadece 3-4 yaş boğalar kullanılıyor; çünkü daha yaşlı boğalar çok güçlü oluyor. Ama genç boğalar da bir çok kötülük dolu yol kullanılarak zayıf hale getirilmek zorunda. Ata binmiş adamlar bu boğaları elerlinde mızraklarla kovalayıp mızrakları boğalara saplıyorlar. Boğa güreşinden haftalar önce boğalar boyunlarına ağırlıklar takmak zorunda. Çoğu kez üreticiler daha tehlikeli olmaları için boğaların boynuzlarını rendelerler- bu acı dolu mutilasyon anestezi kullanmadan tamamlanır. Bu rendeleme boğada travmaya yol açmaz sadece, ayrıca etrafta dolaşma yeteneğini ve koordinasyonunu da hasara uğratır. Bu ve diğer istendik yaralamalar yasa dışıdır ; yasa göz göre göre çiğnenir.

Nakliye sırasında yiyecek, su ve hareket edecek yer olmadan tıkış tıkış kamyonlara bindirilen bir çok boğa gidecekleri yere varmadan ölür. Boğalar bovin tüberküloz gibi hastalıklara yakalanır, organları yaralanır ve yolda sakin durmaları ve güreşe hazırlanmaları için kendilerine enjekte edilen ilaç kokteyllerinden dolayı hastalanabilir. Büyük olay günü karanlık bir bölmeye kapatılırlar, diğer boğalardan ilk kez ayrılırlar. Arenaya girmeden önce dürtülür, zıpkınlanır ve taciz edilirler. Arenaya giden geçit açılınca gözlerini kör eden günışığıyla karşılaşırlar, etrafta tuhaf şeyler vardır, kalabalıktan feleğini şaşırtan sesler gelmektedir, silahlı ve pelerinli agresif insanlar onları  zorlar.

Belki çok az insan boğa güreşinin nasıl ilerlediğini, bu “dövüşün” nasıl şiddet dolu ve adaletsiz bir şey olduğunu, matadorun burada rolünün aslında ne kadar az olduğunu biliyordur.  Bir boğa güreşi üç aşamada (tercios) gerçekleşir ; amaç, boğayı zayıflatmak, ona  işkence etmek, ızdırap vermek ve onu sonunda  öldürmektir. Tercio de varas bölümünde matadorun asistanları boğayı onu yormak ve saldırganlaştırmak için kovalarlar. Boğa yeterince yorulduğu zaman iki pikador ata binmiş halde içeri girer (atlar da bir çok şekilde taciz edililirler) boğanın üst gövdesine mızrak saplarlar. Tercio de banderillas  aşamasında üç banderilleros boğayı tek tek kovalayıp boynuna banderillaları (rengarenk ahşap mızraklar) saplamaya  çalışır. Sonunda, 6 banderilla boğanın boynuna saplandığında boğanın ağzından ve  burnundan, sırtından kan gelmektedir, işte o zaman tercio de muleta başlar ve cesur matador “ölüm balesi” için içeri girer. Kılıcı ve kırmızı peleriniyle boğaya estocada yapmadan yani boğanın kalbine ya da boynuna  ölümcü darbeyi vurmadan önce stilize hareketler yapar. Matadorun boğayı  öldürmesi için 10 dakikası vardır; ama  çoğu kez temiz bir öldürme gerçekleşmez, matador boğayı defalarca bıçaklamak zorunda kalır. Takım üyesi ardından boğanın omuriliğini hayvan yerde paralize bir şekilde yatar ve ölmek üzereyken koparır.

Son tercio boyunca, alkış, haykırışlar ve kalabalığın deliliği giderek daha da büyür. Boğa artık yere düştüğünde ve bilinci kalmadığında hakim bir kulağın kesilmesi gerekip gerekmediğine karar verir (iyi dövüş anlamına gelir), eğer dövüş mükemmelse 2 kulak kesilir, ama dövüş bravo! denecek düzeydeyse o zaman hem  iki kulak hem de kuyruk kesilir. Boğadan geriye kalanlar, erbezleri de dahil insanlar tüketsin diye “siyah et” adıyla satılır. Bu et satışı 2001 yılında deli dana hastalığı sebebiyle İspanya hükümeti tarafından yasaklanmıştır.

Bu mide bulandıran “dövüş” 20 dakika sürer ve farklı matadorlarla 6 kere tekrar edilir. Son boğa da öldürüldüğünde matadorlar ve asistanları arenaya gelirler. Eğer kalabalık matadoru beğenmişse o zaman omuzlar üstünde dışarı taşınır.

Kötülüğü Rasyonalize Etmek

“Geleneklere saygı meselesi bu” Jesus Moyan, pikador

“İnsanın üstülüğüne dair öne sürülen bütün argümanlar bu acı gerçeği ortadan kaldıramaz: sıra acı çekmeye gelince, bütün hayvanlar bizimle eşittir.” Peter Singer

Boğa güreşini bir “spor” gibi gören “cahil yabancılar”dan farklı olarak İspanyol  uzmanlar ve boğa güreşi meraklıları boğa güreşine bir sanat, zengin bir alegori ve yüksek metafizik bir drama olarak bakıyorlar. İspanyol şair Garcia Lorca boğa güreşine İspanya’nın”otantik dini drama”sı olarak bakmıştır, burada ceraret ve  ölümle yüzleşme vardır. Matador Curro Segura için boğa güreşi “hayat ve ölüm arasındaki mücadeleyi”alegorize eder, ”iiddetle alakalı değildir”. İspanyol mitine göre boğa kaderini yaşamaktadır, insanla karşılaşması kaderinde yazılı olan o vahşi öfkeden başka bir şey değildir. Ünlü (ve nadir bulunan) bir kadın boğa güreşçisi olan Christina Sanchez şu türcü tavırla boğalardan şöyle söz eder:”Cesurlar, ringde ölmek için doğmuşlar, insan yardımıyla bir sanat eylemi meydana getiriyorlar.” Uzun zamandır boğa güreşçisi olan Diego O’Bolger olaydan insan kimliğinin vahşi hayatı” hakimiyet altına alma” şeklinde söz ediyor: “doğanın kaba gücünü alıp boğanın gücüyle, karıştırıyorsunuz, pelerininizle, ve vücudunuzla onu sanatsal bir değere sahip başka bir şeye dönüştürüyorsunuz”. İnsanın kendini hayvanlardan üstün hissetmeye duyduğu ihtiyaç pikador Carmelo Perez Arevalo’nun sözlerinde bellidir. Arevalo, boğayı  öldürme eylemine “sonsuz bir mutluluk hissi duydum. Kendimi çok büyük hissettim” diyerek bakıyor.

Bazı romanlarında Ernest Hemingway de küresel okuyucu için boğa güreşlerini popülerleştirmiş ve İspanyolların bu kötülük dolu kan sporunu hiç eleştirmeden kucaklamıştır. Hemingway  için boğa güreşi ; sanat, atletizm ve cesaret anlamına geliyordu. Hemingway  şöyle söz ediyordu boğa güreşlerinden, “bir insan, bir hayvan ve sopa üzerine asılı bir parça kırmızı tülle yaratılan duygusal ve ruhsal yoğunluk ve saf klasik güzellik”. Bu sopa hayvanın vücuduna girdiğinde ve kırmızı kan kuma veya çimlere aktığında estetik süreç derinleşir; kan güzeldir ve güzel, kandır. Bu sözler bir faşistin onur duymasına yeter ama, hayvanlara yönelik bu küçümseme bütün politik ideolojileri ve parti ayrımlarını aşarak insan türü içerisindeki genel bir bozukluk olarak belli ediyor kendini.

İspanya’nın her yerinde boğayı güzel ve soylu bir hayvan olarak resmeden tshirtlerin ve diğer ürünlerin satılması da bir çelişki; çünkü boğaların en önemli nitelikleri insanların fethetmesi ve sindirmesi gereken nitelikler. Eğer boğa o kadar kuvvetli ve güçlüyse o zaman insanın bu devasa gücün hakkında gelebilmesi için daha ne kadar üstün bir güç  olması gerekiyor? Tüketici imajları boğanın o kırmızı pelerinin yanından son derece zarif bir şekilde geçtiğini gösteriyor ama kanı ve dehşeti hiç göstermiyor. Sterilize biçimler sanki büyük bir drama varmış havası yaratıyor; ama bunların hepsi iğrenç yalanlar ve propagandadan ibaret.

İspanyollar ve diğer la corrida tender fanatikleri için felsefi bir pislik olsa da, boğa güreşi barbarlık, küstahlık, küçümsenmesi gereken, insanı hasta eden bir insanlık görüntüsünden başka bir şey değil. Hayvanları insan kullanımı için kaynak durumuna indirgeyen türcülük yürümeye devam ediyor, insanın insana uyguladığı bütün ayrımcılıkların arkasındaki mantığı beslemeye devam ediyor. Boğalar boğa olmak için varlar, insan şiddetinin hedefi olmak için değil. İnsanlık barbarlıkla sanatı, barbarlıkla kültürü birbirinden ayıramadığı sürece başı büyük dertte. Boğa güreşleri; patolojik anlamda rahatsız, ciddi aşağılık kompleksi yaşayan insanların kendi güçlerini ve yüceliklerini masum bir hayvan üzerinde ispatladığı patetik bir tahakküm tutkusudur. Boğa güreşleri ve fiestalar en karanlık insan kötülüğünün reklamını yapar; gerici kültürel etkilerle agresif biyolojik itkiler arasındaki kompleks etkileşimi açığa çıkarır.

Eğer boğa güreşi bir “sanat biçimi”yse o zaman dini ritüeller için hayvan öldürmek de öyledir. Eğer boğa güreşi “otantik dini bir drama” ise o zaman savaş ve soykırım da öyle. Eğer matador yaptığı işle yüceliyorsa o zaman bütün soykırımcılar için dua edelim. Boğa güreşi kelimesinin bile anlamı kaybolmuş durumda; çünkü burada ne spor ne de dövüş söz konusu. Sayısı azalmış, kaçacak yeri kalmamış, vücudu parçalanmış, zayıf düşmüş, yenilmiş boğanın kaderi zaten başından belli. Matador’un “zaferi” ucuz, boş ve anlamsız. Son 45 yıl içerisinde 4 İspanyol boğa güreşçisi boğalar tarafından öldürülmüş, ama karşılığında 134 bin boğa öldürüldü. Boğa kazansa da ölür. Hemingway’in “ bu öğle vaktinde bir ölüm yaşanacak, acaba insan mı yoksa hayvan mı ölecek?”  şeklinde cin kokan sözde metafizik fikirleri ancak buraya kadar!

Bu paragöz seyirliğin gerçekliği ile Smackdown arasında bir fark yok; burada da cesur matadorlar çok fazla para kazanmak istiyor, şöhret istiyor ve bunu Hemingway tarzı yaralarla incinmeden ya da “adil bir dövüşten” gelebilecek ölümle karşılaşmadan elde etmek istiyor. 1920 ve 30lardaki  boğa güreşiyle karşılaştırıldığında günümüz corridaları aslında bir çeşit karikatür, azıcık bir turist performansı. Ucun bir simulakra olarak corridanın cesur, tehlikeli ve meydan okuyucu olması gerekiyor. Hakikatte ise barbarlık, bıçakların keskinliği, boğaların can acısı, ölümü ve insan ruhunun alçaltılması yaşanıyor.

Sözde “kansız boğa güreşleri” ABD’de de yapılıyor ; ama boğalar gene işkence görüyor, gene taciz ediliyor, ama bu sefer arena dışında anında  öldürülüyorlar. Fransız ve Meksikalılar corridaya yeni bir uygarlık seviyesi getirdiler, artık “bebek boğa güreşi” diye bir şey var. Bazıları birkaç haftalık olan bebek boğalar küçük bir arenaya getirilir, burada izleyiciler tarafından bıçaklanarak öldürülürler. Bu izleyicilerin çoğu Akdenizli ve Latin köklerini öğrenen ve ilk derslerini şiddet ve kibir üzerine alan bıçak taşıyan çocuklardır.

Çocukların boğa güreşine alıştırılması ise özellikle gerici bir durum; çünkü yapılan çalışmalar boğa güreşlerine katılan çocukların ciddi psikolojik bozukluklar yaşadığını ve daha agresif davranışlara meyilli olduğunu gösteriyor. 1992’de İspanya buna rağmen 14 yaş altı çocukların boğa güreşlerine katılmasını yasaklayan maddeyi yürürlükten kaldırdı. Bebek boğaların katledilmesine doprudan katılmayı bir kenara bırakalım, hayvanların zulme uğramasını izlemenin etkisi bile insanlığın geleceği açısından kötü bir kehanet gibi.

Boğa güreşi acı çeken insan ruhunu hasta eden  hastalığı, yabancılaşmayı, agresyonu ve şiddeti simgeliyor. Hem doğal ve  hem de  kültürel evrimle şekillenme koşulları içerisinde  insanlık birbiriyle çelişen arzular ve itkilerle sarsılıyor. Tarihsel olarak insanların daha aydınlanmış ve iyi yönlerinin sosyal ve doğal dünyalarla var olan bağımızla alakalı olduğunu biliyoruz; bu da olası bir değişim adına hepimize  ümit veriyor. Ama boğa güreşi ve kanlı fiestalar gibi gelenekler tamamen ortadan kaldırılana ve tarihin çöplüğüne atılana dek insanlık barbarlık, öz yıkım ve çürüme yolunda aşağılara inmeye devam edecek.

Ahlaki Gelişim Mücadelesi

“Boğa güreşi insanın insanlaşması önünde bir engel”. Meksikalı yazar Eduardo del Rio

“Kardeşliği sadece insan denen canlılarla gerçekleştirmek istemiyorum, bütün hayatla hatta yeryüzü üzerinde sürünen canlılarla gerçekleştirmek istiyorum.” Mahatma Gandi

Boğa güreşleri bütün İspanya’da geçerli bir olgu. Toledo, Seville, Ronda, Madrid ve diğer İspanyol şehirleri boğa güreşleriyle gurur duyup matadorları ermiş düzeyine yükseltiyor. Barlar, cafeler, dükkanlar ve sokak duvarları la corridayı göklere  çıkaran posterlerle dolu.

Ama  boğa güreşleri ve fiestalar hem İspanya’da hem de uluslar arası kamuoyu tarafından büyük eleştiri alıyor. İspanyol televizyonlar boğa güreşlerini önceki dönemlere göre 3 kat azalttı, bu da  ilginin azaldığının bir kanıtı. İspanyol izleyicilerle yapılan araştırmacılar izleyicilerin sadece %14’ünün boğa güreşlerine ciddi bir ilgi duyduğunu gösteriyor, öte yandan %68’inin bu konuya aldırdığı bile yok. Meksika’da boğa güreşine duyulan ilgi azalıyor. Geçen 30 sene içerisinde Juarez’de yapılan boğa güreşi sayısı 50’den 5’e düştü. Bütün Meksika’da boğa güreşi ringlerinin sayısı azalıyor.

Son yapılan kamuoyu yoklamaları İspanyolların, Avrupalıların ve Meksikalıların %80’inin boğa güreşlerine karşı olduğunu gösteriyor. Meksika’da 12 eyalette Hayvanları Korumak İçin Dünya Toplumu adındaki örgütün 50 binden fazla kişiyle yaptığı araştırmalarda insanların %87’sinin boğa güreşine karşı olduğunu görüyoruz. İnsan ve hayvan hakları arasındaki bağı kanıtlar şekilde Meksika’da ve İspanya’daki Yeşil Partiler boğa güreşine karşı hayvan hakları gruplarına katılıyorlar.

Meksika ve İspanya gibi ülkelerde boğa güreşinin popülerliğini yitirmesinin birkaç sebebi var. Bu sebepler arasında bu ülkelerin Avrupa Birliği ve küresel kapitalizmin etkisiyle ekonomik ve kültürel modernizasyona uğraması; medya, televizyon, alışveriş merkezleri, sinemalar ve  bilgisayar oyunları gibi alternatif “eğlence” kaynaklarının olması; futbolun popülerleşmesi (fanatikleri arasında öylesine yaygın ki insan agresyonunun dışa vurulması için yeterli)gibi sebepler var. İspanya son 40 sene  içerisinde hızlı bir modernizasyondan geçti. 1950’lere kadar İspanya tarım ülkesiydi, faşist diktatör Franco da ülkeyi 1939’dan 1975’t ölene dek iğrenç ideolojileriyle yönetmişti. Ardından sosyalistler İspanya’nın uluslar arası konumunu yükseltti ve ispanya 1986’de Avrupa topluluğuna katıldı.

Modernize edici etkiler sadece teknolojik ve ekonomik alanlardan kaynaklanmaz, etik alanındaki değişimlerden de kaynaklanır. Dünyadaki insanlar artık, giderek daha fazla, hayvan istismarını kabul edilemez görüyorlar. Bunun sonunda Dünya Hayvanları Koruma Toplumu (WSPA) ya da Uluslar arası Boğa Karşıtları ve Hayvan Özgürlüğü Kuruluşu gibi bir çok uluslararası grup boğa güreşine karşı agresif kampanyalar yürütüyor.  Boğa güreşi ve diğer hayvan istismarlarına meydan okuyan hayvan hakları grupları İspanya, Portekiz ve Meksika gibi Latin ülkeleri ve Fransa’da  yaygınlaşıyor. Avrupa’da Hayvan Zulmüne Karşı Mücadele (FAACE) grubu bazı kanlı fiestaları durdurdu ve bir çok Avrupa ülkesi ve bölgesinde refahçı düzenlemelerin kurumsallaşmasını sağladı. WSPA ve diğer gruplar boğa güreşi yapılan  ülkelerde insancıl eğitimi yaymaya çalışıyorlar. ABD’de PETA ve SHARK gibi gruplar boğa güreşlerine karşı etkili protestolar ve eğitim kampanyalar düzenlediler.

Uluslararası eleştiriler yüzünden boğa güreşleri ve fiestalar Paris, Moskova, Küba ve diğer yerlerde de durduruldu. 1992’de 400 İspanyol protestocu Madrid sokaklarında boğa güreşlerine karşı yürüdü. Bu sayı Barcelona’da 2000 yılında 500 olmuştu. 1990’dan beri  Barcelona grubu Animal Help,  Katalonya boğa arenasından üçünü kapattı. Tossa de Mar, Vilamacolum ve La Voajol gibi tatil köyleri boğa güreşlerini yasakladı, Jalapa adındaki Meksika şehri de bu yasağı uyguladı. İspanya’daki en ilerici bölge olan Katalonya 1988’de kan fiestalarını yasaklayan bir yasa maddesini kabul etti ama Barcelona’da boğa güreşleri halen daha yapılıyor. Boğa güreşleri ve kan fiestaları Kanarya Adaları’nda da yasaklandı ama horoz dövüşü hem yasal hem de popüler. Orta ve Latin Amerika’da boğa güreşine karşı yasalar çıkarıldı.

Eğer Avrupa ve Meksikalıların çoğunluğu boğa güreşlerine ve zalim fiestalara karşı ise, neden hala bunlar yaşanmaya devam ediyor? Çok iyi organize olmuş üreticiler ve lobiciler ekonomik ve politik güçlerini kullanmaya devam ediyorlar. İspanya’da ulusal ve yerel hükümetler boğa güreşine sıcak bakıyor, getirisine bakıyorlar. Boğa üreticileri inek, boğa, dana ve diğer hayvanları endüstrilerinin yan ürünleri olarak satmak amacıyla kan fiestalarını savunuyorlar. Resmi kilise politikası taraf tutmamaktan yana ama kilise bazı matadorları kutsadı, bazı piskoposlar boğa güreşlerine katıldı, ayrıca endüstriden de fon almaya devam ediyorlar, hatta bazı piskoposların kendisi de boğa güreşçisiydi zamanında. Papa protestolara kulağını tıkadı, yaşanan zulümlerle alakalı kanıtları da görmezden geldi.

Buna ek  olarak, boğa güreşi, Corona birası (anheuser-Busch) gibi şirketler tarafından da savunuluyor. Turizm endüstrileri boğa güreşi yapılması için bir diğer ekonomik kaynak oluşturuyor. ABD turist rehber kitapları turistlere nerede ve ne zaman boğa güreşi izleyebileceklerini açıklıyor. Turizm şirketleri içinde boğa güreşleri bulunan paketler servis ediyor . Bu uydurma romantizm ardındaki kanlı gerçeği gördükten sonra, çoğu turist altı boğadan ikisi öldürülünce oradan ayrılıyor ve bir daha oraya asla dönmüyorlar.

Boğa güreşini savunan şirketlerin boykotlardan ve protestolardan ödü kopuyor. SHARK ve diğer gruplardan gelen yoğun baskılar sonucunda Pepsi Meksika arenalarındaki reklam panolarını çekti. Phoenix’tek Dillard’s departmanı da tüketici şikayetlerinden sonra boğa güreşi bileti satmayı bıraktı. Bu yüzden boğa güreşlerinin yapıldığı İspanya ve diğer ülkelerde eğitimi savunmak hayati öneme sahip olmakla kalmıyor, ayrıca Tucson ve El Paso gibi ABD şehirlerinde de eğitimi yaygınlaştırmak gerekiyor, bu şehirlerden Meksika’ya geçerek boğa güreşi izlemek mümkün. SHARK’tan Steve Hindi’ye göre Meksika ringleri Amerikalı turistler olmasa bir gecede batardı.

Geleneği ve İnsan Kimliğini Keşfetmek

“Bir sömürü biçiminin kadimliği onun devam etmesi için bahane değildir.” Dr. Samuel Johnson

“Düşünen insan ne kadar geleneğe dayansa ya da etrafı nurla çevrili olsa da bütün zalim geleneklere karşı çıkmak zorundadır. Bütün hayvanları da içine alan sınırsız bir etiğe ihtiyacımız var.” Albert Schweitzer

Avrupa’da yaşanan değişimlere bakınca bir gün boğa güreşinin, uzun zamandır devam eden bir “geleneğin”  tamamen ortadan kaldırılabileceğine dair ümitvar olabiliriz. Parlamento 1835’te yasaklayana dek İngiltere’de 1000 sene kadar boğa-köpek dövüşü ve boğa koşusu gibi eylemlerde devam etti. İngiltere, İtalya, Belçika ve Almanya gibi ülkelerde tavuk öldürme festivalleri yaygın ama hepsi de yasaklandı. İspanya’nın yeni geleneği olan keçilerin kilise kulelerinden aşağı atılması (1975’te başladı) da sona erdi. Hayvanlara yönelik bakış küresel anlamda değişiyor ve hem İspanya hem de diğer yerlerde boğa güreşleri, mesela ABD’deki horoz dövüşleri de ahlaki ilerlemenin rüzgarlarına dayanamayabilir.

Barcelona gibi bazı İspanyol şehirleri 1988 tarihli Hayvanlarla Beraber Yaşama ve Onların Haklarını Kabul Etmeye Yönelik Belediye Deklarasyonu’nu imzaladı; ama bunlar boğa güreşlerini muaf tutuyorlar; aynen ABD’deki hayvan refahı yasalarının bilimsel, ekonomik ve  kültürel anlamda geçerli olduğunu düşündüğü en korkunç kurumsal istismar örneklerini mesela bir kedinin ateşe verilmesi gibi görmeyip o çerçeveden muaf tutması gibi. 1997 Amsterdam Avrupa Birliği Protokolü hayvanların hissetme yeteneğine sahip olduğunu söyleyerek onları yasal olarak tanıdı; ama Avrupa Birliği Ulusal Kültür başlığı altında boğa güreşlerinin koruma altına alınmasına karar verdi. Kendisini koyduğu rezil duruma rağmen, AB, turist euroları için boğa güreşine destek verip boğa yetiştirme çiftliklerini sübvanse ediyor. 2004’te Barcelona’da Evrensel Kültür Forumu’na ev sahipliği yapıyor- bu da kültürün ne anlama geldiğini konuşmak için harika bir fırsat; çünkü Barcelona yılda 100 boğanın zevk için öldürülmesine izin veriyor, oysa WSPA kamuoyu araştırmaları Katalonyalıların %96’sının boğa güreşine karşı olduğunu gösteriyor,  %87’si ise hayvanlara da saygı gösterilmesini istiyor. Bu anlamda hem WSPA hem de diğer hayvan hakları gruplarının boğa güreşi karşıtı tavırlarını sürdüreceğini tahmin edebiliriz.

Gelenekler ne kadar uzun süre dayandıklarına, kaç insanın onlara bağlı kaldığına göre değil, aslında insancıl olup olmadıklarına ve şiddetten uzak durup durmadıklarına göre değerlendirilmeli. Zulümün kültürle  bir alakası yok; tersine zulüm kültürün antitezi. İnsanlığın ahlaki uyanışına dek hayvan hakları gereksiz ve keyfi şiddet üzerine kurulan kültürel gelenekleri bir kenara atmaya devam edecek.

Her yıl yüzlerce insan yıllık Mooning of Amtrak gününde California’ya geliyor. Hem sarhoş hem de gürültücü bir şekilde yan yana durup pantolonlarını indiriyor ve geçen trene doğru dönüyorlar. Aynı  şekilde Maine’deki insanlar Çöp Yürüyüşü’nde  yaratıcı botlar veya giyecekler yapıyorlar. Aptalca belki ama ispanya’nın fiestalarının tersine bu fiestalarda hiçbir hayvan bedel ödemek zorunda kalmıyor. Acaba İspanyollar PETA’nın hayat geçmesi için uğraştığı yeni eğlendirici gelenekleri yeterince kucaklayabilir mi? Mesela  çıplak koşusu gibi? Bir çok İspanyol, Meksikalı ve diğer Latin ülkesinden gelen insanlar insanların diğer hayvanlarla nasıl bağ kurması gerektiğini onlara sorgulatan bir kimlik krizini tecrübe ediyorlar.

Boğa muhteşem bir canlı ve bir kültürün hürmet göstermeye isteyebileceği potansiyel bir sembol. Ama hürmet onur ve saygı talep eder, beraber var olma ve  muhafaza etme iradesi ister, ihlal etmeye ve öldürmeye hoş bakamaz. İspanyollar boğayı totemik hayvanları olarak tutabilir elbette ama geleneklerini o hayvanı parçalara ayırmak yerine korumak  için yeniden yapılandırmalılar.  Yeniden ele geçirilecek bir gelenek söz konusuysa o zaman belki İspanya Romalıların “oyunlarını” pas geçmeli ve kadim Mısır’ın boğaya tanrı gözüyle baktığı o hürmet tavrına geri dönmeli ; ama onların kurban ritüelini de hayat geçirmeden yapmalı bunu.

İspanyol güneşi, morumsu renklerle süslü tepeler, matadorun göz kamaştırıcı traje de lucesi (ışıklı giysisi) hepsinin estetik bir değeri var; ama acı çeken bir hayvanın sırf bir insanın bilgi eksiğinden, kibirinden, barbarlığından ve hırsından öldüğü gerçeğinden ayrı düşünürsek böyle bu. Bu gerçek, boğa güreşini sanat olduğu iddiasıyla konduğu yerinden ediyor ve gerçekten ait olduğu yere koyuyor onu-insanın kötülüğü ve şeytanlığının lağımına.

İnsanlar küresel kapitalizmin sebep olduğu başdöndürücü değişiklikleri arasında insanlığın Avrupa kültürlerinin en iyi geleneklerini koruyacak denli bilge olabilmesini ümit etmek zorunda; mesela İspanyol Flamenko müziğinin ve şiirinin güzelliği gibi, ama en kötüsünü de reddedebilmeli, mesela boğa güreşleri ve kan fiestaları gibi. Modernizasyon kültürleri yok ediyor, doğal dünyayı yutuyor, biyoçeşitliliği öldürüyor, değer kavramının anlamını çıkar elde etmeye indirgiyor. Ama ayrıca kadim hiyerarşileri ters yüz ederek hak, demokrasi ve eşitlik gibi ilerici değerleri  savunuyor.

Hayvan hakları modern insanlığın akıl ettiği en yüksek değerlerin geliştirilmesinde yeni bir aşama.  İnsanlar “kültür” adı verilecek değerde bir şey yarattıklarında o zaman boğa güreşi, kan fiestaları ve hayvanlara uygulanan diğer zulüm çeşitleri olmayacak. Gezegene hakim olan, yarı tanrı olduğumuz şeklindeki çarpık kavramlarımız, canlı ilişkileri üzerindeki ağlara bağlı ve ona ait olduğumuz şeklinde daha holistik ve tevazu sahibi bir nosyonla yer değiştirmeli. Eğer insanlık ve canlılar dünyasının bir bütün olarak bir geleceği olacaksa, varsa böyle bir ihtimal; insanlar tahakkümcülüğü ve türcülüğü bütün biyotopluluklara saygı duymak adına ortadan kaldırmak zorunda.

Boğa güreşlerine yönelik dünya çapındaki eleştiriler insan türü kimliğindeki ahlaki gelişimin ve  kaymanın güçlü bir işareti gibi. Bu ahlaki devrim küresel olarak büyümeli. İspanya’daki mücadele insan türünün kendine adapte etmesi, değiştirmesi ve evrim geçirmesi ya da karanlık ve uğursuz bir geleceğe teslim olması yolunda anahtar rolü oynuyor.

(Not: 18 Aralık 2009 tarihinde Katalonya parlamentosu Katalonya’da boğa güreşlerini yasakladı; ama yasak 2012 yılında yürürlüğe girecek.)

Çeviri:CemC

Dr. Steve Best

“En temel gerçekler en sonunda ortaya çıktı. Dünyadaki bilinçli tek yaratık biz değiliz.”

Bernard Baas, Bilişsel psikolog

Gorilla Koko’nun 500 kelimelik bir işaret dağarcığı var, internette chat yapabiliyor. Papağan Alex 100’den fazla nesnenin, 7 rengin, 5 şeklin adını biliyor; 6’ya kadar nesneyi sayabiliyor ve anlamlı cümleler kurabiliyor. Michael adındaki goril Pavarotti’yi seviyordu ve TV’ye Pavarotti çıktığında dışarı çıkmayı reddediyordu. Yunus Hoku arkadaşı Kiko öldüğünde yas tuttu. Şempanze Flint annesi Flo ölünce o kadar üzüldü ki çektiği acıya dayanamayarak öldü.

Hayvanlardaki bu duygusal ve entelektüel zenginlikle alakalı olaylar sıradan insanları etkileyebilir;  ama kendini beğenmiş bilim adamlarını bayağı bir rahatsız ediyor. Bilimsel açıdan hayvanların duygularından ve aklından söz etmek saçmalık; çünkü bunun ölçülmesi ve gözlenmesi mümkün değil.  İnsani niteliklerin hayvanlara atfedilmesi antropomorfik bir durum. Onlara sanki insanmış gibi isimler vermek de bilimsel bir şey değil. Yukarıdaki örnekler de olsa olsa anektoddur.

On yedinci yüzyıldan itibaren modern bilim hayvanları otomat ya da makine olarak gören mekanik bir paradigma inşa etti. Descartes’tan günümüzdeki davranışçılığa dek modern gelenek hayvanlara hissedemeyen, düşünemeyen yaratıklar ya da makineler gözüyle bakıyor. Bu paradigmayla eğitim gören öğrenciler kendileriyle dalga geçilmesini göze almadıkça hayvanların bir hayatın öznesi olduğundan söz etmemeyi öğreniyorlar. Davranışçılığın etkisi altındaki bilim adamları, bir şempanzenin tecrübe ettiği sevgiyi “bağlanma formasyonu”, bir filin öfkesini “agresyonun dışavurumu” ve  bir kuşun yeteneklerini “şartlı refleks” şeklinde yeniden tanımlıyorlar. Bilimsel yayınlar hayvan düşüncelerinden ya da duygularından söz eden yazıları yayımlamayı reddediyor.

Bugün, bu durum, bilim hayvan duygularını ve zihnini inceledikçe heyecan verici bir paradigma değişikliği içerisine girdiği için değişiyor. Son 20-30 seneye dek insanlar hayvanlarla ilgili bilgileri anlamında Paleolitik dönemde takılıp kalmıştı. Hayvan zekasını inceleyen bilişsel etoloji adındaki yeni disiplin ve  çıkan çok sayıdaki kitabın gösterdiği gibi bilim en sonunda hayvan kompleksitesinin derinliklerini keşfetmeye başlıyor. Örneğin; ancak 1960’da Jane Goodall Tanzanya’daki Gombe Milli Parkı’na gittiği zaman insanlar şempanzelerin alet yapıp kullandığını öğrendi. 1983’e dek araştırmacılar fillerin ultrasonla iletişim kurduğunu bilmiyordu. Yeni çalışmalar farelerin uyurken rüya gördüğünü ve büyük kuyruklu maymunların kendilerinin bilincinde olmalarını sağlayan “öz farkındalık nöronları”na sahip olduğunu ortaya koyuyor.

Bizler bu kadar uzun zamandır hayvanlar hakkında yanıltan bilim, artık kavrayışlarımızda bir devrim başlatıyor. Evrimci kuram, genetik, nörofizyoloji ve deneysel prosedürler aracılığıyla bir çok bilim adamı hayvanların bize benzer bir şekilde hissedip düşündüğüne dair güçlü kanıtlar ortaya koyuyor. Bu değişim Charles Darwin’le başladı. Doğal seçilim  kuramı, insanların aslında hayvan olduğunu ve hayvanlar gibi aynı evrimsel dinamiklerine göre evrim geçirdiğini ortaya koydu. Darwin, insan ve  insan olmayan hayvanların aslında  biçim değil derece anlamında birbirinden farklı olduğunu ortaya sürdü. Evrim biyolojide baskın paradigma olduysa da bilim adamları Darwin’in düşüncelerinin evrimsel süreklilik içerisindeki anlamlarını anlayamadılar. Darwin “İnsan ve Hayvanlarda Duyguların İfadesi” adlı eserinde bizimle hayvanlar arasındaki benzerliklerin altını çizdi; ama bilim adamları  Darwin’in argümanını iğrenç buldular. Hayvanları maruz bıraktığı zulümde hiçbir sınır tanımayan bir araç olarak mekanikçilik, hayvan deneyleri yapanların geceleri rahat uyumalarını sağlayan en geçerli dünya görüşü olarak kabul gördü.

Bugün insan DNA’sının %98’inin şempanze DNA’sıyla aynı olduğunu ve şempanzelerin orangutanlara oranla bize daha yakın olduğunu biliyoruz. Memelilerde bir limbik sistem ve neokorteks bulunuyor, bunlar insanların duygu hissetmesini ve soyut düşüncelere sahip olmasını mümkün kılan aynı işlevler. İnsanların ve şempanzelerin beyin yapıları neredeyse birbirinin aynısı. Bütün memelilerde oksitoksin adında bir hormon var, bu hormon seks sırasında zevk alınmasını sağlıyor;  anne  ile bebek arasındaki bağın oluşmasında büyük rolü var. Eğer insanların duyguları ve düşüncelerinin kimyasal ve fizyolojik bir temeli varsa, hayvanlarda da benzeri bir yapı mevcut, onların da sevgi gibi kompleks duygular hissetmesi ve yaratıcı şekillerde düşünebilmesi son derece mümkün.

“İyi Huylu: İnsanlarda ve Diğer Hayvanlarda Doğru ve Yanlışın Kökenleri” adlı eserinde Franz de Waal büyük kuyruklu maymunların (şempanzelerin, bonoboların, orangutanların ve gorillerin) insanın davranışsal ve ailesel dinamiklerinin temellerini oluşturduğunu söylüyor. Hem Waal hem de Jane Goodall şempanze topluluklarının davranışçılığın kabul ettiğinden çok daha kompleks sosyal yetenekler talep ettiğini söylüyor. Onların dünyası yalnızca içgüdüler ve kimyasallar tarafından yönetilmiyor, kurallar ve normlar tarafından da yönetiliyor. Bizim gibi, onlar da ortaklaşa yaşanan ve kuşaktan kuşağa aktarılan kültürde yaşıyorlar.

Donald Griffin’in “Hayvanların Düşünmesi “(1984) ve “Hayvan Zihni “(1992) adlı eserleri, John Watson ve B.F Skinner’ın davranışçı geleneğine sert darbeler indirdi. Bilişsel etolojinin kurucusu olarak bilinen ve yarasaların kendi alanlarının haritasını belirlemek için ekolokasyon kullandığını keşfetmesiyle ünlü olan Griffin hayvanların düşünüyor olabileceği nosyonunu ciddiye aldı ve bu amaçla ciddi argümanlar ileri sürdü. Griffin’in çalışmasından sonra hayvan zihninin esnekliği ve sofistikeliğini kanıtlama amacıyla bir çok bilimsel literatür oluşturuldu. Çok sayıda gözlem ve deney sonucunda hayvan zekasının gerçek olduğu ispatlandı. Bu durum, hayvanlara bakışımızı değiştirmekle kalmıyor, bizleri de değiştiriyor.

Amerikan İşaret Dili ve leksigram sembolleri aracılığıyla büyük kuyruklu maymunlar insanlarla ve birbirleriyle iletişim kuruyor, ihtiyaçlarını, arzularını ve düşüncelerini iletiyorlar. Yunuslar “topu halkanın içine at” gibi basit emirleri anlayıp yerine getiriyorlar.  İçerisinde ayna ve gizlenmiş nesnelerin kullanıldığı bir çok test sonucunda şempanze ve bonoboların kendilerinin bilincinde ve diğer varlıkların farkında olabileceklerini ortaya koyuyor. Alan ve laboratuar ortamlarında yapılan binlerce deney, çayır köpeği, sincap ve tavuk gibi hayvanların avcı hayvanların bulunduğu ortamlarda sadece duygu değil komplike alarm çığlıkları aracılığıyla birbirlerine bilgi de ilettiklerini ortaya koydu. Yapılan son çalışmalar kuş, primat ve balinaların iletişim için gramer benzeri bir yapı kullanabileceğini gösteriyor.

George Page’in kitabı “Hayvan Zihninin İçinde”,  yetişkin şempanzelerin bazı çocuk ve yetişkin insanlardan daha iyi analojik akıl yürütmeler kullandığını gösteren örneklerden bahsediyor. Bir araştırmacı güvercinlerin kategorizasyon testlerinde  yaşıtları insanlardan daha iyi sonuçlar elde ettiğini bulmuştur. “Yaban Zihinler “adlı kitabında Marc Hauser hayvan duyguları ve zekası konusundaki iddialara “sağlıklı şüpheci” şeklinde bir duruş sergiler. Evrimci bir perspektiften bakarak bütün hayvan beyinlerinin benzer problemlerle başa çıkması gerektiğini söyler, bu yüzden de her türün nesneler, sayılar ve mekan hakkındaki bilgiyi işlemek için kendi özel “mental araç kitine” sahip olduğunu söyler. Varyasyonlar türler arasında farklılıklara yol açar, homo sapiens de daha önceden akla gelmemiş bir kompleksiteye doğru yol almıştır. Mauser sözlerini şöyle sürdürür: “ biz gezegeni düşünen hayvanlarla paylaşıyoruz… insan zihni bu gezegen üzerinde kendine özgü bir iz bıraksa da bu süreç içerisinde yalnız olmadığımız açık.”

Griffin’in “Hayvanların Düşünmesi” kitabına dair yazdığı bir değerlendirmede E.A.Wasserman şunları söylüyor: “Hayvanlarda bilincin var olup olmadığıyla alakalı hiçbir ifade, deneye ya da doğrulamaya açık değildir.” Bu da yanlış, çünkü etolojik yazın hayvanların zekasını ve duygusal duyarlılıklarını test etme amacı güden deneylerle dolu. Hauser’ın kitabı, hayvan duyguları ve hayvan zihnine yönelik hipotezlerin kabul edildiği, reddedildiği ya da belirsiz bir şekilde bırakıldığı deneysel düzenlemelerle ilgili tartışmalarla dolu.

Açıkçası, sonuçlar farklı şekillerde yorumlanabilir ; davranışçılığın yılmaz savunucuları hala fikir değiştirmiş değiller. 1984’te C.Lloyd Morgan hasislik yasasını formüle etti, bu da Ockham’ın tezi üzerine bir varyasyondu. Bu varyasyon şunu söyler: daha alt düzeyde bir açıklama (içgüdü) bir davranışı açıklıyorsa o zaman daha yüksek bir işleve (zeka) başvurmanın anlamı yoktur. Davranışçılar bu prensibi çok indirgemeci bir tarzda kullandı, bütün davranışları kaba içgüdülere ve  öğrenme mekanizmalarına indirgediler. Morgan hayvan zekasının var olduğunu kabul etti,  ama prensibi tam tersini söylüyor. Hayvan zekasının var olduğuna dair kanıtlarla karşı karşıya kalınca alt işlevler davranışları açıklamaz; tersine, ancak daha yüksek prensiplere referans gösterildiğinde bir anlam kazanırlar. Diğer bir deyişle, en basit açıklama, aslında hayvan zihninin esnek ve düşünme niteliklerinin var olduğu şeklindeki açıklamadır.

Hayvanların duygu ve düşünceden yoksun olduğuna inanmak ilginç bir yansıtma olayı; bu niteliklere sahip olmayanlar, akıl dışı önyargıları ve  insanlarla hayvanlar arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları algılamaktan yoksun olmaları yüzünden  bu bilim adamlarıdır. “Kafesi Sallamak” adlı kitabında Wise hayvan zekasının araştırmacıların o hayvanı uygun sosyal çevrelere sokmasına göre değişik derecelerde olduğunu gösterir. Şempanzelerin sadece eğitmenlerinin mimiklerini taklit edip kendilerine özgü yaratıcı şekilde hareketler etmediği sonucuna varan Profesör Herbert Terrace’ın bu sonucu elde etmek için şempanzeleri insanı dehşete düşüren bir laboratuar ortamına tıkmasına şaşmamak lazım.

Sadece tek bir zeka ve  iletişim biçimi olduğunu- o da homo sapiensinki- kabul eden bilim adamları hayvanlar bizim gibi konuşmadığı  ve akıl yürütmediği için aslında hiç zekalarının olmadığı sonucuna vardı. Hayvanlardan dil ve zeka konusunda insan kriterlerine uymasını bekledikleri için bilim adamları antropomorfizmin korkunç günahına yenik düştü. Ama antropomorfizmin bilimsel bir günah olmasına gerek yok. Hayvanlara sahip olmadıkları nitelikleri yansıtmayı istemeyiz. Ama insan ve insan olmayan hayvanlar arasında temel ortak noktalar bulunuyorsa, Griffin’in  “eleştirel antropomorfizm”  dediği şey anında araya girer ve “nesnel uzaklık” da her seferinde öngörülerimizi engeller.

Bilişsel etoloji argümanı, hayvan duyguları ve bilincinin bizimki kadar kompleks olduğu değildir, ciddi anlamda zengin şekillerde var olduğudur. İnsanlar zekaya sahip olma anlamında belli bir dereceye dek benzersiz; bildiğim kadarıyla başka hiçbir tür sone ya da sonat yazmadı, cebir denklemleri çözmedi ya da evrenin yapısı üzerine düşünmedi. Ama insanlar, bir neokortekse sahip olma; sevgi, yalnızlık, empati ve utanma gibi kompleks duygulara sahip olma; sofistike dil, davranış ve topluma sahip olma; ve belki de estetik ve ahlaki duyarlılıklara sahip olma anlamında benzersiz ve eşsiz değil.

Hayvanları bilimsel bakışın nesnesi olarak görmekten kendi hayatlarının öznesi olarak görmeye doğru değişen paradigmanın işaret ettiği önemli gerçekler var. İnsanlar ve büyük kuyruklu maymunlar arasındaki genetik, davranışsal ve duygusal devamlılıklar mesela Peter Singer tarafından kurulan “Büyük Kuyruklu Maymun” projesinin felsefi temelini oluşturuyor. Bu proje biyolojik akrabalarımızla olan yakınlığımızı ortaya koyarken onların temel haklarını da güvence altına almayı amaçlıyor. Aynı şekilde,  hayvan zekasıyla ilgili bilimsel bulgular, Harvard Hukuk profesörü Steven Wise’ın “Kafesi Sallamak” kitabında tanımladığı gibi, hayvanlar  için yasal haklar hareketi adına da hayati öneme sahip.

Bilimden, felsefeden ve hukuktan gelen değişim rüzgarlarını hisseden kültür de galiba bir paradigma kaymasının tam da ortasında şu anda. Hayvanların kompleksitesini , onların ve bizim dünyamız arasındaki derin devamlılıkları takdir etmeyi öğrenirken onlara daha fazla saygı duymaya ve onlara temel haklarını teslim etmeye başlıyoruz, bunu hak ettiklerini biliyoruz. Her ezilen grup kendini ezenlere karşı özgürlüğünü elde etmek için savaştı; sıra artık hayvanlarda. Kendi adlarına konuşamadıkları için, kendi özgürlüğümüzün hayvanların özgürlüğü uğruna insandan yana taraf tutmayı bırakıp diğer türlere doğru yönelmesi gerekiyor. Hayvanların bir zihni olduğunu kabul ettikçe, kendi zihinlerimizi özgürleştirmeye başlıyoruz.

Çeviri:CemCB

ET ÜZERİNDEN KONUŞMALAR

Düzenleyen.Güvercin Postası

Carol Adams;

aile içi şiddet ve hayvan savunuculuğu alanlarında kapsamlı çalışmalar yapmış eko-feminist bir ilahiyatçı, yazar ve
aktivist.

1990’da yayımlanan ilk kitabı The Sexual Politics of Meat’te [Etin Cinsel Politikası], hayvanlara yönelik muamele ile kadınlara yönelik muamele arasındaki ilişkiyi ortaya koydu;

yaşayan, hissedebilen hayvanların “et” haline getirilmeleri ile, kadınların cinsel nesnelere indirgenmesi arasında benzerlik kurarak feminist-vejetaryen bir kuramın temellerini attı.

O tarihten bu yana eko-feminizm, aile içi şiddet, vejetaryenlik ve hayvan savunuculuğu üzerine kitaplar ve
makaleler yayımladı.

Carol Adams’ın son derece iddialı ve çarpıcı fikirlerini “güvercinle konuşma” şeklinde düzenleyip getiriyorum.
İlginç bulacağınızı düşünüyorum.

güvercin:

Neden vejetaryen olmaya karar verdiniz?

Carol Adams:
Feminist kuramcı Sandra Barky şöyle bir gözlemde bulunur: “Feministler diğer insanların gördüklerinden farklı şeyler
görmezler, aynı şeyleri farklı gözle görürler.

“Ben hep gördüğümüz şeyleri farklı gözle görmeye başladığım için vejetaryen oldum. Bana bu farklı bakışı kazandıran
olay, midillimin ölmesiydi. Yale İlahiyat Fakültesi’ndeki ilk yılımın sonunda New York eyaletinin Forestville kasabasındaki
evime döndüm. Valizlerimi açarken birinin ısrarla kapıyı yumrukladığını işittim. Kapıyı açtığımda komşumuz telaşla
“Biri midillini vurdu!” diye bağırdı. Komşumuzla birlikte ahırımızın arkasındaki otlağa koştum, çok sevdiğim
midillimin ölüsünü gördüm.

Elma bahçemizin dikenli toprağı üzerinde yalın ayak koşarken, hayatımda ilk kez insandışı bir varlığın ölümüyle yüz yüze geldim. O akşam midillimin ölümü yüzünden perişan halde hamburgerimden bir ısırık alırken, birden durdum.

Ölen bir hayvan için üzülürken başka bir ölü hayvanı yiyordum. O ölü inekle ertesi gün gömeceğim midilli
arasında ne fark vardı?

Sırf kendisiyle yakınlık kurmuş olduğum için midilliyi kayırıp hiç görmediğim bir ineğin akıbetine boşvermenin etik açıdan
savunulabilir bir yanı olmadığını fark ettim.

Artık aynı şeyi farklı bir gözle görüyordum.

güvercin:

“Vejetaryen” sözcüğünün genel kullanımı hakkında ne düşünüyorsunuz?
Tanımlara bağlı kalmak şart mı, yoksa esneklik mümkün mü? Siz vejetaryenliği nasıl tanımlıyorsunuz?

Carol Adams:

Ben vejetaryen kelimesini seviyorum. Tam bir “kendi adını kendi koyma” örneği. Vejetaryenler bu sözcüğü “vegetable”
(sebze) kelimesinden değil, Latince’de canlı anlamına gelen “vegetus” kelimesinden yola çıkarak seçtiler.
Ama vejetaryen kelimesi içi boşaltılma tehlikesiyle karşı karşıya, çünkü sadece dört bacaklı hayvanları yemekten kaçınan hepçil insanlar da kendilerini vejetaryen sayıyor. Bunun nedeni sanırım “et” denince çoğunun aklına “kırmızı et”in gelmesi. Bu yüzden insanlar kanatlı hayvanları yiyen ya da balık yiyen vejetaryenler de olduğu yanılgısı içinde.
Ayrıca insanların birçoğu dört bacaklı hayvanları yemenin sağlıksız, ölü tavukları ya da ölü balıkları yemeninse sağlıklı bir beslenme tarzı olduğunu düşünüyor. Benim için vejetaryenlik bir sağlıklı beslenme meselesi değil, etik bir mesele.

Büyük yazar Isaac Bashevis Singer şöyle diyor: “Ben bu yolu kendi sağlığım için değil, tavukların sağlığı için seçtim.”

Kültürümüzde (ve genel olarak dünya kültürlerinde) hayvanlara yönelik muamele ile kadınlara yönelik muamele arasında ne gibi bağlar var?

Carol Adams:B iz ırkçı ve ataerkil patriyarkal bir dünyada,erkeklerin kamusal alanda da (iş alanında,siyasette)özel alanda da hâlâ kadınlar üzerinde iktidar sahibi olduğu bir dünyada yaşıyoruz (kadına yönelik şiddet bu ülkede her gün dört kadının ölümüyle sonuçlanıyor. Toplumsal cinsiyet farklılıkla değil tahakkümle ilgili. Toplumsal cinsiyetin yapılanışı, yani erkeklerin kadınlar üzerinde iktidar sahibi olma biçimleri,hayvanları, özellikle de tüketilen hayvanları görme biçimlerimizle bağlantılı.Uzun bir süre boyunca “insan” kavramı beyaz erkeklerle sınırlıydı. İnsanlık “ne kadın ne hayvan”
şeklinde tanımlanıyor, kadınlar insanlığa dahil edilmiyordu, çünkü hem kadındı hem de hayvan. Feminist bir tarihçi Amerikan Devrimi’nin ardından kadınlar açısından çok travmatik bir dönemin yaşandığına dikkat çeker,çünkü hep insan haklarından söz edilen bir dönemdir bu, kadın hakları ortada yoktur.“İnsan” erkek olarak, örtük şekilde de beyaz erkek olarak tanımlanır. İnsan kavramını genişletmeye çalışan hareketlerin ortaya çıkmasının nedeni, bir varlığın insan olarak tanımlanmadığı sürece ciddiye alınmayacağı kanısı – böyle bir varlık kötü muamele de görebilir istismar da edilebilir.

“Feminizm kadınların insan olduğu yolundaki radikal bir anlayıştır” sözüne katılmam mümkün değil. Benim derdim, insanlığı, kadınları da içine alacak şekilde yeniden tanımlamak değil. Ben insan tanımını sorunsallaştırmak istiyorum.
Ayrıca amaçların araçları meşrulaştırdığı anlayışına da karşı çıkmalıyız.Et yeme alışkanlığı ve başka insanların
maruz bırakıldığı baskılar, sırf bunlar sonucunda birtakım insanların arzuları tatmin edildiği için meşrulaştırılmaya
çalışılıyor.

Vejetaryen olmak neden zor ve hor görülür?

Carol Adams:

Sexual Politics of Meat eserimde “kayıp gönderge” kavramını ortaya attım:Et yeme sürecinde hayvanlar öldürüldükleri için görünmez hale getiriliyor. Ayrıca kavramsal olarak da görünmez hale getiriliyorlar.İnsanlar gerçekte ölü bir kuzuyu ya da ineği, kesilip parçalanmış bir tavuğu yemekte olduklarının onlara hatırlatılmasından hoşlanmıyorlar. O zaman bu kayıp gönderge yüzergezer bir şey haline geliyor. Örneğin et, kadınların başına gelenleri anlatmakta kullanılan bir metafor olabiliyor.Saygı gösterilmeyen bazı varlıklar da bu araç-amaç ikiliğinde mağdurlaştırılabiliyor.Ben şiddete karşıyım. Mümkün olan en az zararla yaşamak taraftarıyım. Baskı, şiddeti ve şiddet kullanma araçlarını gerektirir.

Bu şiddet genelde üç unsuru içeriyor: Bir varlığın nefes alıp veren, acı çeken bir canlı olarak değil de bir nesne olarak görülmesini sağlayan nesneleştirme; bir varlığın bütünlüğünü ortadan kaldıran parçalama ya da kesip biçme; son olarak da tüketme. insandışı hayvanın fiilen tüketilmesi ya da pornografi, fahişelik, tecavüz, dayak yoluyla, parçalanmış kadın
bedeninin tüketilmesi. Bu “kayıp gönderge” yapısında nesneleştirme ve parçalama süreçleri görünmez kılındığı, tüketilen nesne bir geçmişe, bir tarihe, bir hayat öyküsüne, bireyselliğe sahip bir varlık olarak algılanmadığı için “kötü muamele etme hakkını” doğuran bir yapı söz konusu.

güvercin:

İlk olarak The Sexual Politics of Meat adlı kitabınızda hatlarını çizdiğiniz feminist-vejetaryen kuramın özünü kısaca anlatabilir misiniz? Yani ETİN CİNSEL POLİTİKASI nedir?

Carol Adams:

Etin Cinsel Politikası şu anlama geliyor: Neyi, daha doğrusu kimi yiyeceğimizi, partiyarkal politika belirliyor ve et yemekle ilişkilendirilen anlamlar hep erkeklik etrafında dönüyor, toplumsal cinsiyet politikalarının toplumumuzdaki yapılanma biçiminin hayvanlara, özellikle de tüketilen hayvanlara yönelik bakışımızla ilişkili olduğunu iddia ediyorum. Dahası toplumsal cinsiyetin inşasında uygun besinlerin hangileri olduğu konusunda talimatlar da vardır. Bizim kültürümüzde erkek olmak, erkeklerin ya sahip çıktıkları ya da inkâr ettikleri kimliklerle bağlantılı “hakiki” erkeklerin neleri yapıp neleri
yapmadıklarıyla.

Bu sadece bir ayrıcalık meselesi değil, bir sembolizm meselesi. Kültürümüzde “erkeklik” kısmen et yemek ve başka bedenler üzerinde denetim kurmak üzerinden inşa ediliyor. Etin cinsel politikasından herkes etkileniyor. Bir lokantanın mönüsünde şu satırlara rastlamak mümkün:“Duble Hindi Göğüs, D Kup. Bu Sandviç Kocaman!” Etin cinsel politikası aracılığıyla bu tür imgeleri tüketmek, kültürümüzde kadının nesneleştirilmesi hakkında, bu nesneleştirmenin farkına varmaksızın açıkça konuşup şakalaşmanın önünü açıyor.Etin cinsel politikası başka bir düzeyde daha işliyor:

Etin insana güç verdiği ve erkeklerin et yemeye ihtiyaç duyduğu yolundaki hurafenin idamesini sağlıyor. Bu, güçle ilgili mitlerle bağlantılı erkeklerin güçlü olması gerektiği, bu gücü de etten aldıkları yolundaki mitler.

Tabii bu miti yalanlayan birçok vejetaryen sporcu var, ama yine de mitlerle baş etmek zor. Ayrıca et tarihte, özellikle son birkaç yüzyılda, Avrupa’da üst sınıflarla özdeşleştirilen bir yiyecek (sadece üst sınıflar her gün bol miktarda et yiyebiliyor).Cinsiyetçi kültür bu sınıf sistemini kadın -erkek ilişkilerinde yeniden yarattı – erkekler kadınların erişemediği bir şeye erişiyordu. bu nedenle aile içinde et yeme hakkına sahip olan ya da et yemeyi hak eden kişi erkekti. Et yemek bir erkek ayrıcalığıydı.

Son olarak, et yiyen erkeklerin mutlu birer eş olacağı düşüncesi de var. Yıllar boyu kadınlara erkeklerini mutlu etmek için hazırlamaları gereken et yemekleriyle ilgili yazılar yayımlandı. 1990’lara ait bir kadın dergisinde çok gülünç bir örnek var: (üstelik eski bir New York Times köşe yazarının kaleminden çıkmış). Yazı şöyle başlıyor:
“Erkekler ne ister? Tecrübelerime dayanarak, iyi bir seks ve iyi bir biftek istediklerini söyleyebilirim, ille bu sırayla olması da gerekmiyor.”
Bu da erkeklerle ilgili çok sınırlayıcı bir genelleme. Bu tür sınırlayıcı rollerle ilgili varsayımları benimsemek doğru mu?

Kitabımda kadınların birkaç nedenle vejetaryen olduklarını öne sürdüm. Bedenlerimizi tanıdıkça onları dinlemeyi öğreniyoruz, et yemekten vazgeçtikten sonra da kendimizi daha iyi hissettiğimizi görüyoruz. Ayrıca pek çok kadın,bir kadın olarak yetiştirilme tarzımızdan ötürü, haklarla (kimlerin, neden haklara sahip olduğuyla) değil, şefkatle (kimin neden yardımımıza ihtiyaç duyduğuyla) ilgilenen bir etik anlayışına sahip. Sadece tabağınıza bakmanız yeterli:“Ölü bir hayvanı yiyorum. Bu hayvan nasıl öldü? Nasıl yaşadı? Neden buna dahil oluyorum?”

güvercin:

Etin Pornografisi nedir?

Carol Adams:

Popüler kültürün, reklamların ve pornografinin “eğlence” adı altında kadınlara ve hayvanlara yönelik düşmanca ve aşağılayıcı bir ortam yaratmaları üzerinde durdum. Hayvanların nasıl cinselleştirilip kadınsılaştırıldığını, kadınların da nasıl hayvanlaştırıldığını irdeledim.“Antropornografi” fikrini ortaya attım:Hayvanların birer fahişe gibi tasvir edilme biçimlerini ele aldım ve reklamlar üzerinden bunun örneklerini gösterdim.“Türün dişisini” ele alarak, kadınların nasıl “tür kimliğinin” taşıyıcısı haline getirildiğini, çiftlik hayvanlarının da –sonuçta et haline getirilmek üzere– üremelerini sağlamak için türün dişisini kontrol altına alma gerekliliği yüzünden kültürümüzde statülerini kaybettiklerini gösterdim. Tür, “dişi”yle özdeşleştirilen bir kategori haline geldi.

güvercin:

Et yiyenlerin çoğu, insanlar için et yemenin “doğal” olduğunu iddia ediyor. Bu konudaki tavrınız nedir?

Carol Adams:

Et yemek “doğallaştırıldığında” karşı çıkmamız gereken iki nokta var. İlkin, biz insanların hayvanlardan farklı olduğumuz için et yediğimiz iddia edilir. Ama sonra birden et yemek, başka insandışı hayvanlar da et yediğigerekçesiyle meşrulaştırılır. Bu noktada bir tutarsızlık ortaya çıkıyor. İkinci olarak –ben bunun patriyarkal
ataerkil kültürün parçası olduğu kanısındayım– kültürümüzde sadece etoburları değil, en yüksek etoburlar dediğimiz hayvanları, yani başka etoburları yiyen etoburları yüceltiyoruz. Et yiyenlerin büyük çoğunluğu otobur hayvanları yiyor. İnsanlar bu açıdan iyi bir örnek: Biz inekleri, kuzuları vs. yiyoruz. Ama kültürümüzde aslanlar ve kartallar, yani bizden daha etobur olan hayvanlar mitolojik açıdan yüceltiliyor. (Aslında hayvanların sadece yüzde altısından az bir kısmı etobur.) Ayrıca bazı erkek biyologlar erkek egemenliğini doğa kanunlarına dayandırmaya çalışıyor: Şu hayvan dişisine baskın,çünkü doğa böyle öngörmüş. Erkekler de kadınlara şöyle der bazen: “İçimdeki hayvanı uyandırıyorsun”. Ama biri çıkıp kendilerine hayvan dediğinde rahatsız oluyorlar nedense.

güvercin:
doğa insan içindir diyerek kendisini feda eden hayvanlara şükran duyan insanlar için ne diyorsunuz?

Carol Adams:
Evet bunu ifade eden bazı çevreciler var. İyi de, neden tarih boyunca hep insandışı varlıklar insanlar için fedakârlık yaptılar? Belki de insandışı varlıkları yemeyerek fedakârlık etme sırası insanlara gelmiştir. Hem o hayvanın kendini feda etmek istediğini nereden biliyoruz? Hele de bu savı öne süren kişi bir avcı değilse? Bu insanlar yerlilerin hayvanlarla kurdukları ilişkiyi kullanıyor, daha doğrusu istismar ediyor. Yerli kültürlerin insandışı varlıklarla olan ilişkileri içinden hâkim kültüre aktarılan yegâne unsurlar, kendi pratiklerimizi meşrulaştırmak üzere seçilenler. Oysa hayvanları yemeyen birçok yerli kültür var.

Burada şöyle bir durum söz konusu: Ölü hayvanları yiyor olmak insanları zaten vicdanen rahatsız ettiği için bu iddialarla et yemeyi savunmaya çalışıyorlar. Bizi pek de mantıklı olmayan bu iddialarla oyalayıp vejetaryenlikle olan ilişkilerini sorgulamaktan uzak duruyorlar.

İnsanlar değişmek istemedikleri için her şeyi kendi istedikleri gibi doğallaştırıyor ya da savlarını meşrulaştıracak dinî gerekçeler türetiyor. Oysa istedikten sonra bunların tam tersi tezleri de doğallaştırabilir, tam tersi tezleri destekleyecek dinî gerekçeler bulabilirsiniz.

güvercin:

Hayvan hakları etiği yerine, şefkat etiği (ethic of care) anlayışını savunuyorsunuz. İkisi arasındaki farkı biraz anlatabilir misiniz?

Carol Adams:

Hayvan hakları anlayışının kullandığı dil, insan/hayvan arasındaki farklılaşmayı ortaya koyan felsefî çerçeveye dayanıyor. Evrensel haklar anlayışının dili, özerk bir varlık olarak ortaya konan Aydınlanma insanı (erkeği) anlayışının parçası. Oysa gerçekte hiç kimse özerk değil. Biz ilk önce ilişkilerimiz aracılığıyla öğreniyoruz. Yürümeyi, konuşmayı hep ilişkilerimizle öğreniyoruz. Şefkat etiğinde, temel haklar anlayışının dayandığı özerk insan/erkek mefhumu eleştirilir.

İkincisi, hayvan hakları anlayışı sadece duygusallığı dışlamakla kalmıyor, aynı zamanda çok “erkek”. Bu anlayış bize insandışı varlıklar için üzülmemizi salık vermiyor, doğru olan şeyi yapmamızı salık veriyor. Bazılarımız çıkıp bu varlıklar için üzüldüğünü ifade etti. Çünkü üzülmek de meşru bir bilme biçimidir. Civcivlerin gagalarının kesildiğini, danaların doğduktan bir gün sonra annelerinden ayrıldığını işittiğimiz zaman hissettiğimiz öfkeye ya da diğer duygulara neden güvenmeyelim? Öfke ve şefkat (caring) neden insanlar olarak bizi anlamlı bir şekilde tanımlamasın?

İnsanlar buna cevaben şöyle diyebilir: Kadınların erkeklerden daha şefkatli olduğunu mu iddia ediyorsun? Hayır. Erkeklerle özdeşleştirilen bir düşünme biçiminin kadınlarla özdeşleştirilen bir tepki gösterme ve düşünme biçimi üzerinde hâkimiyet kurduğunu iddia ediyorum.
güvercin:
Yediğimiz hayvanla aramızda kopukluk olduğunu, onu “ete” dönüştürdüğümüz için hayvanın kendisini görmediğimizi iddia ediyorsunuz. Ama şöyle bir iddia da var: Asıl sorun insanların topraktan, doğanın gerçekliklerinden uzaklaşması. Hayvanlar için üzülmemizin nedeni bu kopukluk; basit bir duygusallık sorunu bu, çünkü çiftçiler ya da avcılar öldürdükleri hayvan için üzülmez. Buna yanıtınız ne olur?

Carol Adams:

Duygusal olmakta ne sakınca var? Bu da şefkat etiğinin bir parçası. Belki de ihtiyacımız olan şey duygudur. Ortada sizi rahatsız eden bir şey varsa, kültürün söyledikleri doğrultusunda duygularınızı değiştirmek yerine, duygularınızın söyledikleri doğrultusunda kültürünüzü değiştirmek belki de daha doğrudur. Çünkü duygusal açıdan rahatsız oluyorsanız, o kültürde ters bir şeyler var demektir. Ben bir çiftlikte büyüdüm. Ablama, ölü domuzu kaynar suya sokması için izin verirlerdi. Bunu seyrettikten sonra gidip evde et yerdim. İkisi arasında tam bir kopukluk söz konusuydu. O hayvanlar ötekilerdi, nesneleştirilmiş varlıklardı. Bu çok vahşi bir süreç. Ayrıca birçok hayvan o eski çiftliklere benzer yerlerde kesilmiyor, korkunç hayatlar yaşayıp korkunç yöntemlerle öldürülüyor.

güvercin:

Kitabınızda, (Ne Erkek Ne Hayvan) ayrıcalığı ele alıyorsunuz. Ama bir zamanlar ikinci sınıf yiyecekler olarak algılanan tahıllar ve sebzeler (sadece zenginler et yiyebiliyordu) bugün neredeyse birer lüks tüketim malı konumunda. Özellikle organik yiyeceklerden ve ete alternatif olarak üretilen ürünlerden söz ediyorum.

Carol Adams:
Öncelikle şunu söylemek gerek: Amerika’da devlet süt ve et sektörünü destekliyor. Böyle bir destek olmasaydı bugün bir hamburgerin fiyatının 35 dolar olması gerekirdi. O zaman veganlığın gerçekten de ucuz bir beslenme tarzı olduğu ortaya çıkardı. İkincisi, bu maliyet hesabını yaparken sağlık harcamalarıyla gıda harcamalarını birarada düşünmemiz gerekir o zaman da veganlığın kat kat ucuz bir beslenme tarzı olduğu görülür. Amerika’da başta gelen on öldürücü hastalığın altısı yüksek yağ, yüksek kolesterol ve süt ürünleri tüketimine bağlı hastalıklar. Üçüncüsü, dünyanın büyük çoğunluğu temelde vejetaryen bir rejimle hayatlarını sürdürüyor, çünkü tahıllar ve baklagiller çok daha ucuz.

güvercin:

Kitabınızda sizin için birinci önceliğin feminist hareket olduğunu söylüyorsunuz. Neden? Yıllar içinde bakış açınız değişti mi yani artık hayvan hakları hareketine daha çok önem verdiğinizi söyleyebilir misiniz?

Carol Adams:

Birinci önceliğimin feminist hareket olduğunu söylerken niyetim, hayvan hakları hareketine önem vermediğimi söylemek değildi. Feminist harekete olan bağlılığım herhangi başka bir bağlılığı dışlamıyor. Hayvanları feminist bir bakış açısıyla savunduğumu, hayvanların maruz kaldığı baskı ile kadınların maruz kaldığı baskı arasında bağlar olduğuna inandığımı söylemek istemiştim. Örneğin kadına yönelik şiddet meselesi, şiddet kullananların hayvanlara yönelik şiddetini de içeriyor. Dayak yiyen kadınlar genellikle evdeki hayvanlarına ya da çocuklarına zarar geleceği tehdidiyle terörize ediliyor, travmaya uğratılıyor ya da eve hapsediliyor. Cinsel tacize uğrayan çocuklar hayvanlarına zarar verileceği tehdidiyle susturuluyor. Hayvanlara yönelik şiddet de erkek kontrolünü artıran unsurlardan biri. Keza kürtaj meselesi. Bazı hayvan hakları aktivistleri hareketin kürtaja karşı olması gerektiğini savunuyor.Ama ben feminist bir bakış açısından bakarak asıl meselenin “dayatılmış gebelik” meselesi olduğunu düşünüyorum: Ben kadınların ve diğer türlerin dişilerinin gebeliğe zorlanmasına karşıyım.Yani feminizm, hayvanları savunmamı sağlayacak çerçeveyi sunuyor. Bu çok önemli, çünkü daha geniş bir toplumsal tahlille bağ olmayınca bazı hayvan hakları kampanyaları kadın düşmanlığına varabiliyor.

güvercin:

Zaman zaman öfkeye kapılıyor musunuz?

Carol Adams:

Mesela New York Times’da sınaî çiftliklerin yaygınlaşmasını, ve bunların insanlar ve çevre üzerindeki etkilerini konu alan, ama tek satırında bile hayvanlara değinilmeyen bir makale yayımlandığında öfkeleniyorum. Ama bu öfkeyi bazı şeyler üzerinde kafa yorabilmek için kullanıyorum: Burada olup biten nedir? Bu neyi temsil ediyor? O zaman bu öfke, meseleyi kuramsal açıdan ele almamı sağlıyor, çünkü ben mevcut durumu anlamayı ve değiştirmeyi istiyorum. Et yiyen insanlar bazen öyle şeyler yapıyorlar ki “beni tahlil et” diye bağırıyor adeta. Bu nedenle, bu öfke ve çaresizlik halinin beni felç etmesine izin vermek yerine, bunu bir süreç olarak görmeye karar verdim. Ne de olsa bir zamanlar ben de et yiyordum. Vejetaryenlerin geçirdiği süreci henüz tamamlamamış insanların arasında yaşıyoruz, hepsi bu.

güvercin:

Bir vejetaryen olarak et yiyen insanlara her seferinde yanıt vermek zorunda olduğunuzu düşünüyor musunuz?

Carol Adams:
Bazen yanıt vermenin önemli olduğunu düşünüyorum. Bir kere, vejetaryenler diğerlerine göre daha gerçekçi düşünüyor, çünkü biz “kayıp göndergeyi” yerine koyuyoruz. Biz onların tabaklarında yiyecek görmüyoruz, cesetler görüyoruz, ölü hayvanlar görüyoruz. Biz hem gerçekçi düşünmeyi hem de metaforik düşünmeyi bildiğimiz için, işin aslını ifade etmeye kalktığımızda insanların huzursuzluk duyması ve bize düşmanca yaklaşması kaçınılmaz oluyor. Örneğin, insanlar giydikleri giysilerin ne koşullarda üretildiğini bilmek istemiyor.O giysileri çok kötü şartlarda çalışan kadınların ve çocukların ürettiklerini bilmek istemiyorlar. Oradaki “kayıp göndergeyi” yerine koymayı istemiyorlar. İkinci olarak şunu söylemek istiyorum: Vejetaryenler, sofrada ölü bir hayvan bulunduğu zamanlarda bu konuyu konuşmaktan kaçınmalı. Çünkü o zaman çok fazla gerilim oluyor. O sırada o hayvanı yemekte olan kişi aptığı şeyi meşrulaştırmak için daha da fazla çaba harcıyor. ve sonuçta size saldırıyor.

güvercin:

Vejetaryenlerin alttan almaktan vazgeçmesi gerektiği konusunda ne düşünüyorsunuz?

Carol Adams:

Hiçbir zaman boşvermememiz, tartışmaya girmekten kaçınmamamız gereklidir. Ama biz vejetaryenlerin yapması gereken, et yiyen bir insana neden bu yolu seçtiğimizi açıklamaya çalışmak yerine, onun neden et yediğini açıklamasını sağlamak olmalı..

Hayvanlar, yaşadıkları süre içinde bile yığın olarak görülüyorlar. Geçenlerde 6 yaşındaki çocuğumla sinemaya gittik, filmin sonunda “bu filmin çekimlerinde hiçbir hayvan zulüm görmemiştir” yazdı.Çocuğum da şöyle dedi: “Yani bu filmde yedikleri etlerin hepsi sahte miydi?” Bu çok derinlikli bir soruydu, çünkü kültürümüzde hayvanları yemek zulümden sayılmıyor. Ama altı yaşındaki bir vejetaryen bütün bir kültürel pratiği sorgulayabiliyor.

güvercin:

Ekofeminist şefkat etiği nedir?

Carol Adams:
Hayvanları yiyen insanlar bir tahakküm ilişkisinden yararlanıyor, ama kültürümüzde bu ilişkiyi sağlayan yapıların ve bu süreçte zarar gören hayvanların görünmezliği teşvik ediliyor. Hayvanlara yığın gözüyle bakılıyor. Bireyselliklerinden kopartılıyorlar, böylece buradaki tahakküm ilişkisi görünmez oluyor. Eti, hayvanların varlık nedeni olarak görüyoruz; hayvanların yenmek için var olduklarını düşünüyoruz. Ama ekofeminist bir etik anlayışında ilk sorulması gereken şu:
“Ne yaşıyorsun?”Bu soruyu sadece dilimizi konuşan varlıklarla empati kurarak değil, sütü sağılan bir ineğe, sürekli yumurtlatılan bir tavuğa, boğazları kesilmek üzere olan hayvanlara da sorabilmemiz gerek. Öncelikle de bu soruyu sormanın meşru olduğunu, hayvanların gerçekten de bir şeyler yaşadıklarını kabul etmek gerek. İkinci olarak da, o hayvanların ne yaşadıklarını anlayabilmek için gereken bilgileri edinmek gerek. Bu soruyu içtenlikle sorduğumuzda,
inanın hayvanlar –kelimelerle olmasa bile–bize cevap veriyor.

güvercin:
Hayvan hakları aktivizminin ilerici siyasette doğal bir yeri olduğunu düşünüyor musunuz?

Carol Adams:
Doğal değil, mantıkî bir yeri var. 19. yüzyıla baktığınızda evrensel oy hakkı hareketi, işçiler ve hayvan deneyi karşıtları arasında ittifak olduğunu görüyorsunuz. Ama liberal siyaset, hayvan hakları konusunda o kadar cömert değil, çünkü liberal felsefe insan-hayvan ayrımına dayanıyor. İlerici siyaset bilinç değiştirme meselesidir,baskı yapılarını değiştirme meselesidir. Hayvanların bilinç sahibi olmadıkları düşünüldüğü için, baskı yapılarıyla ilgileri de olmadığı düşünülür. Hayvan hakları anlayışının ilerici siyasette yeri olduğundan pek emin değilim. Ama hayvan savunuculuğunun kesinlikle yeri var. İktidar sahibi olmayan insanlar –ister kadınlar olsun, ister siyahlar ya da işçiler– hep hayvanlarla benzerlik üzerinden konumlandırılır; biz buradaki işleyişin farkına varmadıkça insanlarla hayvanlar arasındaki sınır, gücünü ve etkisini korumaya devam edecek.

güvercin:
Feministler hayvan haklarına neden uzak?

Carol Adams:
Tarihte kadınlar hayvan hakları hareketinde her zaman öncü oldu, ama feministler olmadı. Feministler neden ırk ya da sınıf ayrımcılığına karşı siyasî ve felsefî tavır almakta gecikmezken, hayvan haklarını hiçe saydılar? Bunun birkaç nedeni var. Birçok feminist yıllar içinde kadınlarla hayvanlar arasında kurulan denkliğin kadınları gayri insanîleştirme şekli olduğunu gördü. Buna tepki olarak, “Biz de insan türünün bir parçasıyız. Tıpkı erkekler gibi ussal, düşünen varlıklarız,” dediler. Ayrıca ırkçılık karşıtı ilerici feministlerde,hayvanlar adına konuştuğumuzda insan mağdurların uğradığı haksızlıkları küçümseme endişesi söz konusu. Özel olan siyasîdir, diyoruz, ama ne yediğimiz ya da ne giydiğimiz hâlâ özel konulardan sayılıyor. Şöyle karşılık veriyorlar size: “Hayvanları yiyip yememekle ilgili kararımın özel bir karar olarak kalmasını istiyorum.” yemek son derece kamusal bir edim ama bu edimi özel alana çekme güdüsü hâkim. Belki de hayatlarını değiştirmek zorunda kalacakları için bu konuda düşünmek istemiyorlar. Feministler kadınların et parçası gibi muamele görmesine karşı çıkıyor, ama bunu yaparken hamburger ya da biftek yiyorlar.

güvercin:
Kadınlar geleneksel olarak kendi mağduriyetlerinden ziyade başkalarınınkiyle ilgilenmiştir. Feministlerin, hayvan aktivizminin kadınları kendi sorunlarından uzaklaştıracağı yolundaki eleştirisine cevabınız ne olur ?

Carol Adams:
Kısmen haklı olabilirler,Hayvan hakları hareketinin yaklaşık %80’i kadınlardan oluşuyor, ama bu kadınlar kendi hayatlarındaki baskının farkına varmayı ya da bu baskıyla baş etmeyi başaramıyor. Bunu fark eden, hatta cinsel şiddete maruz kalanlar da var.Dayağa, tecavüze, kadınlara yönelik başka yerleşik şiddet biçimlerine karşı çıkan birçok feminist olduğunu, ama hayvan haklarıyla ilgilenen feministlerin sayısının az olduğunu görüyorlar ve bu alanda kendilerine daha çok ihtiyaç olduğunu düşünüyorlar. Ama bence hayvan hakları hareketi içindeki erkek hiyerarşisi bunu bir sorun haline getiriyor.

güvercin:
Kadına şiddet ve hayvan korumacılığı yönünden çerçeveler nasıl şekillenir?

Carol Adams:
Ontoloji ideolojiyi tekrarlıyor. Başka deyişle, ideoloji, görünürde ontolojik olanı yaratıyor: Kadınların varoluşunun cinsel varlıklar olarak (ya da bazı feministlerin iddia ettiği gibi, tecavüz edilebilir varlıklar olarak) tanımlanması gibi, hayvanların varoluşu da et kaynağı olarak tanımlanıyor. Kadınların ve hayvanların varlığının birer nesne şeklinde tanımlanmasında, dil şiddetin bir öznesi/âmili/uygulayıcısı olduğu gerçeğini ortadan kaldırıyor .Sarah Hoagland bu süreci şöyle açıklıyor:

“John Mary’yi dövdü”, “Mary John’dan dayak yedi”ye, sonra “Mary dayak yedi”ye, sonunda da “dayak yiyen kadınlara” ve“şiddete maruz kalan kadınlara” dönüşüyor. Kadınlara yönelik şiddetle ve “şiddete maruz kalan kadınlar” ifadesiyle ilgili olarak, Hoagland şunu gözlemliyor: “Burada,erkeklerin kadınlara yaptığı bir şey, kadının doğasının parçası olan bir şey haline getiriliyor. Ve John’un bu süreçteki payını hepten unutuyoruz.”

Hayvanların bedenlerinin yenilebilir olduğu anlayışı da benzer bir tarzda kendini gösteriyor ve bedenlerini tüketmek üzere ölü hayvanları satın alan insanların âmilliğini ortadan kaldırıyor. “Ben cesetlerini et olarak tüketebileyim diye birileri hayvanları öldürüyor”, “hayvanlar et olarak yenmek üzere öldürülüyor”a, sonra “hayvanlar ettir”e, sonunda da “et hayvanları”na ve nihayet “et”e dönüşüyor.

Bizim hayvanlara yaptığımız bir şey, hayvanların doğasının bir parçası haline geliyor. Ve bu süreçteki payımızı hepten unutuyoruz.
güvercin:
İnsanda et yeme alışkanlığı neden bu kadar vazgeçilemezdir?

Carol Adams:

Et, doğal ve kaçınılmaz gibi gösterilen bir kültürel inşadır. Vazgeçilemez değildir, ama vazgeçilmesi istenmez..İnsanlar daha konuşmayı bile bilmedikleri bir yaştan itibaren hayvanları tüketmeye başlıyor, dolayısıyla et yemeyi meşrulaştırmak üzere etobur hayvanlarla analojik ilişki kuracak yaşa gelene kadar yüzlerce hayvanı yemiş oluyorlar. Çocuk dört ya da beş yaşındayken etin hayvanlardan elde edildiğini anladığı zaman, hissettiği rahatsızlığı(doğal insan duygusu budur aslında bence-gn) gidermek için kendisine sunulan meşrulaştırmalarla karşılaşıyor. Bu meşrulaştırmaları duymadan önce yediği etin tadı, bunların altında sağlam bir temel olduğuna inanması için gerekçe sağlıyor. Ayrıca bugün yetişkin olanların önemli bir bölümü, çocukluğunu, İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki nüfus patlaması sırasında, yani dört temel besin grubu olduğu, et ve süt ürünlerinin de bunlardan ikisi olduğu iddiasının yerleştirildiği bir dönemde geçirdi. (Et ve süt endüstrisinin etkin lobi çalışmaları sonucu 1950’lerde bu görüş hâkim oldu. Oysa yüzyılın başında on iki temel besin grubu olduğu kabul ediliyordu.) Bu yüzden insanlar çocukluklarından
itibaren sadece etin tadına varmakla kalmadılar, mütemadiyen işittikleri, insanların hayatta kalmak için ölü hayvanları yemek zorunda oldukları iddiasının doğru olduğuna da inandılar. Et yemenin doğal olduğu fikri bu bağlamda gelişmiştir. İdeoloji yapay olanı doğal ve kaçınılmaz gibi gösterir. Hatta, bunun bir “beslenme” mevzuu
kisvesine büründürülmesiyle, ideolojinin kendisi görünmez olur.

güvercin:
Sözcüklerin etkisi nedir?

Carol Adams:

konuşma dilinde hayvanlar yok edilmiş oluyor..Biz et yediğimiz her gün, tek tek bütün hayvanlarla etkileşime giriyoruz.. Ama bu iddia ve içerimleri öyle bir kılığa büründürülüyor ki, hayvanın kendisi ortadan kalkıyor ve asıl etkileşime girdiğimiz şeyin “et” adı verilen bir besin türü olduğu söyleniyor. Etin Cinsel Politikası’nda, hayvanı ortadan kaldıran bu süreci, kayıp gönderge yapısı olarak adlandırmıştım. Hayvanların etleri için var olduklarının kabulüyle, hayvanlar ismen de cismen de yok ediliyor. Hayvanlar canlı olsalar et olamazlar. Yani canlı bir hayvanın yerini ölü bir gövde alıyor ve hayvanlar kayıp haline geliyor. Hayvanlar olmadan et yemek de söz konusu olamazdı. Ama et yeme ediminde hayvanlar mevcut değiller, çünkü besine dönüştürülüyorlar.Hayvanlar, tüketiciler onları yemeden önce, cesetleri yeniden adlandıran dil aracılığıyla kayıp hale getiriliyor. Kayıp gönderge, bağımsız bir kendilik olarak hayvanın varlığını unutmamıza izin veriyor. Tabağımızdaki sosis, bir zamanlar ait olduğu hayvanın, kuzunun, ineğin, tavuğun bedensel varoluşundan koparılmış bir parçadır. Kabul etmek istemeseniz bile böyle….

güvercin:
Bu konuda bilinçlenme süreci nasıl işler?

Carol Adams;

Bilinçlenme süreci herkes için bir noktadan sonra kişisel bir süreç. Ama et yemek konusunda ve etin kaynağının hayvanlar olduğunu gizleme konusunda kültürel açıdan öylesine bir baskı var ki, kesilip biçilmiş et dilsel açıdan türlü türlü kisvelere büründürülüyor:“Bir kuzunun bacağı” demiyoruz, “kuzu budu” diyoruz. Kuzu ile bacağı arasındaki aidiyet ilişkisini ortadan kaldırıyoruz. Hayvanlar bireylerden oluşmayan, yekpare bir kitlenin adı değil. Su öyledir mesela. Ne kadar eklesen ne kadar çıkarsan su yine sudur. Et kelimesini kullanarak hayvanlar hakkında böyle bir yanılgı oluşturuyoruz.——–

Hayvan haklarına farklı açılardan bakmayı amaçlayan bu çalışma sonrasında tabaklarınızdakinin daha bir farkında olmanız ve tröstlere kafa tutabilecek olan şeyin mideniz ve arzularınız olduğunu fark etmenizi diliyorum, umutla..
Güvercin soruları yazı orjinaline eklenmiştir, alıntı ve eklemelerle bu yazı dizisi oluşturulmuştur.

Daha önce de bazı bloglarda küçük değişikler ve eklentilerle yayınlanan bu yazıların HAYVAN HAKLARI SAVAŞI VE HAYVAN ÖZGÜRLÜĞÜNE FAYDALI OLABİLMESİNİ UMARIM.

Güvercin Postası

 

 

 

Jason Hribal’ın yazısında sözü edilen MOVE örgütünden Ramona Africa ile  No Compromise dergisi 1999 yılı sonbahar sayısında yapılan röportaj.

 

 

No Compromise:  Ne zamandır MOVe üyesisiniz? MOVE’a nasıl dahil oldunuz?

20 seneden fazladır MOVE üyesiyim. 1978 yılı Ocak ayından beri onların kim olduğunu biliyordum, duymuştum, 1978’de Rizzo’nun MOVE’a yönelik aç bırakma ablukasını okumuştum. Ama  umrumda değildi. Genç, orta sınıf bir siyah kızdım, Katolik okuluna gidiyordum. Artık üniversiteye başlamak üzereydim. Sistemin işe yaradığını hissediyordum. MOVE’un benim hayatımla hiçbir alakası yoktu. Temple’da oku – çalış programına girdim, orada bir topluluğun yasal konut edindirme programında çalışmaya başladım, daha sonradan senatör olan bir eylemci doğrudan eyleme büyük destek veriyordu, belediye meclisine ve benzeri yerlerde müdahalede bulunmak gibi eylemlere destek veriyordu. Gerçekten insanları ajite ediyordu. Boşaltılmış evlere insanları yerleştirmeye başladık. Giderek duruma aşina  olunca, etkin olmaya başlayınca önce Merle Africa ile tanıştım. MOVE mitingine katılmak ister miyim diye bir telefon aldım, ardından onları destekleyenlerle tanıştım, Pam Africa ile tanıştım. MOVE tarihini öğrendikten sonra  şok olmuştum, gidip kendim görme konusunda da cesaretlenmiştim. MOVE mahkemesine katıldım, şok geçirdim; beni bir türlü bırakmadı huzursuzluk. Onları gördüğüm zaman mahkeme salonundaki prosedürler karşısında nasıl hiç korku ya da huzursuzluk hissetmediklerini görüp etkilenmiştim. Güçlerinden etkilenmiştim. O kadar gerçekti ki; sırtımı dönüp gidemedim. Hukuk okumayı hiç istememiştim,  MOVE gibi olmak istiyordum, hakim ya da savcı filan olmak istemiyordum. Hukukun gerçekten ve tam anlamıyla ne olduğunu o dönemde kavradım.

 

MOVE’un silah taşımasına ne sebep oldu, 1978’deki  MOVE evine yapılan baskında neler yaşandı?

 

1977 yılı Mayıs ayında 5 ya da 6 yeni doğmuş ve henüz doğmamış bebek MOVE evine yüzlerce kez saldırmış polis tarafından öldürüldü. 20 Mayıs’ta tavrımızı belli ettik ve “Artık hayır ! Eğer devlet bize saldırmak istiyorsa, bunu herkesin önünde yapmak zorundalar” dedik. Kendimizi savunacağız. Pasifist değiliz biz. Bizler “öteki yanağını çevir”meye inanmıyoruz. Meşru müdafaaya inanıyoruz. Mazoşist değiliz. Dünya üzerindeki her tür kendini savunur.

 

1978 yılı Şubat ayında o zamanlar Philadelphia belediye başkanı olan Frank Rizzo MOVE’u aç bırakmak için mahkeme kararı çıkardı. MOVE dimdik dayandı. Anında insanlar hem bizim hem de köpeklerimiz için yiyecek ve su sağladılar. Abluka başlayıp da suyu kestiklerinde MOVE’a yardım etmek ilegal bir eylemdi, ama insanlar ablukayı deldiler, yardım etmek için  MOVE ile polis arasına girdiler.

 

Rizzo bize ne istediğimizi sordu biz de söyledik: masum kardeşlerimizin hapislerden çıkmasını istiyoruz, politik hükümlülerin-masumdular- eve dönmesini istiyoruz, ve artık rahat bırakılmak istiyoruz, dedik. Bütün MOVE tutuklularını serbest bıraktılar, ama bizi rahat bırakmadılar. Rizzo öylesine delirmişti ki, geri adım atmak zorunda kaldığı için öylesine çıldırmıştı ki evimizin yasayı çiğnediğini ve evden çıkmamız gerektiğini söyledi. Yüzlerce memurun bizi öldürmek için oraya getirilmesinin bahanesi olarak kullanıldı bu, yoksa bizim evden çıkmamıza yardım etmek gibi bir niyetleri yoktu. Mermi izlerinden belli zaten. Bütün MOVE üyeleri bodrum katındaydı, vurulan memur ise giriş katındaydı. Balistik raporu MOVE’un hata yapmadığını gösterdi. Tipik bir tuzaktı işte, başka da bir şey değildi.

 

1985’te MOVE evinin bombalanmasından söz edebilir misiniz?

Polisler anneler gününde, 12 Mayıs’ta evimize geldi ve bize tuzak kurmaya başladı.24 saat içerisinde çevremiz yanıp kül olmuştu, 11 MOVE üyesi yanarak ölmüştü, dört üyemiz polis tarafından vurularak öldürülmüştü, hepsi öldüler. Sadece ben ve bir çocuk hayatta kalabildik.  Bu olayı temize çıkarmak için de  iki hafta önce meydana gelmiş manasız bir olayla alakalı izin belgeleri kullanıldı, polisler o zaman evimizin arka tarafına gelmişti, biz de etrafa haber vermek için hoparlörleri açmıştık. Çok kısa bir süre sürdü bu. 2 hafta sonra sivil giyimli bir polis gelip kapımızı çaldı, o zamanlar hakim olan Lynn Abraham’dan alınma izin belgelerini gösterdi (şu anda bölge başsavcısı). Güya 11 Mayıs’ta onları tehdit etmişiz. MOVE’a karşı düzenlenecek bir eylemi haklı çıkarmak için uğraşıyorlardı, bu da ellerinden gelenin en iyisiydi. Mahkememden önce, belgedeki bütün suçlamalar tek tek geçersiz kabul edildi. Orada olmak için yasal hiçbir gerekçeleri yoktu.

 

MOVE evinin bombalanmasından sonra neden hapse atıldınız?

“Ayaklanma” suçlamasından hüküm giydim. İnsanlar masum insanlar nasıl olur da hapse düşer diye merak eder ya hani, işte 13 Mayıs’ta başıma gelenlerden sonra nasıl olduğunu anladılar.  Hakim gerçeği saptırdı, jüriye “polisin yaptığı şeyi düşünmeyin; daha sonra onlar onun hesabını verecekler. Sadece Bayan Africa  ile  ilgilenin” dedi. Bu yüzden insanlar “eğer memurlar da hesap verecekse, polis hesap verecekse o zaman hem MOVE hem de polis suçlu” diye düşündü. Bölge Başsavcısı ve hakimin oluşturduğu hava aynen buydu. Beni her şeyden de beraat ettiremezlerdi ya. Peki nasıl ayaklanma çıkarmıştım? “umumi asayişe aykırı hareketler” ve “polislere karşı gelmek” daha mantıklıydı ama bu ikisinden  beraat ettim ! Ölümlerden ve bombalamadan kimse suçlanmamıştı. Mahkemeye gitmek 11 senemi aldı, sadece 2 iki sanık vardı- polisler ve itfaiye müdürlüğü. Belediye Başkanı, Bölge Başsavcısı, polisler vd dokunulmazlık hakları sebebiyle davaya dahil edilmediler. Mahkemeden sonra, jüri onları suçlu bulduktan sonra hakim dokunulmazlıkları olduğu yönünde karar verdi, bu da jüri kararını açıklamadan önce oldu.

 

MOVE devletin bu kadar tepki göstereceği ne tür eylemlere katılıyordu?

 

İnanılmaz gelebilir, ama MOVE sadece konuşmalar ve protestolar düzenliyordu. Hayvanat bahçelerinde, sirklerde, hayvanlara çok korkunç şeyler yapılan laboratuarlarda protestolar düzenliyorduk; enerji krizleriyle alakalı konferanslar düzenliyor, sorumlu kabul ettiğimiz iş adamlarıyla yüzleşiyorduk. Güya bunu yapma hakkımız vardı,  ama dayak yiyorduk. Hamile kadınlar ayaklar altına alınıyor, çocuklar dövülüyordu. Suçlandık, mahkemeye çıkarıldık, hüküm giydik ve hapse gönderildik. İşte legal sisteme böyle girdik. Bize savaş açtıklarında, saldırdıklarında onların evlerine gidip orada gösteri düzenledik.

 

MOVE vegan mı, MOVE’un hayvan özgürlüğüyle ilgili görüşleri ne?

John Africa bizler  için fındık, meyve, sebze, kök ve bu türden şeylerden oluşan bir doğal ve ham bir beslenmenme biçimi koordine etti. John Africa, Frank Africa ve burada doğan bebekler bu beslenme biçimini tamamen devam ettirebilirken geri kalanlarımız, yani senelerdir bu konuda “sistem eğitimine maruz kalanlar” hala bu meseleyle uğraşıyoruz. MOVE’daki bazı insanlar peynir ya da yağ yiyebilirler , kendimize vegan demiyoruz.

 

MOVE’un neden et yemekten vazgeçtiği konusunu açıklamak istiyorum, bunun sebebi tavuğun lahanadan daha canlı olduğunu düşünmemiz değildi. Vazgeçmemizin sebebi hayvan eti yemeye ayarlanmamış oluşumuzdu, yani dişlerimiz ve sindirim sistemimizi kastediyorum. Elbette hayvanların çıkar sağlamak adına katledilmesini protesto ediyoruz, elbette insanlar için hayvanların acı ve ızdırap çekmesine karşıyız. Çoğu insan “yemek  yemek için bir şey öldürmek zorunda kalmamalısınız” diyor, ama biz hayatı tek bir şey olarak görüyoruz. Sebzeler canlı olmasaydı sizi besliyor olamazlardı.

 

MOVE, ALF’i ve diğer ilegal eylemlerde bulunan grupları destekliyor mu?

Önce şunu söyleyeyim, MOVE yasal olana inanmıyor. “Yasal” kelimesi hiçbir zaman doğru, “yasadışı” da hiçbir zaman yanlış anlamına gelmedi bizim için. Bu bizim referansımız değil, hiçbir anlamı yok! Eğer birisi hayatı, hayvanları savunmak adına bir eylem yapıyorsa, o zaman o eylemi bütün kalbimizle destekliyoruz. Yasallık bize hiçbir şey ifade etmiyor.

 

No Compromise dergisinde “kefalet yok, mahkumiyet var”  vb. tarzında bir yaklaşımdan söz ediyoruz. MOVE üyeleri kendi duruşmalarıyla nasıl başa  çıktı?

85 yılındaki bombalamada hayatta kalan tek yetişkin olarak, tutuklandım ve neredeyse 30 kez suçlandım. Ayaklanma çıkarmaktan hüküm giydim, 16 ay-7 yıl arası  bir ceza aldım, kefalet ücretim 4,5 milyon dolardı. 11 ay sonra şartlı tahliye kurulunun önüne çıkarıldım, onlar da eğer MOVE’dan ayrılıp onlarla bütün bağlantımı koparırsam o zaman şartlı tahliye hakkımın bana verileceğini söylediler. Bir çok MOVE  üyesine aynı şeyi söylediler, kimse düşünmedi bile. Her günümüzü hapiste geçirdik. Kız kardeşim Sue 12 sene yattı, Latin bir üyemiz 13 sene yattı.Taviz yoktu!  Şartlı tahliye kararlarını alıp ne yapmaları gerektiğini söyledik onlara. Halka bu bilgiyi açtık, ne yaptıklarını herkesin bilmesini sağladık. Mahkemelerde MOVE üyelerini sadece kendileri temsil eder.

 

MOVE mahkemede hiçbir zaman ayağa kalkmadı. MOVE 9 mahkemesinden önce insanlar MOVE üyelerinin neden ayağa kalkmamakta direndiğini soruyordu. Başlangıçta,  MOVE ayağa kalkmadığında hakim şeriften MOVE’u ayağa kaldırmasını  istiyordu, bu da itiş kakışa yol açıyordu.  MOVE eşitliğe gerçekten inanıyor- hakim sizin için ayağa kalkmıyor, siz neden onun için kalkasınız ki? Hakimler saygıyı hak etmiyorlar. İnsanlar bizim açıklamamızı duyduktan sonra ayağa kalkmadılar. Hakimlerden biri kendisi yerine geçene kadar salona kimsenin alınmaması yönünde karar çıkarttı, böylece hiç sorun yaşamamış oluyordu.

 

MOVE 9’un hayattaki üyelerine destek vermek için ne yapmak lazım?

Elinizden ne geliyorsa o! İnsanlar hangi eylemlerde bulunabiliyorsa o işe yarıyor, hepsi faydalı. Bilginin akmasına izin verin. Satın alıp düzenli gösterimlerde bulunabileceğiniz videomuz var. Üniversitenizi, topluluğunuzu ayarlayıp MOVE hakkında konuşmalar yapabilirsiniz. Ya da bizimle bağlantıya geçebilirsiniz, bize katılabilirsiniz.

 

Önceliğimiz, ailemizi hapisten çıkarmak. İnsanların hatırlaması gereken önemli bir şey var, MOVE 9 soyut isimler ya da soyut bir varlık değil, bunlar gerçek insanlar. Neredeyse 21 sene süren hapis hayatından sonra, insanlar bu insanların gücünü ve birliğini görüyor ve etkileniyorlar. MOVE 9’un gücünden çok etkileniyorlar. Bunca seneden sonra bile hala taviz vermiyorlar çünkü. Sokaktaki insanlar hemen depresyona giriyor, hemen üzülüyor ama 21 sene hapiste kalmış birisine bakıyorsunuz, kızını bombalama olayında kaybetmiş ama, adam hala güçlü, hala dirençli.

 

Çeviri :CemC

 

BİR HAYVAN GEZEGENİ KORKUSU

Jason Hribal

 

 

 

13 Eylül 1916’de meydana gelen olaylarla ilgili bir çok spekülasyon var. Kesin olarak bildiğimiz şey, 30 yaşında Mary adında bir sirk filinin Erwin, Tenesssee’de büyük bir kalabalık önünde  linç edildiği. Söylenene göre, sonradan kendisine takılan isimle söylersek “Eli Kanlı Mary”, bir gün önce bir bakıcıyı  öldürmüştü ve orada yaşayan insanlar Sparks Brothers Sirki sahibinden idam edilmek üzere fili anında teslim etmesini istemişti. Patron kabul etti, ve tartışmalar başladı. Zehirleyerek mi öldürmeli? Belki de elektrikle? Belki, tren altına atarak? Sonunda fili zincirlerle vince asarak öldürmeye karar verdiler.

 

13 Eylül’deki matinenin ardından seyirciler hemen yakındaki tren raylarına yönlendirildi. Kalabalık belki de iki bin kişiydi. Halkbilimciler o öğleden sonra yaşananlarla ilgili olarak iki versiyondan söz eder. Bazı insanlar Mary’nin tek başına asıldığını söylüyor. Bazı insanlar da  Mary’nin asılırken yalnız olmadığı, yanında bir iki “zenci”nin de asıldığından oldukça emin. Elde bulunan az sayıdaki kanıt birinci versiyonu haklı çıkarıyor: linç sırasında sadece 1 kişi asılmıştı. Ancak diğer versiyonla ilgili hatıralar daha bir önemli, çünkü bu şahitler (en azından bilinç altından) türler arasındaki ayrımı belirsizleştirdiği gibi bir yandan da tahakküm altına almanın sistemik doğasını da ortaya koyuyorlar. Haa… daha şimdiden bazı okurların bu provokatif fikirden  rahatsız olmaya başladığını görebiliyorum, diğerleri de kızmaya başlıyor. Aslında insanları öyle ya da böyle diğer hayvanlara benzetmek başa bela almak demek. Mesela Michael Vick’in köpek dövüşü olayını ele alalım.

 

Önceleri Michael Vick’e karşı bir öfke ve köpeklere acıma duygusu hakimdi. Köpek dövüşüyle alakalı  gerçekler herkesi sarstı. Ama aynı hızla, yorumların çoğu- özellikle de Sol’dan gelen eleştiriler- birden tutucu bir söylem kazandı. Bazıları bu meselenin özünde bir ırk meselesi olduğunu söylüyordu. Diğer bir deyişle, Vick’e yöneltilmiş öfke aslında baskı altına tutulmuş bir ırkçılığın dışarı vurumuydu. Bazıları bunun kültürel bir konu olduğunu öne sürdü: Güneyliler ,görünüşe göre, kanlı sporları seviyorlardı, bu yüzden de herkesin bu konuda daha anlayışlı olup bu tür gelenekleri kabul etmesi gerekiyordu. Diğerleri de dişe dişe oyununu oynadılar- yani insanlar diğer canlılara kıyasla daha kötü durumda-ihtiyaç ve arzu anlamında. Hakikaten, diyorlardı, savaşlarda ölen insanlar varken köpek dövüşünü düşünmekye  kimin zamanı var ki?

 

Bu yorumların her birisinin farklı bir yaklaşım sergilediğini; ama hepsini de birbirine bağlayan ortak bir nokta olduğunu kabul etmek gerek: korku. Ne demek istiyorum? Vick konusuyla alakalı duyduğum ve okuduğum her şeyde şöyle bir cümleyle her defasında karşılaştım: “ Köpekleri severim ama, bu da fazla uzadı”. “Bu” dedikleri şey, diğer hayvanlardan ve onların toplumdaki yerinden söz etmek. “Bu” dedikleri şey, sosyal ve ekonomik ilişkilerden, hiyerarşiden, eşitlik ve haklardan söz etmek. “Bu düşünme ve konuşma biçimi antroarkiye meydan okumak demek: insanların hayvanları tahakküm altına almasına  yönelik bir meydan okuma.  Bu yüzden işte sözünü ettiğim o korku, yani statüyü kaybetmek, gücü kaybetmek ve  çıkarlarından mahrum kalmak korkusu bu. Köpek dövüşüyle alakalı çoğu muhafazakar yazının bu yüzden köpeklerle alakası yok. Bu göz ardı etme durumu da en temel meseleden bizleri uzak tutuyor: köpekler, insanlar ve sömürünün doğasından. Ancak Afrika kökenli Amerikalıların özgürlük mücadelesindeki iki tarihi figür ne bu konuları düşünmekten ne de bu bu konuların ne anlama gelebileceği üzerine düşünmekten korktu. Belki o zaman Frederick Douglass ve John Africa diyaloğumuzu sürdürmemize yardım edebilirler.

 

Douglass’ın kölelik günlerini anlatışına baktığımızda kendisiyle diğer hayvanların nasıl muamele gördüğü ve kullanıldığı konusunda doğrudan benzetmeler yaptığını görüyoruz. “Satın alındığımda eski sahibim herhalde benim artık onun kölesi olduğum gerçeğine sürüsüne katılmış yeni bir domuza verdiği önem kadar önem veriyordu.”Genç ve vahşi, çalışan bir hayvan gibi hayat boyu sürecek, acı bir esaretin boyunduruğunu giyecektim”. Gerçekten de “ artık benim durumumla öküzlerin içinde bulunduğu durum arasında bir çok ortak nokta görüyordum. Onlar bir eşyaydı, maldı, ben de öyleydim; onlar perişan olacaklardı, ben de olacaktım-hayat böyleydi işte.” Ama Douglass bu benzerlikleri fark eden tek kişi değildi, çünkü bu tür bir düşünme biçimi Afrika kökenli Amerikalılar arasında rutin ve sıradan bir şeydi.

 

Mary Prince, James Roberts, Henry Box Brown, William W.Brown, MArtha Browne, William Hayden, Aaron, Leonard Black, Moses Grandy, Henry Bibb, Thomas L.Johnson, Harriet JAcobs, Josiah Henson, John P.Parker, Henry Williamson ve liste böyle devam ediyor. Afrika kökenli Amerikalı köle anlatıları bu tür düz ve net benzetmelerle doludur.

 

Yukarıdaki anlatıcılar kendilerine eşeklerle aynı şekilde davranıldığını söylüyorlardı, yani bir eşya gibi, bir stok ürünü gibi, bir makine gibi. Öküzlere nasıl bakılıyorsa kendilerine de benzer bir şekilde bakıldığını yazıyorlardı- yani zekasız, ruhsuz ve aşağı yaratıklar olarak. Atlar gibi çalışmak zorunda kaldıklarından şikayet ediyorlardı- hiç ara vermeden, ücretsiz, yeterli su ve yiyecek olmadan, umursanmadan. Thomas L. Johnson’a erken yaşlarında öğretildiği gibi, “ bir öküz, at, veya bir eşekle aynı şey olduğunuzu anlamak zorundasınız, sadece Beyazlar kullansın diye var olduğunuzu, başka bir amacınız olmadığını anlamak zorundasınız.”

 

Yukarıdaki anlatıcılar koyunlarla yan yana nakledildiklerini anlatıyorlardı- gemilerde, botlarda, vagonlarda ve zincirli çekçeklerle. İneklerle beraber açık artırmalarda satıldıklarını anlatıyorlardı, onlarla beraber sergilendiklerini, incelendiklerini, satıldıklarını ve ailelerinden ayrıldıklarını anlatıyorlardı. Moses Grandy şöyle söylüyor, “ Büyükbaş hayvanlar yavrularına böğürüyorlardı, erkekler ve kadınlar kocaları, karıları ya da  çocukları için ağlıyorlardı.” Grandy aynı şekilde dört  çocuğunu kaybedecekti. Anlatıcılar domuzlarla aynı yerlerde, ağıllarda, barınaklarda veya barakalarda bir arada kaldıklarını da anlatıyor. Köpekler gibi, iple, sopayla ya da kırbaçla kontrol edilip cezalandırılıyorlardı.

 

William W.Brow, “bu açık artırmalarda, insanların sinirleri, kemikleri, kasları, kanı ve dokuları sanki kuzeyde bir çiftçiye at ya da koyun satarmış gibi umursamaz bir tavırla satılıyor”  diye yazarken  acaba olayı abartarak mı anlatıyordu? Harriet Jacobs kadınların “hayvanlarla başa baş açık artırmaya konulduğunu, çünkü sahibinin stoğunu artırmadıkça hiçbir değerlerinin olmadığını” söylerken yaptığı benzetmelerde biraz keyfi mi davranıyordu? Hayır. Aslında Brown ve Jacobs hakiki bir tarihsel gerçeği açıklıyorlardı: kendi tecrübelerini. Josiah Henson şöyle söylemişti, “sırf nasıl koştuğumu görmek için beni aceleyle bir yere yolladılar; puanlarım aynen bir atınki gibi açık artırmada ilan edildi; ve sahip olduğum bir çok özellikten bazıları pazarlık payı için öne sürüldü, böylece evcil bir hayvan olarak değerim daha da artmış oluyordu.” William Hayden köleliğin onu “büyük yorgunluk çeken, kırbaçlarla cezalandırılan bir yük hayvanına” dönüştürdüğünü anlamıştı. Leonard Black , toplumun onları “açgözlülüğünün, basit hırsları uğruna istismar ettiğini, onları domuz ve koyunlar gibi alınıp satılacak basit nesneler ve mallar haline dönüştürdüğünü” biliyordu. John P.Parker Afrika kökenli Amerikalıların “sahiplerinin eşekleri nasıl ormana gönderilirse aynen öyle güneye satıldıklarını ve kendisinin de 2,000 $ değerinde bir hayvan olduğunu” anlamıştı.

 

Bu noktada bazı okuyucular bu açıklamaların diğer hayvanların lehinde yazılıp yazılmadığını merak edebilirler; ama bu tür bir tavır da yanlış olur doğrusu. Çünkü Douglass, Johnson ve Grandy inek ya da öküze acımış olabilirse de hiç birisi “vahşi hayvanlar”ın kullanıldığı ve değişik davranışlara maruz bırakıldığı sisteme meydan okumadı. Bu anlatılar daha çok Afrika kökenli Amerikalıların lehinde yazıldılar, ve basit bir argüman yürüttüler. Kölelik, diğer hayvanların toplumsal olarak baskı altına alındığı ve ekonomik olarak sömürüldüğü bir araç ve bir kurumdur. Diğer bir söyleyişle, inekler köledir. Domuzlar köledir. Atlar köledir. İnsanlar olmamalıdır.

 

Vincent Leaphart adını John Africa ismini aldığında, dönüşüm tamamlanmıştı. Bir devrimci olmuştu ve etrafındaki dünya onu alt üst etmişti. Irkın ötesinde, cinsiyetin ve türün ötesinde sınıf, onun mücadelesindeki esas nokta olmuştu. Düşünme biçimi yalındı: Bütün canlılar aynı kaynaktan gelir, her bir canlı bir diğeriyle bağlantı halindedir ve birbirine bağımlıdır. Bu yüzden, işbirliği aracılığıyla, etnosentrizmin, ataerkilliğin, antroarkinin bariyerlerini yıkan bir işbirliği sayesinde gerçek bir sosyal değişim ve hareket elde edilebilir. İşte bu, MOVE hareketinin temeliydi.

 

Başlangıçtan itibaren MOVE geniş ölçekli bir yaklaşım içerisinde kalarak sisteme karşı savaştı. Örneğin, hapisanelere ve hayvanat bahçelerine karşı sürekli protestolar düzenlediler. Neden ikisi beraber? Cevapları basitti: bu iki kurum temelde aynıdır. İkisi de devletin ya da imparatorluğun hizmetindedir. Her ikisi de kişileri iradeleri dışında hapse atar. Her ikisi de ortadan kaldırılmalıdır. Bazı okuyucular böyle bir düşüncenin antropomorfik bir düşünce tarzı olduğunu söyleyebilir. Ama önceden açıkladığım gibi, antropomorfizm ampirik bilgiye dayanmayan, hayli politik bir terimdir. Bu silah, eleştirel düşünceyi geriletmeyi, korku yaratmayı, canlılar arasında birliğe engel olmayı amaçlar. Ama John Africa’nın gözü hiçbir zaman kolay kolay korkmadı.

 

MOVE her zaman geniş bir topluluk olmuştu. Erkekler, kadınlar ve çocuklardan oluşuyordu. Kara derili, kahve rengi tenli, ve beyaz derili insanlardan oluşuyordu. Kediler ve köpeklerden oluşuyordu. Bu ilişkiler ailesel ilişkilerdi. Gerçekten de 1985’te o Mayıs günü, polis ve FBI evlerine bomba koyduğunda, ölenler sadece 6 yetişkin ve 5 çocuk değildi. 6 yetişkin, 5 çocuk, bir sürü kedi, köpek ve çok sayıda başka canlı öldürülmüştü.

 

Ölümünden önce John Africa “köpek adam”  olarak biliniyordu. Bu aşağılayıcı bir lakap değildi. Ya da iğneleme amacıyla söylenmiş bir şey de değildi. Bu isim aslında gerçek bir samimiyetin işaretiydi, çünkü Africa köpekleri çok seviyordu ve köpek dövüşlerinden nefret ediyordu. İster Rochester, New York’un ya da Philadelphia’nın sert sokaklarında olsun, köpek dövüşlerini arayıp bulur ve buna bir son verirdi. Africa insanların alenen karşısına dikilir ve bir zamanlar köle sahiplerinin sadece çıkarları ya da zevkleri için dövüşler organize ettiğini açıklardı. O zaman, kavga eden, kan içinde kalan ve birbirini öldürmeye zorlananlar Afrika kökenli Amerikalılardı. Şimdi, Afrika kökenli Amerikalılar aynı şeyi bir başka hayvana yapıyor. Bu eylemler  iki yüzlülük değil mi? Ahlaksızlık ve adaletsizlik değil mi? Köpek dövüşü aslında kendimizi sömüren ve baskı altına alan aynı sistemi sürdürmüyor mu? Şiddet çemberinin başladığı yerde bitmesi gerekmez mi? John Africa buna inanıyordu ve bu konuda haklıydı.

 

Köpek dövüşleri, boğa güreşleri ve horoz dövüşlerinde iki temel amaç vardır. Birincisi, eski İngiliz Savaş Bakanı William Windham tarafından son derece doğru bir şekilde  tanımlanmıştır: “mağrur bir halkın ruhu onurlarını savunmak için şahlandığında ya da  çok uzaklardan bir savaş sesini duyduğunda, onları kitlesel olarak eyleme çağırmak zor değildir; ama hiçbir ordu eğer askeri hayatın sanatları bütün topraklara yayılmasaydı bu kadar kısa bir süre içerisinde hazır edilemezdi.” Windham kan sporlarının devlet adına öldürmeyi savunma işlevi gördüğünü savunuyordu. Yunanlı politikacı Themistokles, Xerxes’le savaşa girmeden önce bir horoz dövüşü düzenlemiş ve böylece askerleri arasında kan dökme arzusu uyandırmak istemişti. Kış Askeri adlı belgeselde Vietnam gazisi izleyiciye temel eğitimlerinin son kısmını anlatıyordu. komutan takımının önüne elinde bir tavşanla  çıkıyor, hayvanın kafasını koparıp barsaklarını deşiyordu. Gerçekten de köpek dövüşçüsü Michael Vick toplumsal şiddetin kurbanı olmaktan çok onun bir sebebiydi. Kan sporları savaşa doğru götürür- tersi değil.

 

Kan sporlarının ikinci amacı para. Mesela köpek dövüşü büyük para getiriyor, kumar endüstrisinin bir parçası. Bu dövüşleri organize, fonları sağlam ve bol kazanç getiren bir şey olarak görmemek ancak saflık olur. Farklı hayat kulvarlarından gelen bir çok insan burada olaya dahil olabilir (ya da para  kaybedebilir), aynen diğer kumar olaylarında olduğu gibi. Ama büyük para daima arkalarda bir yerlerdedir, görünmez. Milyonlarca dolar bu endüstrinin planlanmasına, promosyonuna, uygulanacağı mekanlara aktarılır. Finansal ve lojistik destek sağlayan uluslararası, ulusal, resmi ve yerel kurumlar var. Köpeklere gelince, onlar sadece işçi: sahiplerinin çıkarı uğruna dövüşmek amacıyla çalıştırılırlar. Multi milyoner Michael Vick köpek dövüşü işine başlayıp bu işi geliştirmek için çok yatırım yaptı, The Bad Newz Kennels’ı kurdu. Parasını da  köpeklerden kazandı. Bu bir sınıf ilişkisi: bir tarafta Vick, diğer tarafta da  köpekler.

 

Kölelerle alakalı çalışmalar yapan bir çok akademisyen, köleliğin kökenlerinin aslında domuz, at ve büyük baş hayvanların evcilleştirilmesine dayandığını düşünüyor. Diğer bir deyişle, insan köleliği ilk kez diğer hayvanların halihazırda evcilleştirilmiş olduğu eski uygarlıklarda görüldü. Kölelik köleliği doğurur. Frederick Douglass ya da John Africa  bunu öğrenmekten dolayı şaşırır veya rencide olur muydu? Hayır. İlk  modern kölelik karşıtı hareketin Pisagoryenler tarafından yönlendirildiğini öğrendiklerinde de  şok geçirmez ya da öfkelenmezlerdi.

 

17.yüzyıl’da Philadelphialı Quakerlar- Benjamin Lay, Anthony Benezet, John Woolman, ve Josua Evans- sadece köleliğin ortadan kaldırılmasını savunan radikaller değildiler. Granville Sharp, Thomas Clarkson, ve John Wesley’yi etkilemiş kişiler değillerdi sadece. Aslında onlar insan, domuz, at ve  köpek dahil bütün hayvanların sömürülmesine ve baskı altına alınmasına karşı seslerini yükselten radikallerdi. Onların eylemleri; bildiri yazmak, Güney eyaletlerinde vaaz vermek, Afrika kökenli Amerikalıları okula göndermek, sivil itaatsizlik araçları kullanmak, ürünleri boykot etmek, düşük ücretle çalıştırılan işçiler adına kampanyalar düzenlemek, bir başka canlının etini yemeyi reddetmek ve at arabalarına binmeyi kabul etmemekti. Gerçekten de, eski Yunanlı filozof Pisagor’un adına ithafen kendilerine Pisagoryen Quakerlar denen bu insanlar daha büyük bir hareketin parçasıydı, Fransız Devrimi’yle başlayıp İngiliz devrimiyle devam ettiren bir hareketin parçasıydı. Sayıca az olsalar da, bu hareket ses olarak güçlüydü, çünkü dünyayı alt üst etme mücadelesi geniş bir sınıf vizyonuna dayanıyordu. Bu yüzden, köleliğin kaçınılmaz sonuna yardımcı olmanın yanı sıra, diğer davalar arasında yolunu belirlemek kadar, modern Pisagoryenler ana akım toplumu diğer hayvanları kullanma ve onlara davranış biçimleriyle de yüzleşmeye zorladılar. Bu yüzleştirme çabaları 19. yüzyıla ait iki reform şeklinde görüldü: hayvan hakları ve vejetaryenizm.

 

 

Douglass ve Africa’ya dönmemiz gerekirse, onların insan olarak statüleri bu tarihin keşfedilmesinden sonra tehlikeye girmezdi.Onlar ayrıca endüstriyalist Henry Ford’un, montaj hattı fikrini (otomobil üretiminde kullanıldığı şekliyle) mezbahaların çalışma sistemlerini inceleyerek elde ettiğini öğrenmekten dolayı şok geçirip dehşete düşmezlerdi. Ya da Amerikan üniversite ve kolejlerindeki ilk ticaret bölümlerinin Tarım Departmanları olduğunu öğrenmekten, ekonomist R.H.Coase’ın-–neo-liberal kuramını geliştirip Nobel kazanmadan önce- 1930’larda domuzların iş gücünü ve jambon üretimini inceleyip hazırlandığını öğrenmekten. Ya da Stephenson, Illinos’de, memleketimde eski endüstriyel fabrikaların hepsinin yeni neo-liberal fabrikalarla yer değiştirdiğini öğrenmekten, Darfur’da devam eden kamulaştırma ve soykırım olaylarının ardında sosyolog David Nibert’ın söyleyişiyle, büyük baş hayvan endüstrisinin bulunduğunu, çünkü bu endüstrinin sığır eti üretimi için o toprağı istediğini öğrenmekten dolayı şok geçirip dehşete düşmezlerdi.

 

Ne Frederick Douglass, ne John Africa yukarıdaki bilgiden korkmazlardı. Türler arasında karşılaştırmalar yapmaktan ya da ortak noktalar bulunduğunu fark etmekten kaçınmaz ya da bunu görmezden gelmezlerdi. Diğer insanlara bu tür konuları düşünmemeleri yönünde göz dağı vermezlerdi. Bu tür konuların tartışılmasına engel olmaya çalışmazlardı. Douglass ve Africa bir hayvan gezegeninden korkmuyordu, ikisi de toplumsal tahakküüm ve ekonomik sömürünün sistemik doğasını tamamen kavramıştı. Ve, John Africa örneğinde olduğu gibi, onlardan biri bu konuda bir şeyler yaptı. Alınacak dersler var.

 

 

Çeviri: CemC

 

 

 

Dr.Steve Best röportajı

 

Abolitionist-online sitesinden, 2006 yılına ait bir çeviri.

Claudette Vaughan

“The Soft cage- Yumuşak Kafes” adlı kitabında Christian Parent gözetlemenin tarihinin kölelerden göçmenlere, politik radikallere ve suçlulara ve en sonunda da kredi kartı ve bilgisayarı olan herkese kadar yol aldığını söylüyor. Bush’un Amerika’sında eylemci olmak nasıl bir şey?

Orwell’in kitabı 1984’teki bir karakter olmak nasıl bir şey? Ya da Kafka’nın romanı Dava’da? Sofistike teknolojilerin tahakküm ve  kontrol amaçlı kullanıldığı total gözetim sisteminde yaşamak nasıl bir şey? Mc Carthyciliğin hortladığını görmek, Şirket Amerikasının bir polis devleti ve faşist bir toplum haline dönüştüğüne tanık olmak nasıl bir şey? Medikal ve finansal kaynaklardan tutun kütüphane ziyaretlerinize dek her düşünce ve hareketinizi takip eden “Total Enformasyon Farkındalığı” geliştirmiş bir toplumda ajitasyon yapmak nasıl bir şey?  Büyük İş ve Büyük Hükümetin birbirine tamamen karıştığı, üç en büyük telefon şirketinin –AT&T, MCI ve BellSouth- müşterilerinin mahrem kayıtlarını hükümete devrettiği bir ülkede, dünyanın en büyük veritabanını oluşturduğu bir toplumda yaşamak nasıl bir şey? Tamamen bir yalandan ibaret bir toplumda yaşamak nasıl bir şey-“terörizme karşı savaş” ve “demokratik bir millet kurmak” gibi ikiyüzlülüklere dayanamadığınız bir ülkede yaşamak, halkın çoğunluğunun Bush’un Anayasa’ya olan saldırısını,  kendi politikalarının daha da kötü hale getirip kendi sebep olduğu terörizmi önlüyor diye sahip çıktığı bir ülkede yaşamak nasıl bir şey?

Nasıl bir şey?  Uğursuzluk dolu ve dehşet verici bir şey. İnsanlar paranoyak oldu, korkuyorlar, ve Irak işgalini protesto etmek gibi politik eylemlerde bulunmak isteyenler de FBI paparazzilerinin büyük veri bankalarında kendi görüntülerini biriktirmesinden ürkerek eylemlerden uzak duruyor.  Konuşma özgürlüğü siz bu hakkınızı kullanmaya başladığınız an sona eriyor. Doğa politikası- dünya ve hayvan özgürlüğü mücadelesi- günümüzdeki en dinamik mücadele biçimi, ve şirketlerin çıkarlarına ciddi bir tehdit oluşturdukları için dünya ve hayvan özgürlükçüleri ciddi saldırılara uğruyor. Çoğu kişi tarafından kabul gördüğü gibi,  ABD’deki durum 1950lere çok benziyor, aradaki fark şu: komünizmden korkmak, hayvan hakları ve çevreci “ekoteröristler”den korkmaya dönüştü.

“Cesurların yuvası, özgürlerin toprağı”nda eylemciler federal ajanlar tarafından takip ediliyor; telefon konuşmaları ve bilgisayar etkinlikleri  izleniyor, evleri basılıyor, mahkemeye çıkmaya ve isim vermeye zorlanıyorlar, federal baskınların hedefi durumundalar, anayasada tanınan haklarını ve özgürlüklerini hayata geçirdikleri için hapse atılıyorlar. Sabotajcılar tecavüzcülerden, banka soyguncularından ve katillerden daha büyük cezalar alıyor.

ABD’de konuşma özgürlüğü hiçbir zaman olmadı ama, 11 Eylül sonrası dönemde, yani artık Anayasa ya da İnsan Haklarının değil de Vatansever Kanunu’nun geçerli yasa olduğu bu ülkede eylemciler terörist diye damgalanıyorlar- sadece ALF, ELF ve SHAC değil, Food Not Bombs ve vegan eğitim kurumları da terörist diye yaftalanıyor.

Amerika’da Sol’a ne oldu? Halk desteği olmadan bir şey yapabilmek mümkün mü?

Buradaki ortam çok tuhaf, Demokratlar Bush’un suçlarına karşı çıkamayacak kadar yüreksizler, akademisyenler çoğunlukla sessiz kalıyor, ABD tarihindeki en kriminal ve yoz hükümete karşı etkili bir kitle eylemi de yok.

Sol ciddi bir muhalefet gücü olma konusunda başarısız oldu. Solcu bir grup filan yok, bir figür ya da işçi partisi filan da yok. 20.yüzyılın ilk günlerinden 80’lere ve günümüze dek Sol Amerikan halkının umursayacağı tek bir kelime etmedi; oysa Tanrı, Millet ve Aile ile ilgili muhafazakar idealler Bush rejiminin faşizmi üzerinde büyük bir etki bıraktı, hala da desteklemeye devam ediyor. “Politik İktidar ve Toplumsal Hareketler” adlı harika kitabında Carl Boggs  1960lardan sonra- öğrenci grupları, feministler, siyah özgürlükçüler ve diğer halk hareketleri- ABD’deki bütün muhalif güçlerin ve “yeni toplumsal hareketlerin” devlet baskısıyla nasıl bastırıldığını; bürokrasi ve Pazar aracılığıyla nasıl  sistemin bir parçası haline getirildiğini; iç çatışmalar yada hiyerarşiler aracılığıyla nasıl kendini yok ettiğini gösteriyor.

Bir diğer etken de 1960’lardan sonra radikaller akademiye girdiler, burada radikal fikirleri üniversite promosyon politikaları sebebiyle yumuşatıldı ve ardından da somut politikadan koparılmış soyut teori atmosferinde de can verdi. David Horowitz gibi hem sağcı hem de hasta tipler akademik solla ilgili zevzeklik edip duruyor, sanki akademik sol radikal ideolojileri biçare öğrencilerin beynine enjekte edeni devrimci kadrolar yetiştiren hegemonyacı bir güçmüş gibi, sanki muhafazakar fikirleri baskı altına alıyormuş gibi konuşuyor. Gerçekten radikal fikirleri olan bir akademisyen bu kavramın ne kadar komik olduğunu söyleyebilir, bugün akademide bunu yapmanın ne kadar riskli bir şey olduğunu söyleyebilir, anti-kapitalist fikirlerin sırasıyla profesörlerin reddedilmesine  ya da görev süresinin iptaline sebep olacağını bilir. “Akademik sol”,  profesörlerin feminizmi, sosyalizmi, anarşizmi, post yapısalcılığı ve diğerlerini öğretmesi anlamında var; ama bunların hepsi teori baloncukları, etkileri de seminer sınıfının steril ortamından dışarı taşmaz.

19.yüzyılda Karl Marx ufukta bir sosyalist devrim hayal ediyordu, bu devrim kapitalizmin iç çelişkilerinden ortaya çıkıyordu, ama kapitalizm Marx’ın ihtimal verdiğinden çok daha güçlü çıktı; defalarca işçi ve diğer muhalif güçleri ya yendi ya da onları sisteme uydurdu. Sol, kapitalizme yönelik sistemli bir muhalefet yaratmak, koalisyonlar oluşturmak, ve halk bazında radikal demokrasi talep eden bir kitle hareketi yaratmanın bir yolunu bulmak zorunda.

Görünen o ki, devlet baskısı ve gözetim etrafında organize olmuş bir toplumda; güvenlik saplantısı bulunan, tüketicilik ve eğlence sektörüyle narkoz yemiş, orta sınıftan daha fazla sayıda insanı yoksullar safına katan bir toplumda bu tür bir hareket kurmak çok zor olacak. Hoşnutsuzluk hissi bayağı bir artmalı. Ama Bush savaş politikalarına devam ettikçe bu iş garanti diyebiliriz.

Aslında günümüzde gerçek savaş Irak’ta yaşanan değil; “Yeni Dünya Düzeni hepimize karşı” tarzında bir savaş var ve üretim araçlarını kontrol eden her kimse küresel anlamda ve yerel anlamda cüzdanı da onun kontrol ettiğini biliorlar.

Evet, sorunuz aklıma Samuel Huntington’ın “medeniyetler çatışması” tezini getiriyor, bu teze göre tarihin dinamikleri komünizm ve kapitalizm ayrımından (komünizmin yenilgisiyle) İslam ve Hristiyan Batı’ya doğru kaymış oldu.

Görünen o ki, bu tez bir çok açıdan yanlış. Öncelikle denklemin her iki tarafında da monolitik bir yapı yerleştiriyor, Müslümanların çoğu açık açık Batı ile savaş halinde değil oysa ve Batı’da güçlü teokratik ve anti-seküler güçler var, mesela Hristiyan Sağ, Bush yönetimi üzerinde  çok etkili. Medeniyetlerin çatışmasından  çok fundamentalistler ve ekstremist güçler arasında bir çatışma söz  konusu-ister Müslüman  isterse Hristiyan neo-conlar olsun. Bush ve Ladin’in ilahi ilhamlara dayanan iktidar hırslarını ve terörist planlarını hayata geçirebilmek için birbirlerine ihtiyaçları var; geri kalanlarımız ise gezegen barbarlık ve tiranlık kısırdöngüsü içerisine yuvarlanırken çapraz ateşte kalıyoruz.

Ama hata olmasın, uluslararası  kapitalizm  dünya halkları, kaynakları ve biyoçeşitlilik üzerindeki gücünü sağlamlaştırıyor. Kaynaklar ve üretim araçları üzerindeki kontrolden söz ediyoruz; su ve toprak azalıyor, petrolün sonuna ulaşıyor dünya, bunların hepsi Thomas Malthus’un toplumu sıkıştıracağını öngördüğü çelişkiler, işte  şimdi hepsi birer birer gerçekleşiyor, bu durum daha da kötü olacak.

Yeni Dünya Düzeni sadece Irak’taki petrolü istemiyor, ayrıca İslam kültürünü, dinini ve entelektüalizmini de yok etmeye, onların hepsini mülksüz ve topraksız bir hale getirmeye çalışmıyor mu? ABD’nin neo-con politikaları bölgeyi destabilize etmekle kalmıyor, 3. Dünya Savaşı’nı başlatma konusunda da tehdit ediyor.

Kesinlikle. Bush planlamış olsun ya da olmasın, olacağını bilsin yada olmasına izin vermiş olsun ya da olmasın, ya da golf oynamakla meşgul de olabilir, sonuçta 11 Eylül,  küresel bir Pax Americana kurmak ve dünyayı kontrol altına alma arzusu için mükemmel bir bahane oldu. “Millet kurmak,” demokrasiyi yaymak” örtüsü altında Bush, neo-conlar ve uluslararası  şirketler kompleks ve ayrıksı bir dünyaya kendi serbest pazar mantıklarını, yani sendikalar, birlikler, protestolar ve çevresel düzenlemelerin tepkilerine aldırmadan yoluna devam eden bir global ekonomi mantığını, bu monolitik vizyonu şiddet kullanarak benimsetiyorlar. Kapitalist küreselleşmenin ardındaki baskıcı politikalardan kuşku duyanlar muhakkak John Perkins’in “Ekonomik Bir Katilin İtirafları” kitabını okumalı. Bu kitap ABD İmparatorluğunun kurulmasını sağlayan sinsi güçleri içerden bir bakışla anlatıyor. Serbest Pazar ütopyacıları ulusal, etik ve kültürel farkların farkında değiller ve Irak’ta olduğu gibi, işgalci olarak değil de özgürlükçüler diye selamlanacaklarını sanıyorlar. Kapitalizm, Avrupa kaynaklı faşizmi 1945’e dek elimine etmişti, 1990’a dek komünizmi alt etti ve eski Haçlı seferlerini yeniden yaşatırcasına bu sefer de İslam’ı ortadan kaldırmaya, Muhammed’in  monoteizmini İsa’nınkiyle değiştirmeye ve İslam ülkelerini silahlarla, pazarlarla, kitle kültürüyle fethetmeye çalışıyor. Elbette, böyle yaparak sadece İslami fundamentalizmi artırmış oldular, yeni direnişçi ordulara ve intihar bombacılarına kapı açmış oldular. Sorunları çözmeye yönelik çabalarının hepsi cinayetle, kendi çıkarlarına hizmet eden ve işe yaramaz yöntemlerle ele alınıyor. Uluslararası yasalara veya anlaşmalara saygı duymuyorlar, bütün dünyayı kaosa ve savaşa sürükleyebilirler.

Editör  olarak siz ve Anthony J. Nocella II “Devrimin Fitilini Ateşlemek” (2006) adında bir kitap yayımladınız. Kitabınızdan ve verdiği mesajdan söz edebilir misiniz?

Bu kitap bütün hayatı tehdit altına alan küresel sosyal-ekolojik krizden söz eden 40dan fazla radikal sesi bir araya getiriyor. Bu sesler sosyal ekolojiden , derin ekolojiye, EarthFirst!’e, ekofeminizme, anarkoprimitivizm ve Amerikan Yerlilerine, Siyah özgürlükçülere, hayvan ve toprak özgürlükçülerine ve  politik hükümlülere kadar uzanıyor.

ALF’le alakalı bir önceki kitabıma benzer şekilde bu kitap da sınırları aşan ve köprüler kuran bir yaklaşım benimsiyor. Normal koşullarda bir araya gelmeyecek türden insanları ve pozisyonları bir araya getiriyor: akademisyenler ve eylemciler, bilginleri ve hükümlüleri, beyazları ve diğer ırklardan insanlar, erkekler ve kadınlar, insan ve hayvan hakları eylemcilerini bir araya getiriyor. Her bir bakış açısı, bütünü anlamamıza yardımcı olabilmek için, sosyal ve ekolojik çökmenin doğası ve sebeplerini açıklayan hayati öneme sahip bir perspektif sağlıyor.

Kitabın önemli bir görevi de  çevreciliği beyaz, erkek, ayrıcalıklı pozisyonlardan kopartmak; tek konu odaklı, ana akıma dahil konumundan çıkarmak; onu sınıf, cinsiyet, ırk, etnik ve diğer açılardan radikalleştirmek. Bu, çevreci hareketi sosyal adalet meselelerinden söz etmek, daha büyük, daha ayrıksı ve kapsamlı , daha güçlü bir hale getirmek anlamında kuvvetlendirirken, ırk ve sınıfla ilgili hayati meseleleri de gözler önüne sermiş oluyor.

Kitabın temel argümanı ya da duruşu sizce nedir?

 

Kitap, ekolojik ve sosyal sorunların sistemle alakalı olduğu, kapitalizme içkin olduğu veya “uygarlığa” içkin olduğu anlamında devrimci bir çevreciliğin gerekli olduğunu söylüyor. Devrimci çevreciler, küresel ekolojik krizin semptomlarını sadece idare etmeyi amaçlayan ve altta yatan gerçek sebepleri ve dinamikleri anlamaya yanaşmayan reformist yaklaşımları reddeder. Devrimci çevreciler “yeşil kapitalizm”i naif bir oksimoron olarak görüp reddeder ve bu “ayrı” problemleri küresel kapitalizmin daha büyük sistemine dahil olarak algılarlar. Bütün hiyerarşileri ortadan kaldırmayı amaçlarlar, buna insanların doğadan ayrı olduğunu sandıkları, hakimiyet ve kontrol peşinde koştukları hiyerarşi de dahil. Eşitlikçi, demokratik, ve ekolojik bir dünya şu andaki dünya sistemi içerisinde gerçekleştirilemez, ciddi bir sarsılmaya ihtiyaç var.

Son 30 sene içerisinde çevreciliğin toplumsal adalet olmaksızın hayata geçirilemeyeceği ve toplumsal adaletin de çevrecilik olmadan mümkün olmayacağına dair bir farkındalık oluştu. Bu tür holistik bir yönelim Yeşil ağ içerisinde, ABD çevresel adalet hareketinde, EarthFirst!’ün çabalarında (kereste işçilerine verilen destek-Judy Bari tarafından başlatılmıştır), küreselleşmeye son kanallarında, Zapatista koalisyon kurma çabalarında ve sık sık da ALF ve ELF eylemcilerinin anonim bildirilerinde görülebilir. Geniş ittifak politikalarına dair  örnekler ayrıca hayvan, dünya özgürlükçüleri, Siyah özgürlükçüler ve anti-emperyalistler arasında köprü kurma çabalarında da görülebilir, kitapta da bu çaba mevcut.

Elbette, ormanları savunmak ve balinaları korumak hayati öneme sahip eylemler, çünkü bunlar gezegen ve gezegende yaşayan bütün türler ve insanlar için çok önemli evrimci süreçleri ve ekolojik sistemleri koruyorlar. Ama aynı zamanda bütün çevre yıkımı biçimlerine dikkat çekmek ve hem sayı hem de kuvvet anlamında tek konu odaklı hareketlerden daha büyük bir hareket inşa etmek için ezilen halklarla beraber çarpışmak gerekiyor. Daha geniş bir perspektiften baktığımızda devrimci çevreciliğin bir sınıf, ırk, cinsiyet ve kültür savaşı olduğunu ve  insanların doğa üzerindeki hakimiyeti dahil her türden tahakküm sistemini ortada kaldırmayı amaçladığını söylemek gerekiyor.

Günümüzde radikal çevre hareketi içerisinde bir sürü gruplaşma var, çoğu baskın olarak şiddete başvurmasa da şiddetten pasifizme dek her türden pozisyonu bir araya getiriyor. Kitabınız davanızda görülen bölümlenmeye de işaret ediyor mu?

Kitabın ana hedefi; kapitalizm, ataerkillik, ırkçılık, türcülük ve antroposentrizm (insanmerkezcilik) ile alakalı radikal eleştiriler geliştirmek ve her kademede derin sosyal dönüşümlerin olması için insanlara çağrıda bulunmak. Batı’daki diğer çevre hareketlerinin varlığını kabul etse de görece bir bakıştan memnun olup bir kenara çekilmiyor, ana akım çevreciliğe yönelik keskin bir eleştiri söz konusu. Kitap ana akım ve reformist stratejileri –klasik olarak beyaz, erkek ve ayrıcalıklı stratejiler- çeşitlilik konusundaki eksiklikleri eleştirip bu konumu değiştirirken öte yandan da ırk ve sınıf gibi sosyal konulara da el atan bir çevre politikası geliştirilmesi yönünde desteklemek gibi bir amaç taşıyor, bunu yaparken de insan, hayvan ve dünya/toprak özgürlüğü arasındaki derin bağlantıların anlaşılması yönünde bir tavır ortaya koyuyor.

Çevrenin durumu oldukça kötü görünüyor; sizce ümit etmek için sebep var mı?

 

Bizim dönemimiz insanlığın tarihi ve gezegenin evrimi  açısından gerçekten benzersiz bir özellik sergiliyor. Homo sapiens doğaya o kadar yabancılaştı, küresel anlamda o kadar emperyalistleşti, ihtiyaçları ve büyümesi anlamında öylesine canavarlaştı ki doğal tarih içerisindeki altıncı toptan yok oluş krizini başlattı ve küresel ısınmaya da sebep oldu.Kendi ömrümüz içerisinde orangutan ve şempanze gibi türlerin yokoluşuna tanık olmamız büyük bir ihtimal, bu hayvanlara filleri, kaplanları, büyük pandaları, balinaları ve daha bir çok yok olma tehlikesi altındaki türü ekleyebiliriz. İlerideki kuşaklar inanılmaz iklim değişikliklerine kendilerini adapte etmek zorunda kalacaklar.

Çin ve Hindistan uzun süren uykularından uyanıp otomobiller, hamburgerler ve fosil yakıtları etrafında modern toplumlar kurmaya devam ettiği için bu gezegen üzerinde başarısız olmuş bir türün potansiyel trajedisine boyun eğmek son derece mümkün. Ama daha zaman geç değil, bu kriz bir çok dramatik değişikliğe sebep olabilir. İtalyan kuramcı Antonio Gramsci’nin söylediği gibi, “Modernitenin zorluğu, ilüzyonlar olmaksızın ve hayal kırıklığına uğramadan yaşamaktır”.

Bu, tarihte gerçekten bir dönüm noktası, gelecekteki hayat için bir kavşak noktası. Olanaklarla alakalı bütün kapılar kapanıyor. İnsanların topluca aldığı tavırlar ya da alamadığı tavırlar da geleceğimizin ümit dolu olup olmayacağını belirleyecek. Yüzyüze olduğumuz krizleri düzeltecek teknolojik ya da ekonomik çözümler yok, tek  çözüm, her kademede yaşanacak türden radikal bir değişim.

Eski usul politikaların bir faydası yok artık. Yeni mücadele çeşitleri, yeni toplumsal hareketler ve yeni duyarlılıklar yaratmayı beceremeyip onların kurallarıyla oynadığımız sürece kaybedeceğiz.

Yeni bir devrimci hareket; demokratik, liberter, sosyalist ve anarşist geleneklerin kazanımlarına dayanacak. Radikal yeşil, feminist, ve yerli mücadelelerini harmanlayacak. Hayvan, dünya ve insan bakış açılarını küresel kapitalizm ve onun her yerde kendini hissettiren ya geliş ya da öl mantığına karşı total bir özgürlük mücadelesi içerisinde birleştirecek.

Radikal politika ; devletin, medyanın ve şirketlerin büyüyen iktidarını tersine çevirip toplumun her kademesinde-politik, kültürel ve ekonomik anlamda eşitlikçi ve katılımcı bir demokratikleştirmeyi savunmalı. İnsanların hayvanlar ve dünya üzerindeki tahakkümü de dahil bütün asimetrik iktidar ilişkilerini ve yapılarını bozmalı. Radikal politika, yurttaşlık kavramının yeniden canlandırılması ve hayatın yeniden politize edilmesi olayı gerçekleşmeden mümkün değil, bu da öncelikle eğitim, iletişim, kültür ve sanatla başlıyor, bunların hepsi insanları eylemde bulunma anlamında ve kendini değiştirme anlamında etkiliyor, onlara ilham veriyor, onları uyandırıyor.

Görünen o ki, homo sapiensin yakın gelecekte hayatta kalacağını garanti eden bir olasılık yok ortada, Mad Max ve Su Dünyası gibi filmlerin disütopik vizyonları gerçekleşebilir de. Ayrıca devrimci bir çevreciliğin ortaya çıkacağına ya da  çıkabileceğine dair bir umut da yok, sonuçta politik grupları yıkan hizipçilik ve egoizm halen sürüyor, bunun yanında direniş hareketlerine yönelik  ciddi politik baskılar da var.

Bu kadar belirsizlik ve kuşku arasında gene de geleceğin ne türde bir niteliği olacağı sorusu önemli( eğer insanlık ve diğer tehlike altındaki türlerin böyle bir geleceği varsa tabii) ve bu gelecek , küresel çapta direniş hareketlerine ve devrimci değişimle alakalı ihtimallere dayanıyor.

Radikal çevreci hareketlerin kısa tarihine baktığımızda bu  uğurda ölenler olduğunu biliyoruz. Bunlar reddedilemeyecek gerçekler, çoğu da  (sonuncusu Aralık 2005’te Phoenix’te bir hapisanede intihar eden Bill Rodgers’tı) ekoloji savaşlarının ön cephelerinde  öldüler. İnsan ve insan olmayan canlıların kaybı , bu ölümler ister alenen cinayet olsun–mesela Judy Bari, Dian Fossey veya Karen Silkwood gibi- isterse toprağın ırzına geçmenin, toprak verimliliğini düşmesi,suyun kirlenmesi sonucu olsun, gene de korkunç bir şey. Çevreciler baskıya uğradılar, fiziksel ve yasal tehditlerle karşılaştılar, günah keçisi yerine kondular. İnsan kendini bu tür durumlara karşı nasıl savunabilir?

 

Zeka, emniyet, kararlılık ve dayanışmayla. Öncelikle, herkesin devlet baskısının mekanizmalarını anlaması, gerekli önlemleri alması çok önemli, buna yoldaşlara güvenmek de, e-mailler ve telefon konuşmaları da dahil.  Eylemciler kendilerini izleyenlerin metodlarını ve hareketlerini takip etmeliler. Gezegenin içinde bulunduğu kötü durumu hiç unutmadan hepimiz kararlılığımızı ve çabalarımızı artırmalı ve kendimizi dünya özgürlüğü –total özgürlük için, riskleri ya da bedelleri ne olursa olsun, ABD’de, İngiltere’de, başka yerlerde, sabotaj, taciz ve uzun hapis cezalarına sebep olabilecek diğer doğrudan eylemlere katılmaya adamalıyız. Baskı görmenin bir ilerleme işareti olduğunu, gücümüzü arttırdığımızın bir işareti olduğunu anlamalıyız; sınırı aştığımızı ve dünyayı kurtarma kavgasının gerçek bir “mücadele” haline dönüştüğünü anlamalıyız.  Bence insan hakları grupları ve diğer yasal topluluklardan da destek istemeliyiz. Hayvan hakları ve çevre hareketlerinin devlet baskısına maruz kalmasına rağmen Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği gibi (ACLU) insan hakları gruplarının bunu görmezden gelmesi inanılmaz bir şey, aslında bu durum  değişiyor, bazı sivil toplum gruplarının SHAC 7 mahkemelerinin derin anlamını kavramaya başladığını görebiliyoruz artık. Hayvan ve dünya özgürlükçüleri için geldiklerinde, hepsi için geliyorlar.

Radikal çevrecilik tarafından tehdit edilen çıkarlar şirketlerin çıkarları, ve federal hükümet de şirketlerin çıkarlarını destekliyor. Gezegeni yağmalayan korporatizm ve militarizmin alternatifi nedir?

Devrimci çevreciler; insan psikolojileri (mesela antroposentrik dünya görüşleri, değerleri ve kimlikler), kişiler arası ilişkiler ( ırkçılık, cinsiyet ayrımcılığı, türcülük, yaşlılara karşı ayrımcılık, sınıf ayrımcılığı, homofobi ve elitizm gibi), sosyal kurumlar (otoriter, plütokratik ve yozlaşmış ya da sözde demokratik şekiller), teknolojiler (emek ve sömürüyü zorunlu kılan, kirliliğe ve küresel ısınmaya yol açan fosil yakıtları kullanan teknolojiler), ve halen geçerli olan ekonomik sistem ( içsel olarak yıkıcı, ve sürdürülmesi mümkün olmayan; çıkar, üretim ve tüketim temelinde yükselen bir kapitalizm) konularında temelden ciddi ve derin değişikliklerin yaşanması gerektiğini biliyorlar.

Küresel ısınmaya, yağmur ormanlarının yok olmasına, türlerin yok olmasına, toplumların zehirlenmesine sebep olan dinamikler tek bir etkene ya da sebebe -tarım toplumu, devletlerin ortaya çıkışı, antroposentrizm, ataerkillik, ırkçılık, sömürgecilik, endüstriyalizm, teknokrasi veya kapitalizme- indirgenemez,  tahakküm ilişkileri ve ekolojik yıkım içerisindeki ideolojileri ve kurumları etkin bir şekilde zorlayabilen bütün radikal gruplar veya yönelimlerin küresel sosyoekolojik mücadelede bağlayıcı bir rolü var. Derin ekoloji, sosyal ekoloji, ekofeminizm, havyan özgürlüğü, Siyah özgürlüğü, ve ELF hepsi bir arada önemli olsa da, hiç birisi sistemli bir toplumsal dönüşümü tek başlarına sağlayamazlar. Beraber çalışaraksa, farklı eleştiri ve taktikler aracılığıyla farklı topluluklar oluşturulabilir, bu gruplar tahakküm ve iktidar yapılarına gereken darbeyi beraber vurup geleceğe doğru açılan bir kapıyı aralayabilirler.

Birlikte çeşitlilik olduğu gibi, çeşitlilikte de birlik olmalı. Dayanışma, bütün baskı biçimlerinin doğrudan ya da dolaylı olarak küresel kapitalizmin ve onunla alakalı hiyerarşik yapıların sistemiyle, kurumlarıyla, ve değerleriyle ilişkisini idrak ederek mümkün olabilir. Hem bir arada hem de etkili olabilmek için anti-kapitalist ve anti-emperyalist ittifakların ortak paylaşımlara,  ortak öğrenme ve  ortak psikolojik büyüme süreçlerine gereksinimi var; mesela, siyah özgürlükçüler, ekofeministler ve hayvan özgürlükçüleri birbirlerine ırkçılığı, cinsiyet ayrımcılığını ve türcülüğü yenmeyi öğretebilirler.

Yeni toplumsal hareketler ve Yeşiller radikal potansiyellerini anlama konusunda başarısız oldular. Radikal sosyal bir değişim taleplerini unutup küresel çapta bir neoliberalizm başarısıyla “var olan sosyalist ülkeleri” ve sosyal demokrasileri elimine eden kapitalist yapılar içerisine entegre oldular. Yeni bir devrimci gücün bu yüzden klasik demokratik, liberter sosyalist ve anarşist gelenekler üzerinde; radikal yeşil, feminist, yerli mücadelelerini bir araya getirerek; hayvan, Dünya ve insan özgürlüğü bakış açılarını sentezleyerek; adil ve ekolojik toplumları onun yerine kurabilmek için uluslararası kapitalizmi ortadan kaldırabilecek küresel çapta bir sosyal-ekolojik devrim inşa etmesi gerekiyor.

Çeviri:CemC

 

Dr. Steve Best: Politikanın Teorisinden Teorinin Politikasına:Baskı, Doğrudan Eylem ve Ekolojik Kriz

Nettverk For Dvrs Frihet adındaki Norveçli Türcülük karşıtı Grup adına bu röportajı Arild Tornes yaptı.

Yaptığınız çalışmalarınızdan kısaca bahsedebilir misiniz?

Hayvan haklarına aslında insan hakları mücadelesinden geldim. 1980lerin başlarında bir üniversite öğrencisiyken Orta Amerika ve Güney Afrika gibi meselelerle ilgileniyordum, bunlar da 1980lerin başlarında oldukça önemli politik konulardı. Hem Marks’ı hem de sol literatürden başka isimleri bol bol okuyordum, anti-emperyalist ve ırkçılık karşıtı gruplarda çalışıyordum, politik bir eğitimden geçiyordum.24 yaşımdayken bir aydınlanma anı yaşadım, bir gece double cheeseburger yerken oldukça açık ve net bir şekilde , hayatımda ilk kez yediğim şeyin boğazlanmış bir hayvanın cesedi olduğunu anladım. Bu görüntü aklımdan çıkmak bilmiyordu, bu görüntüyle hayvandan meydana gelmiş o sözde yiyecek arasında bağlantı kuruyordum ve öylesine rahatsız oldum ki yediğim şeyi tükürdüm, yeniden et yemeye çalıştım ama yiyemedim. İçsel anlamda bir şeyler oluyordu, bu konuda hiçbir bilgim yoktu, herhangi bir kitap okumamış, bir konferansa filan da gitmemiştim, olay tamamen içsel bir durumdu, bir çeşit önsezi gibiydi. Bu olaydan kısa bir süre sonra vejetaryen oldum.

Vejetaryen bir solcuydum, hümanisttim, bu birkaç sene sürdü, 1980lerin sonlarına doğru Peter Singer’ın Animal Liberation kitabını okudum ve bu kitapta okuduğum şeylerden dolayı afalladım, şaşırdım, hakikaten şok oldum.  Bir hafta içerisinde paradigmamı değiştirdi. Hayvanların olarak en çok mağdur edilen, savunmasız bırakılan adaletsizlik mağdurları olduğunu anladım, bu yüzden politik bakışımı yeniden düşünmeye ve hayvan hakları konusu üzerinde çalışmaya karar verdim. Bu olayın ardından doktora derecemi aldığım Austin Texas’taki üniversitede hayvan hakları etiği konusunda ders vermeye başladım. Solcu ve hümanist bir perspektiften önce vejetaryen sonra da vegan ve hayvan hakları perspektifine doğru bir değişim geçirdim. Hayvan haklarından önce hayvan refahı ve ardından da hayvan haklarını savunmaya doğru bir yol aldım. Hayvan özgürlüğü başlığı altında doğrudan eylemi savunuyorum;  gerçek bir öğrenme eşiği, gerçek bir devrimci aşamadan geçtim.

İlk çalışmalarınız postmodern teoriyle alakalıydı, bazılarını kuramcı Douglas Kellner’la beraber hayata geçirdiniz. Bu konumunuzdan hayvan hakları konusuna ve özgürlükçü duruşunuza nasıl geçtiniz?

Soyut teoriyle uğraşmanın anlamsızlığını kavradım. Bence teori siyaset  için çok önemli, tam  tersi de geçerli. Bu ikisinin ortasını bulmak zorundasınız; ama kuramın çok soyut bir boyutta olduğunu ve hayvan hakları ve özgürlüğü konularıyla yeterince  ilgilenmediğini düşündüm. Bir çok projede yer alıyordum, politik duruşum teorilerimin daha ilerisindeydi, zaten farklı şeyler düşünüyordum, ama uygun olmayan şeyler yazıyordum. Bu yüzden  çalışmalarımın daha somut bir şekilde çevre ve hayvan hakları/özgürlüğü konularıyla alakalı olmasına karar verdim, ardından da bu tür akademik teorisyenliğe bir son verdim. Postmodern politikayla hayvan haklarını bir araya getirdiğimi söyleyemem, bunu böyle detaylı bir şekilde yapmaya değer mi bilmiyorum,  ama hayvan hakları/özgürlüğü meselelerinde  oldukça popüler olduğunu söylemek lazım. Hayvan hakları/özgürlüğü konularına postmodern yaklaşımlar çok  popüler.  Ama ben bunu yapmadım, tabii bu da biraz ironik oluyor, çünkü postmodern teoriyle ilgili bir sürü çalışma yaptım, ama ne kadar faydası olduğundan da emin değilim. Benim için teori aynen Foucault’nun alet kutusu metaforu gibi, yani teoriler analiz etmek için kullanacağınız bir çeşit alet gibi, faydası olan neyse olup alıp  analiz etmek  için kullanırsınız, bu Marx olabilir, Foucault olabilir, feminizm, postmodernizm olabilir, faydalı olan şeyi alıp bunu somut, açık, yalın bir dille mümkün olan en geniş şekilde işlemeye çalışırsınız.

Akademik çevrenin radikal çalışmalarınıza gösterdiği tepki nasıl oldu? Kendi üniversitenizden baskı gördüğünüzü duydum.

Evet, yeni kitabım bir ay içinde çıkmış olacak, akademik baskıyı inceliyorum ve yazdığım geniş bir önsözün de bulunduğu geniş bir antoloji olduğunu söyleyebilirim. ABD’de özellikle 11 Eylül’den sonraki genel hava radikal konular söz konusu olduğunda ciddi bir baskı görmek oldu. İnsanlar lezbiyen ya da gay olduklarını söyledikleri için işlerinden atılıyor, ya da radikal hayvan haklarıyla ilgilendikleri için, anarşizme destek verdikleri, üniversitelerde biyoteknolojiye ağırlık verilmesine karşı çıktıkları için, kısacası çok politik ya da sansasyon yaratabilecek sebeplerle işlerinden atılıyorlar. İşsiz bırakılmakla tehdit ediliyorlar, ve akademik işleri elde etmek oldukça zor, insanlar bu yüzden sessiz kalmayı tercih ediyorlar. ABD’de oldukça depolitize bir ortam söz konusu, insanlar kendilerini baskılıyorlar, bu da  işe yarıyor, artık polisin sizi baskı altına almasına gerek kalmadığı, ya da üniversite yönetiminin size baskı yapma gereği duymadığı bir ortam kendiliğinden oluşmuş durumda, siz kendinizi baskı altına alıyorsunuz çünkü açık açık konuşmanın sonuçlarından korkar bir hale gelmiş oluyorsunuz. Ama ben sonuçlar ne olursa olsun hep bildiğimi okumuşumdur, benim iş aktim zaten vardı  yani ABD’de devamlı iş garantisi ve güvenlik söz konusuydu, ve buna sahip değilseniz o zaman açık açık konuşabilmek zordur elbette, sizi işten atmaları zor değildir. Bu iş akti olduğunda atılmak biraz daha zor, güvence düzeyiniz az oluyor, ama buna rağmen işten atılan insanlar da var. Böylece ben de ülkeyi dolaşmaya başladım bir yandan da ALF eylemlerini savunup onlardan yana tavır koydum ve birkaç ay sonra  galiba yönetimden ve iş arkadaşlarımdan bazıları olup bitenin farkına vardı ve katıldığım konferanslar basına yoğun şekilde yansıtıldı, böylece bölüm başkanlığından beni almaya karar verdiler, tabii tamamen siyasi bir tavırdı, ABD’de olay haber oldu gazetelerin ön sayfalarında çıktı, tabii ki politik bir saldırıydı bu. Bunu nasıl gizlediler derseniz, olayı çalışma performansına bağladılar, genel performansınız düşük dediler, ama aslında bütün mesele politik duruşunuzla alakalı elbette. Bu yüzden bir ABD akademisyeni olarak ALF eylemleri lehinde konuşup onları savunan tek kişi olarak kendimi biliyorum; çünkü Tom Regan ve  Peter Singer gibi diğer profesörler bunu desteklemiyorlar, destek verebilecek olan bazı diğer insanlar da bu konuda açık açık konuşmaktan korkuyorlar, ben de profesörlerin bu konuda kendi politik görüşlerini ifade etmelerinin önemli olduğuna karar verdim, bu görüşler ne olursa olsun ifade edilebilmeli, ifade özgürlüğü konusunda talepkar olmak önemli. Bu yüzden genel anlamda bu durum benim ifade özgürlüğümle alakalı bir şey, ama spesifik olarak aslında hayvan özgürlüğünü profesyonel akademik bir perspektiften savunuyor, bence profesyonellerin doğrudan eylemleri savunması önemli, yani olayın mor saçlı ve dövmeli çocuklarla alakası yok sadece. Hukukçular , doktorlar ve profesörler de hayvan özgürlüğünü desteklemeli.

Günümüz hayvan hakları hareketinin durumuyla alakalı fikir ve yorumlarınızı bizimle paylaşabilir misiniz?

Elbette, ABD’de genelleştirme yapmak zor, burası büyük bir ülke, ve bir sürü farklı grup ve yaklaşım söz konusu. Bazı yaklaşımların da son derece etkili olduğunu düşünüyorum. Bazı doğrudan eylem yaklaşımları özellikle hayvan istismarının belgelenmesi konusuna odaklanıyor, mesela rodeo istismarı buna bir örnek, burada video kameralar , kamyonetler kullanılıyor, bu kamyonetlerde televizyon ekranları, projeksiyon makineleri bulunuyor, buralarda hayvan haklarıyla alakalı filmler gösteriliyor, yazılar ve bildiriler dağıtılıyor, şehirden şehire dolaşıyorlar, işte bunların hepsi çok etkili eğitimsel yaklaşımlar. ABD’de vegan eğitim veren güçlü bir vegan toplum var. Doğrudan eylem toplulukları ve ALF de bazen son derece aktif bir tavır ortaya koyuyor, mesela şu anda UCLA’da (California Üniversitesi) son derece aktifler, kampüste resmen savaş yaşanıyor, ALF kampüsteki dirikesimcilere saldırıyor. ABD’de çok konsantre eylemlerin varlığından söz edebiliriz, iyi işler çıkarılıyor, bu da mücadelenin büyümesini sağlıyor, eğitimin yaygınlaşmasına yardımcı oluyor.

Ama gene belirttiğim gibi ana akım  gruplarla mesela HSUS ve PETA gibi gruplarla alakalı büyük bir problem var. Bu gruplar “insancıl” metodlarla hayvanların öldürülmesini savunan ve bunun sonunda “insancıl” et ve “kafeste yetişmeyen yumurtalar” gibi ürünler sunan endüstrilerle işbirliği içindeler. Bu kampanyalar korkunç, çünkü et endüstrilerinin yaptığı şeyi meşrulaştırıp onları halk gözünde aklıyorlar.  Veganizmi savunmak yerine o sözde hayvan haklarını savunma gruplarının onayını alıyorlar, “insancıl” et de ABD’deki refah grupları tarafından destek görüyor. Bu yüzden ABD’deki en büyük grupların kendi çıkarlarını savunduğunu görüyorum burada ben. İster bunu istesinler isterse istemesinler, hayvanların öldürülmesini ve tüketilmesini meşrulaştırıyorlar, aslında radikal gruplara gidebilecek fonları da iç ediyorlar, bu paralar bu büyük gruplara gidiyor, mültimilyon dolarlık girişimlerine gidiyor, işte bu büyük bir sorun.

Bazıları veganizmi de bir seçenek olarak savunduklarını söylüyor, ama size göre bu durum veganizmi marjinalleştirmiş oluyor değil mi?

PETA ile HSUS arasında fark var elbette. PETA veganizmi savunuyor ama insancıl öldürme tekniklerini de savunuyorlar. Burada bir tutarsızlık var. HSUS ise hem “insancıl” eti savunuyor hem de “kafeste yetişmemiş yumurtalar”a destek veriyorlar. PETA bunu yapmıyor, ama galiba yanlış bir mesaj vermiş oluyorlar, burada sanki ahlaken hayvanların “insancıl” bir şekilde öldürülmesinin meşru olduğu gibi bir mesaj söz konusu. Buradaki ironi daha da can alıcı, kadınların “insancıl” tecavüzü ya da çocuk haklarını savunma gruplarının “insancıl” pedofiliyi savunduğunu düşünebiliyor musunuz? Bu kampanyaların tutarsızlığını ve çelişkisini anlamak için insan hakları ile benzerlikleri üzerine odaklanmak yeterli, “insancıl tecavüz” ve “insancıl pedofili”yi düşünmek yeterli. Saçma sapan bir şey, neden “insancıl” et diye bir şey olsun ki? Çünkü ancak bu şekilde bu mesajın hoşa giden bir şey olmasını sağlıyorlar, mesaj  ister hayvan hakları isterse veganizm olsun, yani halkın adım atması, kademe kademe ilerlemesi için böyle yapıyorlar, ama vegan mesajın direkt olarak ortaya konulması önemli .

Ana akım hayvan hakları hareketinin ana hedefi popülist tek konu odaklı yaklaşımlarla ve refahçı reformlara destek vererek marjinalleştirdiğini söylüyorsunuz, ama öte yandan Gary Francione gibi kölelik karşıtlarını da eleştirdiniz. Görüşlerinizin ne noktada onlardan ayrıldığını söyleyebilir misiniz?

Francione ana akım grupların kölelik karşıtlığına karşı çıkmak yerine reform talep ettiğini söylerken , ve aslında et tüketimin savunduğunu söylerken doğru bir şey yapıyor, amaçları ne olursa olsun, veganizmin savunuculuğunu yapmak yerine bunu yaptıklarına göre Francione bizleri doğru bir noktaya taşıyor demektir, yani bu tür reform kampanyaları yerine katıksız bir kölelik karşıtlığı mesajı veriyor. Bunun doğru bir yol olup olmadığıyla alakalı bir sürü tartışma var, halen daha devam ediyor, yani bu katıksız bir mesaj mı yoksa değil mi, hala daha tartışılıyor. Ama benim Francione’la olan meselem onun doğrudan eylemi etkili bir taktik olarak görmemesiyle alakalı, buna karşı çıkarak Francione mücadelemizin önemli bir parçasını daha baştan ortadan kaldırmış oluyor. Onun mesajı Beyazlara, elitlere; yani vegan mesajımızı Siyahları, farklı ırklardan insanları, işçileri, yoksulları ve güney eyaletleri kapsayacak şekilde yaymayı düşünmüyor,  onun mesajı onlara değil. Eğer vegan eğitimi yaygınlaştıracaksak  bunu çok geniş bir kitleyi göz önüne alarak yapalım, yoksa orta sınıftan beyazlara yemek kitapları hazırlayarak olmaz, onlar bunu yapıyorlar işte. Ve dahası da var, bunu daha önceden belirtmedim ama veganizm bir çeşit tüketicilik biçimi. Böyle  ilginç marketler, dükkanlar var oraya gidiyorsunuz, renkli renkli dergiler var, hepsi profesyonelce hazırlanmış dergiler var, mesela VegNews dergisi buna bir örnek.  Çok lüks yiyeceklerin ve restaurantların neredeyse pornografik reklamlarına bakınca yoksul ya da başka bir ırktan bir insanın bütün bunlara bakıp bunlar beyaz elit insanlar, onlar da kendi çıkarlarının peşindeler, oysa biz burada yemek yiyemeyiz bile diye düşündüklerini tahmin edebiliyorum. Yani tüketicilik pompalanıyor ve bizim tüketiciliği eleştirmemiz gerek. Ve son olarak, bu insanlar gezegen çapında bir kriz yaşandığından söz etmiyorlar hiç, et tüketiminin 2050’de iki katına çıkacağından söz etmiyorlar, işte devrim yapılmasına yönelik bu türden ağır bir yaklaşım işe yaramayacak, burası kesin, onlar hala hayal dünyasında yaşıyorlar, gerçekçi değiller, krizin gerçek boyutlarından habersizler, ve eğer bu durum onların izin verdiğinden daha derinse o zaman taktiklerimizin daha radikal olması gerekir, daha çok çalışmak zorundayız, daha etkili bir şekilde çalışmalıyız, mücadeleyi yükseltmek zorundayız, ama bunların hiç birisi Francione yaklaşımıyla mümkün olamaz; çünkü o doğrudan eylemi ilk kalemde silip atıyor diğer gruplarla da somut ittifaklar kurma yönünde bir çabası yok.

ALF’le alakalı herhangi bir eleştiri yazdı mı, böyle bir şey okuduğumu hatırlamıyorum?

Web sitesinde şiddetle alakalı kısa bir mesajı var, yani şiddete karşı olduğunu, ALF’i şiddet olarak tanımladığını yazmış, elbette bu da akla bir sürü soru getiriyor. Eşyalara zarar vermeyi bir çeşit şiddet olarak tanımlamış. Burada iki düşünce okulundan geldiğini görüyoruz kendisinin, bir tanesi “ahimsa” yani hiç zarar vermemek, mutlak huzur  şeklindeki felsefe ki böyle bir durumda sabotaj ve mülke zarar vermek kendisi için imkansız bir seçenek oluyor. Ahimsa ile alakalı kadim Doğu bakışı, hareket içerisinde büyük etkisi bulunan bir şiddetten uzak durma felsefesi aslında. İkinci olarak Francione, Donald Watson yaklaşımını takip ediyor; Watson da 1944’de Amerikan vegan topluluğunu kuran kişi. Watson veganizmin şiddet içermeyen bir eylem olduğunu söylüyor. Böylece her iki açıdan da militan doğrudan eylemin seçenek dışı bırakıldığını görüyoruz. Ben militan doğrudan eylemler derken şirketlere yönelik sabotaj, akın ve tehditleri kastediyorum; bu çeşit şeyler Francione tarafından kabul edilmeyen militan eylemler oluyor.

Lee Hall gibileri ki bence buna Francione da dahil, agresif militan eylemlerin insanları hareketten ve hareketin mesajından korkutup uzaklaştırdığını düşünüyor. Ayrıca medyada da esas  ilginin hayvan hakları mesajının tersine bu militan eylemlere çekildiğini düşünüyorlar. Buna ne dersiniz?

Birinci olarak, bu eylemlerin bazıları her defasında bildirilmiyor, yani halk çoğu kez ne olup bittiğinden habersiz olabilir. İkinci olaraksa şunu söyleyeyim, eylemin esas hedefi ve amacı sömürenlerin ifşa edilmesi, bu da halkın görüşünün ne olacağından daha önemli, tabii muhakkak bir görüş olması gerekiyorsa.  O yüzden birisi bir kürk çiftliğinin sahibine saldırabiliyorsa, o kürk çiftliğini kapatabiliyorsa, ve halkın bir kısmı bu eyleme yabancılık hissediyor ve bu eylemin aşırılık örneği ya da radikal olduğunu düşünüyorsa ne düşündüklerinin bir önemi var mı? Çünkü uzun vadede ne düşündüklerinin bir önemi olmamalı, eğer  politik anlamda olaya dahil değillerse ve etkileri yok denecek kadar azsa, bir önemi olmamalı. Üçüncü olarak, işte bu yüzden bir basın ofisi bulunuyor, yani hayvan özgürlüğü cephesi basın ofisi bulunuyor, bu ofisin amacı, yapılan eylemlerden yola çıkarak bu eylemlerin anlamları üzerinde kontrol sahibi olmaya çalışmak, diyelim ki UCLA’daki bir laboratuar kamyonetine bombalı saldırı düzenlendi, basın bu ofisi arayıp soracak bu eylem neden yapıldı, bu konudaki görüşleriniz nedir diye.  Eğer medya varsa o zaman olayın başka tarafına bakacaklar, eğer tarafsız bir şekilde yansıtılmışsa başka bir taraf olduğuna odaklanacaklardır. Önemli mesajları kontrol etmenin yolları var, işte bu yüzden bir Basın ofisi var. Ama ben burada bu eylemlere girişmenin önemli olduğunu, en iyisini ümit etmenin önemli olduğunu söylüyorum, hareketin tamamı da değil bu öte yandan. Hareketin önemli bir bölümü eğitimle alakalı, ana akım işlerle  alakalı, insanları kazanmakla, insanları etkilemekle alakalı. Hareket içerisinde tamamen bu konuyla ilgilenen bir sürü bölüm var, diğer türden eylemlerin olmaması için bir sebep yok ortada, yer altı eylemleri mesela, bunların hepsi diğer eylemleri tamamlayıcı türden eylemler. Peki ya halk yabancılaşırsa? Eylemlerin etkili olmasının halkın yabancılaşmasından daha önemli olduğunu düşünüyorum. Bir çok durumda etki yarattıklarını biliyoruz, demek ki yapılmaya değerler. Bu tabii eylemleri nasıl yaptığınızla da alakalı, mesela duvara “ dirikesimci pislik, öl!” yazarsanız, bu eylemin resmi de gazetede basılırsa, bir çok insanda olumlu bir izlenim yaratmayacaktır bu, ama mesela biraz olumlu mesaja sahip bir şey yazarsanız, mesela “hayvan deneyleri yapmak kötü bilim yapmaktır” yazarsanız, bu çeşit bir şey yazarsanız, ve bu da gazetelerde basılırsa o zaman halka üzerinde düşünmesi için bir şeyler verilmiş olur, bütün olay sonuçta eylemin nasıl yapıldığına dayanıyor. Ama bu durum hareket içerisinde de en çok tartışılan konu, böyle olmaya da devam edecek.

Diğer özgürlük hareketleriyle işbirliği yapmanın, köprüler ve ittifaklar kurmanın önemini belirttiniz, hayvan hakları hareketinin bazı gruplarını da tek konu odaklı olmaları sebebiyle eleştiriyorsunuz. Hayvan özgürlüğü hareketinin hedefi insan ya da hayvan olsun hissetme yeteneği bulunan bütün canlıları kapsamıyor mu?

Tabii bu “hayvan” kelimesinin nasıl yorumlandığına bakıyor. Doğru şekilde yorumlanması da  önemli. İnsan çıkarlarını da kapsıyor, herkes bunu belirtmez ama. Eğer  birisi bana insan çıkarlarının daha  önemli olduğunu söylerse ben de bunun  insan çıkarlarıyla  alakalı olduğunu söylerim, çünkü insanlar da hayvan. Bu yüzden aslında “insan olmayan hayvanlar” tanımını kullanıyoruz, insanlar sık sık bu terimi tercih ediyor, böylece aslında hayvan olduğumuzun, hepimizin hayvan olduğunun, insan hayvanlar ve insan olmayan hayvanlar bulunduğunun altı çizilmiş oluyor. İnsan olmayan hayvanlar gezegendeki türlerin çoğunluğunu oluşturuyor. Bu manada doğru algılanmış hayvan özgürlüğü dünyanın özgürlüğüdür, ve insanın da özgürlüğüdür aynı zamanda, bu hareket geniş tabanlı bir direniş hareketi çünkü. Ama bazı insanlar bunu ayrı tek bir konu  olarak algılıyor, insanlar bu hareketin insanların çıkarlarına ters düştüğünü düşünüyor, bağlantıları görmüyorlar. Bu yüzden hayvan hakları eylemcilerinin hayvan hakları konularının evrensel anlamda ne gibi faydaları olduğunun altını çizmesi gerekiyor, , sadece elit beyazların meselesi değil, çünkü artık olay  gezegenin geleceğiyle ilgili. İster anlasınlar ister anlamasınlar herkesin hayvan haklarıyla ilgisi var, bu konuyla alakası var.

“Hak” kavramının sorunlu bir kavram olduğunu düşünüyor musunuz, özellikle de hak kavramına yönelik radikal eleştiri geleneğini düşündüğünüz zaman?

Evet. Hak kavramına yönelik çeşit çeşit eleştiri var. Marksistler hakları kabul etmiyor. Marks hiçbir zaman haklardan bahsetmedi, o adaletten söz ediyordu. Hak kavramının burjuva bir söylem olduğunu düşünüyordu, yani rekabetçi bir söylem olduğunu, insanları birbirine düşüren bir toplumdan çıktığını düşünüyordu. Benim mülkiyet haklarım olabilir, sizin de olabilir, ama aramızda bir sorun oluşabilir, benim haklarım benim alanımı korur. Bu çok bireyci bir şey. Çok madde temelli. Haklar burjuva kapitalist bir bağlamdan çıkıyor. Marksistler bunun altını  çiziyorlar, Komüniterler de aynı şeye dikkat çekiyor, bunun bireyci bir söylem olduğunu düşünüyor ve daha komünsel bir adalet kavramı arıyorlar. Feministler de eleştiriyor, bu sefer feministler hak kavramının ataerkil burjuva söylemi olduğunu söylüyor, soyut bir yasal kavram olduğunu düşünüyorlar, oysa onlara göre yasal sistem tarafından yumuşatılmamış ve ataerkil ideolojiyle bağı kalmamış somut ve şefkat dolu  ilişkilere ihtiyacımız olduğunu söylüyorlar. Anarşistler de hak kavramını kabul etmiyor, bir sürü eleştiri var; ama günümüzün olmazsa olmazı bu, haklardan söz etmeyen bir mücadeleden bahsedemeyiz, eğer söz edebiliyorsak o zaman bunu yapan birisi ancak akademik birisi olmaz mı? İnsanlarla anladıkları dille iletişim kurmak istiyoruz, bu dil de hak kavramıdır, eğer haklar bağlamı içerisinde olaya müdahale edebilirsek yani insan hakları temelli bir hareket olduğumuzu söylersek bakın insanların hakları varsa hayvanların da hakları vardır diyebiliriz. Bu eleştirileri anlıyorum. Bazı doğru ve anlamlı noktalara parmak basıyorlar, ama ben bu noktada pragmatistim, bence biz ahlaki dil ve çerçeve içerisinde çalışmalıyız, bu anlamda hayvanlar için yasal hakları kazanmalıyız, hayvan haklarının ahlaki psikolojik anlamda kabul edilmesi insanların bu anlamda da hayatlarını değiştirmesi demek. Mesela hayvan haklarını kabul ederek insanların vegan olması gibi.  Hakların bulunmadığı ama şefkat ilişkileri, topluluk ilişkilerinin bulunduğu, rekabet duygusunun olmadığı sosyalist, anarşist ya da ekofeminist bir toplumda bile hak kavramı olacaktır. Çünkü hak kavramının içsel bir değeri var, haklar toplumda  ihlal edilemeyecek taleplerinizin olduğu , hiç kimsenin sizin çıkarınızı başka birisinin çıkarı uğruna yok edemeyeceği anlamına gelir.  Hak kavramı bunu yapıyor işte, hayvanların da çıkarlarına saygı duyan herhangi bir sosyal bağlamda bunun olması kaçınılmaz. Hak kavramına yönelik meşru eleştiriler elbette var ama ne kadar pratik oldukları tartışılır. Bağlam ne olursa olsun bir toplumda hak kavramının var olduğunu görüyoruz. Bunu da kapitalist toplum ya da erkek yapımı diyerek görmezden gelemeyiz. Modern Batı tarihinin başarısı anlamında iyi bir sonuç bu. Sahip olduğumuz en iyi kavram bu, ve bu kavramı hayvanları da kapsayacak şekilde genişletebilirsek o zaman hayvanların  içinde bulunduğu acı durum gerçek anlamda değişebilir.

Günümüzde hayvan hakları hareketinde en etkili eylem biçiminin ne olduğunu düşünüyorsunuz?

Sadece bir tane olduğu söylenemez. Çoğulculuğun kendisi en etkili yaklaşım. Ama rastgele bir stratejiyi de sahiplenemeyiz, mesela “insan” eti stratejisi çoğulcu bir açıdan bakılınca kabul edeceğim bir şey değil, yani “ a bu da iyi bir şey “ diyemem, iyi bir tarafı yok sonuçta. Paul Watson gibi kampanyaların muhteşem olduğunu düşünüyorum, gerçekten tarihi öneme sahip, şaşırtıcı ve etkileyici eylemler bunlar. Vegan eğitimi de çok önemli, çok sofistike literatür ve web siteleri oluşuyor, sayıları artıyor. Sirklerin kapatılması için yapılan kampanyalar var, dünya çapında kürk çiftliklerine karşı kampanyalar yürütülüyor, belki de bazı kampanyalarda ABD’ye kıyasla Avrupa’da daha fazla gelişme kaydediliyor. Genel olarak  Avrupa ABD’den daha aydın, bu da bazı anlamlarda hayvan korumacılığı konusunda daha derin bir tarihe sahip olmalarıyla alakalı, özellikle de İngiltere burada örnek olarak verilebilir.

Çok büyük etkisi olan bazı kampanyalar var, ama bütün bir harekete baktığımızda mücadelede gerilere doğru gittiğimizi söyleyebiliriz. Önemli olan da bu. İleri attığımız her bir adıma karşılık üç adım geriye gidiyoruz; çünkü dünyada et tüketimi konusunda dramatik bir artış söz konusu. Kürk endüstrisi en azından ABD’de gene yükselişte. Hayvan barınaklarıyla alakalı büyük sorunlar mevcut, dirikesim İngiltere’de yükseldi, ABD’de de aynı şey olabilir. Kazandığımızı sandığımız kampanyaları kazanmıyoruz, aslında mevzilerimizi kaybediyoruz, insanların gezegen çapında neler olup bittiğine dair daha keskin bir bilgiye sahip olmaları gerekiyor, ekolojik kriz, türlerin yok olması ve iklim değişikliği ile ilgili daha net bilgileri olmalı, hem bu konularla hem de nüfus artışı sorunuyla ilgilenmemiz gerekiyor.

ARA-Afrika Hayvan Hakları ile de  ilgileniyorsunuz, yapılan çalışmalardan söz edebilir misiniz?

Web sitelerine girebilirsiniz, veya total özgürlük festivali linkine de tıklayabilirsiniz, orada yaptığım konuşmanın kısımları var. Çok başarılı bir organizasyondu, 9 farklı insan hakları, sosyal adalet ve çevre grubundan temsilciler de dahil toplam 300 kişi katıldı, bu gruplar arasında gay ve lezbiyenler, özelleştirme karşıtları, insan hakları grupları ve çevre grupları da vardı. Tartışıldı, tartışma hayvan özgürlüğünün önemi ve  insan hakları gruplarının bu mücadeleleri kabul edip beraber  çalışmalarının önemi üzerine konuşulmasıyla başladı. Bu konu tartışıldı, son derece  ümit verici bir tartışmaydı, insan hakları eylemcileri, çevre eylemcileri ve Güney Afrika ilçelerinden gelen diğer üyeler de tartışmaya katıldılar.

Sizce ARA koalisyon oluşturmada etkili mi?

Daha yapılacak çok şey var, ama bence farklı gruplar arasında ittifaklar oluşturmaya yönelik bir hareketi tetiklemiş olabilirim, böylece herkes bundan faydalanmış olur. Güney Afrika’da yaptığım çalışmalardan bazıları bunlar. Oraya 3 kez gittim, üniversitelerde ve topluluklarda üç farklı konuşma gerçekleştirdim, siyahlardan iyi bir tepki aldığımı söyleyebilirim. Bu önemli bir şey, siyahlar bu mesajı diğer siyahlara götürecekler, siyahların veganizmi, vejetaryen mutfakları ve restaurantları seçmesi, kendi eğitim kampanyalarını oluşturmaları  önemli. Beyaz ve Batılı bir erkeğin buraya gelip vegan eğitiminde veya hayvan hakları konusunda etkili olması çok zor, bunun bu insanların kendi kültüründen ortaya çıkması daha önemli. Farklı bir kültür burası ve beyazları da kapsıyor. Ama et endüstrileri Güney Afrika’yı bir et üretim, et tüketim başkenti haline getirmeye çalışıyor. Brezilya’da, Çin’de ve Hindistan’da da aynı şey oluyor. Bunlar ciddi olarak ilgilenilmesi gereken meseleler. Eğer vegan eğitim gerçekleştiriyorsak neden insanlar bu alanlarda çalışmıyor, neden Hindistan ve Çin’de ittifaklar oluşturmuyorlar? Bunu yapmaları gerekir.

Afrika’da hayvan hakları hareketi gelişiyor mu?

Evet,  Afrika’da ve Cape Town’da , Johannesburg’da iyi bir hayvan hakları grubu var. Vegan gruplar da var ve giderek büyüyorlar. Dünya çapında büyüme söz konusu zaten, bunu söylemek önemli, ve dünya çapında gelişen şey “beyaz hayvanlar” hareketi değil, küresel anlamda bir renk farklılığı söz konusu, ama türlerin ve gezegenin yıkıma uğrama hızına yetişemiyor, bunu da eklemek gerek. Bu yüzden, ilerleme var ama yeterli değil, ilerleme var ama mevzi kaybediyoruz, işte bu iyi bir başlık olabilir, “ilerleme kaydediyoruz,  mevzi kaybediyoruz”.

Durum çok büyük bir hızla bozuluyor, deniz seviyelerimiz yükseliyor, küresel  anlamda  iklimlerde ciddi değişmeler yaşanıyor, bu da çölleşmeye, sellere, hastalığa, açlığa ve çevre mültecilerine, toplumsal kaosa ve güvenlik sorunlarına sebep olacak, her şeyi değiştirecek. Çoktan olmaya başladı bile, insanlar bu durumdan etkileniyorlar, hayvanlar da etkileniyor, mesela kutup ayıları etkileniyor, bu hayvanlar boğularak ölüyorlar; çünkü artık üzerine çıkabilecekleri buzul kalmadı. Hem hızla hem de dramatik bir şekilde ortaya çıkıyor bu sonuçlar, zamanımızın esas meselesi bu, kesinlikle önemli ama görmezden geliniyor. Çevreci gruplar da anlamıyor. Greenpeace çıktı ve fabrika çiftçiliğinin (endüstriyel çiftçiliğin) sera gaz emisyonunun bir numaralı sebebi olduğunu söyledi. Aman Alllahım, ne ulvi bir an… çevreci bir grup bunu kabul ediyor… sonra da kalkıp veganizmi savunmak yerine kanguru ve balina yememiz gerektiğini söylüyorlar; çünkü bu  hayvanlar inekler gibi gaz emisyonu salmıyormuş dünyaya. Cidden dünyayı etkileyebilecek bir konuşma fırsatını kaçırmaktan söz ediyorum burada, bir saniyeliğine  de olsa bütün dünyanın dikkatini çekmişlerdi, fabrika çiftiliğinin küresel ısınmanın büyük bir sebebi olduğunu söylemek gibi büyük fırsat.. Bir çok vegan bu mesajı yaymaya çalışıyor, pek anlaşılmıyor çünkü. İnsanlar ulaşım endüstrisinin sera gazı salınımında bir numaralı suçlu olduğunu sanıyor, ama aslında tarım endüstrisi suçlu. İşte bu da hayvan hakları ve veganizmin ilerici bir küresel değişime doğru yol almamızı sağlayacak çözümde en etkili araç olmasının sebebi.

Çeviri:CemC

Ingrid Newkirk

Terrorists or Freedom Fighters? Reflections on the Liberation of Animals (Steven Best/Anhony J.Nocella II ) kitabının sonsözüdür.

Hiçbir toplumsal hareketin “militarizm kısmı” olmaksızın başarılı olamadığını söyleme konusunda tereddüt ederim doğrusu. Siyah göstericiler şiddete başvurduğu zaman hükümet sivil haklar konusuna el attı. 1930Larda emek mücadeleleri önemli kazanımlar elde etmek için şiddete başvurmak zorunda kaldı.1850’de kölelik karşıtı beyazlar artık barışçıl yöntemleri bir kenara bırakıp köleleri özgürlüklerine kavuşturmak için eylemlerde bulunmaya başladılar, eylemlerde bulunanlara da destek verdiler. Bunlar yanlış mıydı?

Henry David Thoreau John Brown’dan söz ederek şöyle yazmıştır: “insanların köleyi kurtarmak için köle sahibine müdahale etmesinin son derece doğru bir hak olduğu şeklindeki görüşü John Brown’ın kendine özgü doktriniydi. Ben de Ona katılıyorum.” John Kennedy de şöyle söylemişti: “ Barışçıl yollarla devrim yapmayı imkansız hale getirenler şiddet dolu bir devrimi kaçınılmaz hale getirecekler”. Kim dövüşmek istiyor? Dövüşmek zorunda kalanlar değil. Tüm istedikleri değişim onların; ama toplum kibirli, toplum ağır ve toplum pek keyfine düşkün, ne dinlemek ne de gönüllü olarak alışkanlıklarını değiştirmekten yana. Toplumun geleceğe doğru biraz itilmesi gerekiyor.

Mal ve mülke yönelik şiddetle insanlara yönelik şiddet arasında bir fark var elbette. ALF bir fareyi bile incitmezken bir binayı yakabiliyor. İkisinin eşit olduğunu söylemek mülke kutsallık atfetmekten başka bir şey olmaz. Aşırı uçlara götürüldüğünde bu, dükkanlardan birşeyler aşıran insanları polislerin vurarak öldürmesiyle aynı şey işte.

Düşünen insanlar devrimleri hazırlayabilirler, ama bu devrimleri hayata geçirecek olanlar da  eylemciler. Herhangi bir halk mücadelesi sürecinde öyle bir an gelir ki düşünmeden ya da hiç istemeden boyun eğilen bir kanunun geçerliliği kalmaz artık. Bugün, hayvanları istismar eden, hayvanlara saygılı davranmaktan ve uygar olmaktan uzak insanlara hem ekstra hem de bence anayasaya aykırı bir koruma kalkanı sağlayan bu yasaların ihlal edilip edilmemesi sorusu çoktan cevabını bulmuştur.

İtaatsizlik bizleri korkutuyor. Ama “Sivil İtaatsizlik” kitabının yazarı Christian Bay şöyle söylüyor: “özgürlüklere sahip olduğu fikriyle gurur duyan bir toplumda itaatsizlik kavramının kendisine duyulan bu yaygın korku günümüz ABD’sinin sosyoekonomik ve politik sistemi tarafından hayata geçirilmiş toplumsal değişimlere karşı gösterilen bağışıklık derecesinin bir ölçüsüdür”.

Bir şekilde hayvanları istismar edenlere arka çıkan kanunlara karşı gelmek düşüncesi bizi ürkütüyor, bunun aynısını geçmişte köleleri özgürlüklerine kavuşturmak isteyenlere de aynı şey olmuştu, sirklerde fillerin ayaklarındaki zincirleri kırmak isteyenlere de, laboratuarlarda gördüğümüz maymun ve fareleri de o sömürüden kurtarmak isteyenlere de oluyor. Hemencecik olmasını istiyoruz bu şeylerin, ama olmuyor işte. Frederick Douglass’ın söylediği gibi, “İktidar, insanlar bir şey talep etmeden hiçbir şey vermez. Hiç vermedi. Hiçbir zaman vermeyecek.”

Eğer bir toplama kampı ya da laboratuar yakılıyorsa bu şiddettir ama hiç zarar görmeden olduğu gibi kalırsa daha da fazla şiddet dolu değil midir? Tavuk üretim çiftliklerinde 30,000 tavuk her 6-8 haftalık sürede küçük bölmelere tıkılıyor, kanatları kırılıyor, kamyonlara çuval gibi atılıyorlar, soğukta ya da sıcakta mahvoluyorlar, ayaklarından aşağı asılıp çığlık çığlığa ,gözlerinde ve kalplerinde korkuyla, boğazları kesiliyor. Bu tavuk çiftlikleri günümüzün toplama kampları değil mi? Yoksa bizler bizimle alakası olmayan canlıların kurban haline getirilip aşağılanmasını ve yok edilmesini umursamıyor muyuz? Hangisi daha şiddet dolu?

Eğer bir eşya şiddeet uygulamak için kullanılan bir mekanizmaysa, platformsa veya bir araçsa, yok edilmemeli midir?

Neden ALF’e ihtiyaç olduğunu sormak zorundayız. Şüphesiz başkalarının maruz bırakıldığı acının ve katliamın sona ermesini sosyal değişimi on yirmi sene beklemeden yaşamak isteyen insanlar var. Belki onların acısı ağlayıp sızlayıp bazı şeylerin yanlış olduğunu bilen ama sömürücü toplumun çerçevesi içerisinde çalışmaya devam eden , o sömürüyü sürdüren ama “bir gün” herşeyin farklı olacağını ümit eden insanların acısından daha yoğundur.

Belki ALF insanlar rahatlarına çok düşkün olduğu için vardır. Ne de olsa, eğer barışçıl yöntemler işe yarasaydı ALF için yapacak bir şey kalmazdı; bir işe yaramazdı. Yüz seneden fazladır nazik mektuplar ve dilekçeler yazarak hayati değişimlerin yaşanma ihtimali başarısız olunca bizler daha güçlü bir şeyler yapma ihtiyacı hissedenleri kınamalı mıyız yoksa değişmeyi reddedenleri mi kınamalıyız ?

Eğer sevdiklerimiz bizden koparılsa, esaret altında tutulsa ve işkence edilse kaçımız editörlere mektuplar dilekçeler yazıp nazikçe sevdiklerimizin içinde bulundukları durumdan bahsederdik? Kızkardeşlerimiz zorla güç kullanarak beslense sesimizi çıkarmadan oturur muyduk? Ama birilerinin kız kardeşi şu anda zorla besleniyor. ALF’i kalkıp da buna son vermeye çalıştığı için suçlamalı mıyız?

Avrupa’da ALF hem büyük hem de savaşçıları korkusuz. İnsanlar eğer zorunluysa hapse giriyorlar. Bunu daha işin başında anlıyorlar. Şaşırtıcı değil onlar için.Eğer kısa çöpü çekerlerse ağlayıp sızlanmıyorlar. Gidiyorlar, öğreniyorlar, bekliyorlar, ve içerden ilham alıyorlar. Hapisanedeki yerlerinin uğurlarında savaştıkları canlıların içine tıkıldıkları yerlerden çok daha iyi olduğunu biliyorlar. ABD’de federal bir hapisanede sessiz ve onurlu bir şekilde senelerde zaman geçire Amerikan Yerlisi hayvan özgürlükçüsü olan Rod Coronado onlara “savaşçı” adını veriyor.

İşte hayvanları sömürenleri ve hayvanları koruyanları dürtükleyenler bu savaşçılar. Onların varlığı toplumun nasıl değiştiğinin bir kanıtıdır. Ayrıca, belki de, hayvanların da en büyük umududur.

Çeviri:CemC

Dr. Steve Best

“Cehennemdeki en sıcak yerler büyük ahlaki kriz zamanlarında tarafsızlıklarını sürdürenlere ayırılmıştır.” Dante Alighieri (1265-1321)

“Umursamaz olup sessiz kalmak günahların en büyüğüdür.” Elie Wiesel

 

Martin Luther King eğer bir kişinin uğruna ölünecek bir şey bulmadıysa yaşamasının da anlamı olmadığını söylemiştir. Burada iki şey önerir: öncelikle, bir dava bulup onun uğruna mücadele ettiğimiz hayatta bir amaç edinir ve anlam buluruz; ikincisi, diğerlerine yardım etme yönünde zorunluluklarımız vardır ve bu yüzden bir davaya hizmet etmek zorundayızdır. Etik sadece diğerlerine zarar vermemeye çağırmaz bizi, ayrıca iyi olanı ortaya koymak için etkin bir şekilde çalışmamızı ve bu yüzden sosyal düzenlemeleri değiştirmemizi gerektirir. Etik bir hayat politik bir hayattan ayrı tutulamaz.

Bir “dava” insanın tutku ve adanmayla hizmet ettiği bir hedef ya da prensiptir. Genel bir değer olarak, bir dava ona ses veren kişinin kişisel istek ve çıkarlarını aşar. Gerçekten de davalar uğruna mücadele eden insanlar sıklıkla kendi hayatlarından o dava uğruna vazgeçerler. Marx, Gandhi, Malcolm X, Martin Luther King, Cesar Chavez ve Dian Fossey (gorillas in the mist filminde hayat hikayesi anlatılıyor-CemC) akla ilk gelen isimler.

Bir davanın asilliğine rağmen insanlar kendinden, ülkesinden ya da en sevdikleri futbol takımından başka bir değeri savunuyorsa hemen şüphe çekerler. Bizimki gibi patolojik anlamda bireyci, narsisistik ve hırs temelli bir toplumda hakları ve adaleti savunan insanlar genellikle alay konusu olurlar. Elinde bir protesto yazısıyla sokakta duran herkese küçümsenerek “başka işin mi yok!” denmiştir, sanki hayat sadece çalışmak ve tüketici olmakmış gibi. Politik yandaşlık bireysel ve politik olan arasındaki nazik protokolü, apolitik normları ve kaba sınırları kırıyor. Öyle ya da böyle önyargılarına güvenen insanları ister ırkçı ister cinsiyetçi, elitist, homofobik ya da türcü olsun tehdit ediyor.

Davalara duyulan küçümseme hissi ırkçılık, cinsiyetçilik ve sınıfçılığa karşı yürütülen mücadeleler meşru adalet meseleleri değil de Nazi propagandası gibi görüldüğünde daha da belirgin bir hal alır. Bu tür tavırlar Elvis Costello’nun klasik şarkısında da dile getirilmiştir, Costello şarkıda kızgınlıkla “barış, aşk ve anlayışın nesi komik?” diye sorar.

Günlük hayatın depolitize edilişi akademik hayatta alenen bellidir, burada genç beyinler kendilerine hizmet eden, soyut, apolitik ve büyük oranda toplumsal sorunlarla ve ahlaki gelişmeyle alakası olmayan araştırmalar yapmak üzere eğitilirler. Araştırma fabrikalarındaki işçiler olarak,ardından belirli alanlarda ve bilgilerde uzmanlaşmış kişiler olarak bu insanlar dikkatimizi talep eden sosyal ve ekolojik krizlerden bihaberdir, profesör olduklarında var olanı olması gereken şey olarak kabul eden tek boyutlu bir toplumdaki yerlerini almış olurlar.

Hayvan hakları ve hayvan özgürlüğüne yapılan saldırıyı daha da somutlaştırmak için medya eylemcileri anormal, ekstremist, hatta terörist tipler olarak çizer- görüşlerini ise dikkate almaz bile. Gazeteciler hayvan hakları ve çevre eylemcilerine eko-terörist şeklinde bir isim takmış durumdalar, sanki dev şirketler tarafından uydurulmuş bu isim objektifmiş gibi, medya dünyayı ve hayvanları sömüren gerçek teröristleri eşkiyalar ve suçlular tarafından tehdit edilen saygıdeğer iş çevreleri olarak sunar.
Etik Hayat Politik Bir Hayattır

Bütün davalar iyi davalar değildir elbette, çünkü faşizm, totaliteryenizm, emperyalizm, soykırım, ırkçılık, türcülük ve çevrenin yok edilmesi şirketler, hükümetler ve çoğu insan tarafında fikren ve pratik olarak onaylanmış davalardır.

Aslında, bu kötü davaların varlığı sebebiyle bir çok insan adalet ve ekoloji için harekete geçme zorunluluğu hissetmektedir. Edmund Burke’ün yazıdığı gibi “kötülüğün kazanması için gereken tek şey iyi insanların hiç bir şey yapmamasıdır.”

Eğer “kötülüğü” irade gösterilerek yapılan şiddet, yıkım ve tahakküm eylemleri olarak tanımlarsak o zaman barış, işbirliği, demokrasi ve hayata ve dünyaya hürmet duyanlar karşısında kötülerin baskın olduğunu söyleyebiliriz. Tanatos’un Eros üzerindeki üstünlüğü yağmur ormanlarının yok edilmesinde, türlerin yok olmasında, küresel ısınmada, fabrika çiftçiliğinde soykırımda, askeri güçlerde, nükleer tesislerin sayısının artmasında, G8’de, ANFTA’da, Dünya Ticaret Merkezi’nde, ExxoNMobil’de, Pat Robertson, Ann Coulter ve elbette, Bush, Rove, Rumsfeld, Cheney, Rice neo-con Manifest Destiny’nin “rejim değişikliği” talebi ve dünyaya “demokrasiyi” yayma arzusunda ortaya konmuş durumda.

Burke haklı. Zarar vermemek yeterli değil, insanın iyiyi ortaya koymak için etkin bir şekilde çalışması gerekiyor, yani hayatı ve dünyayı ezerek yok eden güçlere karşı mücadele etmek anlamına geliyor bu. İyi niyetler ve iyilikler eyleme dönüşmedikçe hiçbir şey ifade etmeyecek.

Bazıları bir şeye karşı çıkmanın yeterli olduğunu düşünüyor:” ben ayrımcılığa karşıyım! Ben ırkçılıktan nefret ederim! Ne biçim bir toplum yoksulluğa ve evsiz insanlara izin verir!” Harika söylüyorsunuz ama bu konuda ne yapıyorsunuz? İlerici düşünceler eyleme dönüşmedikçe güzel fikirler olarak kalırlar.

Bazıları Uluslararası Af Örgütü ya da Greenpeace’ e çek yazarak görevlerini yerine getirdiklerini düşünürler. Diğerleri belli bir hayat tarzını sürdürerek yapmaları gerekeni yaptıklarını düşünürler. Hatta bir keresinde kendini şöyle savunan birisini de duydum:” Neden hayvan hakları gruplarına katılayım ki? Ben veganım, bana düşen görevi yerine getirdim!”

Aslında vegan olmak bu gezegen üzerinde hayat kalitesini yükseltmek için yapılabilecek en önemli şeylerden birisi. Ama etik-politik bir hayat için gerekli bir koşul sadece ve yeterli bir koşul da değil üstelik. Gezegen için gerekli şeyleri yapmaya yetmeyen apolitik ve bencilce bir varoluş biçimi sonuçta. Etik bir hayat evimizi düzene koymayı, ardından bir dava ve toplumsal bir hareket içerisinde etkin bir rol oynamayı gerektiriyor.

Hayvan Hakları Davası

Biraz da kendi davamdan söz etmek istiyorum, yani hayvan hakları davasından. Bu çoğu insanın meşru ya da en iyi dava şeklinde bakmadığı bir dava. Bu insanlar hayvanların çektiği acıların büyüklüğünü, ölümün dikkatimizi talep ettiğini, eylemciliğin hayvanlara yardım ederek insanlara yardım etmediğimiz türden bir oyun olmadığını kavramayamıyorlar. Bütün türlerin kaderi ya beraber başarmak ya da beraber kaybetmekten ibaret ve hayvanların yardımına koşmanın insanlara gerçekten büyük faydası var.

Kendi kişisel geçmişimde ben etçil olmaktan vegan olmaya doğru yol aldım, ardından insan hakları eylemcisi olmaktan hayvan hakları eylemcisi olmaya doğru bir yol aldım. 1980lerde daha yeni yeni vejetaryen olmuş birisi olarak bir yandan da Orta Amerika ve Güney Afrika özgürlük meselelerine büyük ilgi duyuyordum. Et ve süt ürünlerinin sağlığa etkilerini bilmekle beraber insanların hayvanları ne kadar barbarca sömürdüğünü bilmiyordum. Cuntaları, ölüm takımlarını, soykırımı, faşizmi, ve emperyalizmi araştırırken insanlığa dair kafamdaki resim hala toz pembeydi.

Bütün bunların hepsi 1987’de Peter Singer’ın kitabı Hayvan Özgürleşmesi’ni okuduğumda değişti. Bir çok insan gibi bu kitap benim hayatımı da anında değiştirdi. Hayvanların fabrika çiftliklerinde, mezbahalarda, dirikesim laboratuarlarında ve diğer insan yapımı cehennem deliklerinde nasıl sömürüldüğünü öğrenince yaşadığım duygusal stresten ötürü hastalandım.

Hayvanların yaşadığı ızdırabın nitelik ve nicelik olarak insanlardan çok daha fazla olduğunu anlayarak, kendilerine yardımcı olacak araçlardan yoksun olduğunu bilerek insan hakları eylemciliğinden hayvan hakları eylemciliğine doğru bir kayma yaşadım. Çoğu insanın en azından belli başlı hakları bulunurken hiçbir hayvanın hayat sahibi olmak ve vücut bütünlüğünü korumak anlamında hiçbir hakkı bulunmuyordu. Et üretiminin dünya açlığına ve çevreye olan etkilerini incelediğimde, dirikesimini tıbbi ilerlemeleri nasıl sekteye uğrattığını öğrenince hayvanlara yardım ederek insanlara da en üretici bir biçimde yardım edebileceğimi anladım. Hayvan haklarını en radikal, en bütüncül eylemcilik biçimi olarak gördüm.

Ancak politik bağlılıklarım eskisine kıyasla artık daha fazla küçümseniyordu, çünkü hayvan hakları hayvanları küçük düşürerek kendilerini yücelten insan üstünlükçülerinde düşmanlık hissi uyandırıyor. Emile Zola’nın şu sözlerini hiç unutmadım: “hayvanların kaderi gülünç görünmekten daha önemli benim için; çünkü hayvanların kaderi insanın kaderiyle birdir.”

Hayvan hakları savunduğum için özellikle Radikal ve Sol topluluklardan gördüğüm küçümseme biraz sertti, çünkü bu çevreler eleştirel bir açıdan mahrum bir halde modern bilimin, Aydınlanma çağı’nın, Marksist Hümanist geleneğin antropsentrik ve türcü ideolojilerini benimsemişlerdi. Onların korkunç tutarsızlıklarından ve iki yüzlülüklerinden yoruldum. Çoğu kereler kapitalist sömürüyü aşağılayan ama kendi yemek zevkleri yüzünden acı çekerek ölen domuz, tavuk, kuzu cesetlerini yiyen “radikal”lerle aynı masada oturduğumu görüyordum. Küresel kapitalizmin sistemli eleştirisini yapmakla övünen Solcular insan, hayvan ve dünya özgürlüğü mücadeleleri arasındaki bağları görmeyi bir türlü beceremiyorlar.

“Radikal” geleneklerin hayvanlar ve çevre sözkonusu olduğunda hiç birşekilde özgürleştirici bir felsefe ya da politika olmadığını anladım. Solculuğu hayvanlara yönelik bir çeşit Stalinizm gibi gördüm. Sol insanın iktidar patolojisinin derin köklerini kavrayamıyor ve kapitalist antroposentrizmi sosyalist antroposentrizmle değiştiriyor. Böylece gerçek devrimci bir sosyal teori ve hareketin sadece bir türün üyelerini değil bütün türleri ve dünyayı özgürlüğe kavuşturacağı sonucuna ulaştım. Hümanist klişeyi yani Hepimiz Tek Bir Irkız, İnsan Irkıyız sloganını daha geniş bir vizyonla değiştirdim: “Tek Bir Toplumuz, Biyotoplum.”

1993 yılında UTEP’te radikal ve tartışmaya açık fikirleri öğretmeye başladığım bir konumda göreve başladım. Felsefe branşındaki iş arkadaşlarımın tersine ben öğretmenin ve araştırmanın günün acil meseleleriyle ve eylemcilikle bağlantılı olması gerektiğine inanıyorum. Çevrenin yok edildiği, türlerin tükendiği, avcı küresel kapitalizmin var olduğu bir dünyada akademisyenlerin toplumsal değişimlerle alakalı olmayan devrimci değişikliklerle alakası olmayan soyut meseleler üzerine gitme lüksüne sahip olmaması gerektiğine inanıyorum. Tersine, akademisyenler küresel soykırım ve çevre kıyımını anlamak, bunu diğerlerine iletebilmek ve olup biteni değiştirmek için var olan becerilerini kullanmak zorundalar.
Bütün –izm’leri öğrettim-Marksizm, anarşizm, feminizm, postmodernizm, postkolonyalizm—ama öğrettiğim en radikal şeyin hayvan hakları olduğunu hemen anladım. Bunun sebebini iki şekilde anladım:

Öncelikle hayvan hakları günlük hayatta radikal bir değişim gerektirmektedir. Marksist ve anarşist seminerden sonra öğrenciler işkence görüp öldürülmüş hayvanların cesetlerini yiyerek masada konuşabilmekteler. Ama hayvan hakları seminerinden sonra genellikle en temel davranışlarını sorgular bir şekilde tabaklarına bakakalıyorlar.

İkinci olarak hayvan hakları sosyal ve doğal dünyalarımızda yaşadığımız krizin temelini ortaya koyuyor, çünkü bu durumu bizim doğadan kopmamıza ve tahakkümcü değerlere sahip olmamıza bağlıyor. Hayvan hakları insanların kendilerini diğer hayvanlardan üstün gördüğü, ayrı gördüğü, vahşi hayatın Efendisi ve tanrıları olarak kabul ettiği o eski antroposentrik ve türcü dünya görüşlerini sorgular. Hayvan hakları insanlardan gücün sorumluluk talep ettiğini, her zaman güçlü olanın haklı olmadığını, neokorteksi daha büyük olmanın diğer türleri sömürüp dünyayı yağmalamanın haklı bir gerekçesi olmayacağını ortaya koyar. İnsan olsun olmasın bütün hayvanlar arasındaki temel eşitlik meselesini hepsini hissetme yeteneğine sahip, seçimleri olan ve hayatları kendisi için önemli olan ve o hayatları müdahaleler yaşamadan sürdürebilme hakkına sahip varlıklar olarak tanımlar.

Küresel Hayvan Özgürlüğü Hareketi sadece acıyı azaltmak değil bütün hayvan sömürüsüne son verme amacını taşıyan kölelik karşıtı bir harekettir; 19. Yüzyıldaki öncülü gibi bu hareket de köleliğin ortadan silinmesini talep etmektedir, yoksa amaç kölelere daha iyi davranmak değildir. Doğal ortamlarından çalınmış, yetiştirilmiş, esaret altında büyütülmüş, kafeslerde tutulmuş, iradelerine ters bir şekilde zincirlenmiş bu hayvanlar kelimenin gerçek anlamıyla birer köledir ve bu yüzden de çağdaş kapitalist köle ekonomisinin bir parçasıdırlar.

Hayvan Özgürlüğü Hareketi modern toplum için sadece felsefi bir tehdit oluşturmadığı ekonomik bir tehdit haline de geldiği için endüstriden ve devletten yoğun eleştiri almıştır. ABD’de ELF ile beraber ALF bir numaralı ülke için terör tehdidi olarak kabul edilmiştir; çünkü halkın güvenliğini tehdit ettiklerinden ya da şiddet içerdiklerinden dolayı değil, şirketler için tehdit oluşturdukları için bu böyle kabul edilmiştir. ABD’de ve İngiltere’de hayvan özgürlüğü hareketi gaddar baskılar maruz kalıyor.

Seneler boyunca hayvan haklarını savunduğum için bir sürü sıkıntıya göğüs gerdim. Mesela geçen yaz üniversitemde bulunduğum konumumdan alından profesör olma hakkım reddedildi, Senato’da eko-terörizm görüşmelerinde tanık olmam yönünde baskı gördüm ve İngiltere’ye girmem yasaklandı. Ancak benim yaşadığım sıkıntı 11 Eylül sonrası özgürlükler, haklar, muhalefet ve direniş konularında görülen baskılar yanında çok küçük kalıyor.

Kitlesel Direnişe Duyulan Acil İhtiyaç

Şu anda Irak işgali, Anayasa ihlali, alt ve orta sınıflar arasında sınıf savaşı, bugüne dek görülmemiş bir politik çürüme ve felaket boyutlarında bir ekolojik çöküş arasında yaşıyoruz. Bütün sektörlerde giderek artan krizi düşünerek şunu sormam gerekiyor:

Şu anda neden bu ülkede bir devrim yaşanmıyor? İnsanlar sokakları alt üst edeceklerine neden alış veriş merkezlerinde geziniyorlar? Bugün karşı karşıya olduğumuz tiranlık sömürgecilerin İngilizlerden çektiğinden daha fazla ama sömürgeciler sabotajla, silahlı mücadeleyle, ve devrimci savaşla karşı koydular. ABD tarihindeki en cahil ve yetersiz başkan nasıl oldu da bu kadar kandırmaca, yalan, yasa çiğneme ve çürümüşlükle hem ülke içinde hem de dünyada hiçbir tepki almadan yoluna devam edebildi? Neden Bush, Cheney, Rumsfeld, Rove, Rice ve bütün ABD hükümeti hapise atılmadı? Diğer şeylerin yanı sıra Bush yönetimi şunları da yaptı:

– Irak’a yalanlar ve yalan kanıtlar üzerine savaş açtı, bu savaşta şu ana dek 2,300 ABD askeri ve yüz binden fazla Irak vatandaşı öldü.
– Azaltmaya söz verdikleri global terörizmi daha da kötü bir hale getirdiler.
– Ebu Garip, Guantanamo ve dünyanın çeşitli yerlerindeki işkence kamplarında işkence taktiklerini savunup kullandılar.
– İnsan Hakları beyannamesini ortadan kaldırarak FBI ve NSA’yi bütün politik muhalefet üzerine saldılar.Tarihte görülmemiş bir ölçekte bir polis devleti ve gözetim toplumu yaratılmıştır.
– Kasırgalarda ölen insanlara karşı şok edici bir vurdumduymazlık sergilemiştir.
– Aşırı Sağ ve Hristiyan köktendinciliği adına bilime ve laikliğe saldırmıştır.
– Muhalif bilimsel görüşleri sindirmeye yönelik çabalar gösterip küresel ısınmanın var olmadığına dair tavrıyla dünyada belki de tek örnek olmuştur.
– Endüstrilere çevreyi kirletip sömürmeleri için açık kart vermiştir.

İnsanların uyanıp harekete geçmesi için daha ne kadar çürüme, şiddet, baskı ve sömürü gerekiyor Daha kaç tür yok olup gitmeli? Daha kaç yağmur ormanı yok olmalı? Gezegen daha ne kadar ısınmalı?

Ekolojik sistemler gözlerimizin önünde hızla çöküyor. Küresel ısınmadan daha önceden akla gelmeyecek türden bir dönem yaşıyoruz, bu gezegen üzerindeki 6. Büyük yok olma krizi . Bundan önceki ise dinozorlar zamanında 65 milyon yıl önce gerçekleşmişti.

O halde neden gerekli mücadele biçimleri ve gerekli tepkilerle cevap vermiyoruz? Amerikalılar Nazi soykırımı sırasında işine gücüne bakan “İyi Almanlar”dan farklı değil mi yoksa?

Çevresel kriz politik krizden ayrı tutulamaz, bu politik kriz de demokrasideki krizdir. Yurttaşların tüketici oldupu, eleştirel düşüncenin propagandayla ve medya aracılığıyla hasır altı edildiği halkla alakalı önceliklerin özel girişimler yüzünden daha az önemsendiği ve politik eylemlerin eğlence sektörün ve medya tarafından tüketilerek anlamsızlaştırıldığı bir politika sonu dönemine ulaşmış bulunuyoruz. Rasyonel ve katılımcı tartışmalar yerine politik atmosfer propaganda, manipülasyon, dezenformasyon ve göstermelik oyunların yaşandığı bir hal almıştır. Eski Yunan şehirlerinin aksine bugün yurttaşlık vergi ödemek, tüketici olmak, şirketlerin çıkarlarını temsil eden iki isim arasında seçim yapmaya indirgendi.

Aslında toplumsal iyi ve medeni erdem kavramlarından soyutlanmış bir kişisel çıkar hedefine dayalı liberal demokrasinin sonuçlarını biçiyoruz şu anda. Halk ilişkileri artık kişisel amaçlar için düzenleniyor ve yurttaşlar hayat, mülk sahibi olmak ve özgürlük için hükümetlere bağlı kalıyorlar. Haklar amaç kişisel çıkarlar olduğu sürece negatif bir anlam taşıyor, yoksa iş, ev sahibi olma, eğitim, ve sağlıklı bir çevre gibi temel sosyal hedefler olmaktan uzak. Aristo insanı doğası gereği politik görürken Locke ve onun liberal geleneği politikayı kişisel çıkarların birbiriyle çarpışmasını engelleyecek türden suni bir birlik olarak görmüştür. Liberal demokrasi modeli yurttaşlığın ölümü anlamına gelmiştir- devletin, medyanın ve şirketlerin kitle kültürü ve eğlence ve gösteri toplumuyla birleşmesiyle meydana gelmiştir bu.

Elbette Bush’a, kapitalizme, hayvanların ve dünyanın sömürülmesine karşı organize bir protesto ve direniş var. Örneğin, 4 eyalet ve 300den fazla topluluk Vatansever Yasası’nın anayasaya aykırı olduğunu ortaya koydu. Yurt çapında şehirler ve kasabalar Kongre’nin Bush ve Cheney’i suçlu bulması için bastırıyorlar.LA’den New York’a sağ kanatın göçmen politikalarına karşı büyük gösteriler düzenlendi, bu gösterilerde göçmenler ve işsizler için adalet ve hak taleplerinde bulunuldu.

Bütün bu mücadeleler çok zayıftır ve hiç birisi kapitalizmi ve onun ekolojiyi yok eden mantığına doğrudan meydan okumaz. Öğrenciler ve işçilerin çalışma koşulları Fransa’ya kıyasla ABD’de çok daha kötüdür, ancak sömürülen kitleler ABD’de yüklerini pasif şekilde taşımaya devam ederler. Dünya buzlarda sıkış kalmış bir balinaya empatiyle yaklaşırken eriyen buza ve buzullar tepkisiz kalıyor. İnsanların çoğu şu anda Bush’un savaşına karşı çıkıyor ama eylemle belirtmek yerine fikren karşı çıkıyor. Ve hala daha günümüzün en önemli sorununa dair büyük bir eylem görmüyoruz yani küresel ısınmaya dair.

Kim meydan okuyacak? Politikacılar çok çürümüş bir halde, korkaklar ve eyleme geçmek için şirket parasına ihtiyaçları var; çözümün değil sorunun bir parçası onlar. Medya uzun zamandır bilgi vermek anlamındaki sorumluluğunu bırakmış durumda. Devasa şirket güçleri olarak elitistlerin hedeflerini gözetiyor, halkın çıkarlarını düşünerek değil kişisel çıkarları öne alarak hareket ediyorlar. Onları işi aydınlatmak değil eğlencedir. Greenpeace gibi ana akım organizasyonlar çok ses duyurur ama az iş yaparlar, çünkü bürokratik makineleri harekete geçiren para toplama işinin içerisinde kaybolup gitmişlerdir. Birleşmiş Milletler Çevre Konferansı gibi kuruluşlar araştırma yapar, konferanslar düzenler, raporlar yayımlar ve insanları felaket konusunda uyarırlar. Ama medya bunlar yayımlamaz, halk da duymaz ve Şirket Devleri anında sağırlaşır.

Gerçekleri görelim artık: on yıllarca süren çevre mücadelelerinden sonra türleri, ekosistemleri ve yaban hayatı koruyacak yerde ne yazık ki kaybediyoruz. Dahası, ılımlılık yönünde yapılan çağrılar, taviz çağrıları ve kurumlar aracılığıyla yaşanan yavaş yavaş yol alma işleri ne yazık ki aldatıcı olabilir, yetersiz kalabilirler. Küresel kapitalizm ve biyolojik çöküş arasında “akla uygunluk” ve “ılımlılık” bunların aslında tam tersi bir hava yaratmaktadır, çünkü aslında aşırı ya da radikal denen eylemler gereken ve uygun bir cevap gibi görünmektedir. Martin Luther King’den alıntı yapmamız gerekirse bizim adaletsizliğe, sömürüye ve dünyanın yok edilmesine karşı sakin sakin durmayan “yaratıcı ekstremistlere “ ihtiyacımız var.

Her zamanki anlamıyla politikanın bir faydası olmayacaktır. Yeni mücadele biçimleri , yeni sosyal hareketler ve yeni duyarlılıklar icat etmedikçe onların kurallarıyla oynadığımız sürece bu oyunu kaybedeceğiz. Davalar kesin ve doğrudan eylemler gerektirir: yolar kapanmalı, teller kesilmelidir, ve kafesler de boşaltılmalıdır. Ama bunlar savunmaya yönelik eylemlerdir; yeni hareketler sosyal ve ekolojik meseleleri küresel ve multi ırksal ittifaklar içerisinde eritebilmelidir.Bu tür yaklaşımlar Judi Bari ve EarthFirst!, uluslararası Yeşil hareketi, Zapatistalar ve uluslar arası kapitalizme karşı küreselleşmeye karşı hareketler tarafından ortaya konabilmiştir.

Yeni devrimci bir politika demokratik, liberteryen sosyalist ve anarşist gelenekler üzerinde yükselecektir. Radikal yeşil, feminist, yerli mücadelelerini içerecektir. Hayvan, dünya ve insan bakış açılarını küresel kapitalizme ve her türden tahakküm biçimine karşı bir araya getirecektir. Radikal politika; devletin, medyanın ve şirketlerin giderek artan gücünü ters yüz ederek eşitlikçiliği ve katılımcı demokrasiyi toplumun her katmanında –ekonomik, politik ve kültürel- savunabilmelidir. Bütün asimetrik iktidar ilişkilerini ve hiyerarşi yapılarını bozmalıdır ve buna insanların hayvanlar ve dünya üzerindeki hakimiyeti de dahildir. Eğitim, iletişim, kültür ve sanat yoluyla yurttaşlık ve hayatın yeniden politize edilmesi olguları gerçekleşerek insanları değişime ve eyleme itecek, ilham edecek öfkelendirecek ve uyandıracak o hal yakalanabilir.

Yeter Artık !

Karanlık bir dönemde yaşıyoruz, 11 Eylül sonrası sözde “teröre karşı savaş” dönemindeyiz. Bush iktidara geçtiğinden beri McCarthycilik geridöndü, COINTELPRO türü gözetim programları geri döndü, İnsan Hakları Beyannamesi Vatansever Yasası ile yer değiştir, bir gözetim toplumu yaratıldı ve giderek daha tehditkar bir hal alan bir polis devleti oluşturuldu.

Bu, tarihte bir dönüm noktasıdır, gelecekteki hayatımız için bir kavşaktır. Fırsat pencereleri kapanıyor. Şu anda insanların yapamadığı eylemler ilerde geleceğin nasıl olacağına karar verecek. Sonucu düşünmek çok korkunç olsa da türümüz bu meydana okumaya gereken cevabı veremeyebilir ve kendini diğer türler gibi yok olmaya sürükleyebilir.

Karşı karşıya olduğumuz krizleri çözecek teknolojik ya da ekonomik çözümler bulunmuyor, tek çözüm her kademede radikal değişikliklerin hayata geçirilmesidir. Davamız insan, hayvan ya da dünya özgürlüğü olabilir, hangisi olursa olsun hepimizin devlet tahakkümü, her türden hiyerarşi ve küresel kapitalizm adındaki ortak düşmanlara karşı ve temel hak ve prensipler uğruna mücadele eden insanlar olduğumuzu idrak etmeliyiz.

Günümüzün politik ortamında insan Irak’a karşı yürütülen savaşı sorguladığı için sorguya çekilebilir, ya da dirikesime karşı çıktığı için ekoterörist diye damgalanarak FBI tarafından rahatsız edilebilir, böyle bir ortamda insandan korkarak eylemden uzak durmasını anlamak kolaydır. Durumu göz önüne alarak kendilerini tarafsız bir tavırla ortaya koyanlar aslında desteklerini statükonun korunmasına veriyorlar. Soykırımdan kurtulan Elie Wiesel’in söylediği gibi, “ tarafsızlık zalime yardım eder, mazluma değil. Sessizlik işkenceciyi cesaretlendirir, yoksa mazlumu değil”.

Frederick Douglass, Alice Paul,Mohandas Gandi, Martin Luther King, Malcolm X, Chico Mendez, Dian Fossey veya Cesar Chavez gibi eylemcilerden ilham alabiliriz. Korku veya şüphe dolu zamanlarda Martin Luther Kİng’in şu sözlerini hatırlamakta fayda vardır:

“Korkaklık şu soruyu sorar: “güvenilir mi?”.Çıkar şu soruyu sorar: “politik mi?” Ancak vicdan şu soruyu sorar:” doğru mu?”. Ve öyle bir an gelir ki insan ne güvenilir, ne politik ne de popüler olmayan bir tavır almak zorunda kalır; çünkü vicdanı ona bunu yapmanın doğru olduğunu söylemektedir”.
O an bu andır işte. Dünyanın ve hayatın yanında yer alma vaktidir. Kumsala çizgiyi çizme vaktidir. Artık yeter! deme vaktidir. Tiranlığa karşı başkaldırmaktan daha vatanseverce bir şey daha yoktur. Thomas Jefferson’ın söylediği gibi, “her kuşağın yeni bir devrime ihtiyacı vardır”.

Çeviri:CemCB

Dr.Steve Best

“Gelecek nesiller, bunun gibi etten ve kandan bir varlığın bir zamanlar dünya üzerinde yürüdüğüne inanmaya korkacak.” Albert Einstein

Mahatma Gandi (1869 – 1948) daha çok İngiliz emperyalizmine karşı verdiği ve 1947’de Hindistan’ın (oldukça sorunlu da olsa) bağımsızlığıyla sonuçlanan destansı mücadelesiyle bilinir. Gandi’nin politik ve manevi görüşü ayrılmaz bir biçimde kaynaşmıştır, zira o dünyayı manevi araçlar yoluyla değiştirmeye çalışmıştır.

Gandi kendi hedefini, öncelikle halkının özgürlüğe hazırlanmasında ve bu özgürlüğü kazanmasında yardımcı olmak; daha sonra da sadece İngilizlerden değil, aynı zamanda topyekun Batılı ve modern etkilerden kurtulması için çaba göstermek şeklinde tarif etmiştir.

Gandi, Ahimsa (zarar verme arzusunun yokluğu) felsefesine dayanan eski Hint dinleri ile kökeninde hastalıklı bir şiddet gördüğü Batı kültürü arasına keskin bir çizgi çekti.

Martin Luther King’in de aralarında bulunduğu sayısız eylemci üzerinde son derece büyük bir etkisi olan Gandi, Hindu felsefesi ve Thoreau’nun “Sivil İtaatsizlik” isimli denemesinin uyarıcı etkisiyle, şiddet-karşıtı sivil itaatsizlik yoluyla çarpıcı sonuçlar elde etmiştir. Bu süreçte Gandi’nin adı Satyagraha’ydı, – ya da kelime anlamıyla, “ruh gücü,” – nefret ve cehalete karşı anlayışın, sevginin gücü. Ancak, onun öğrettiği kadarıyla, Satyagraha, zayıfların silahı olamaz. Çünkü, gücün ve düşmanlığın karşısında şiddet-karşıtı bir tutum takınabilmek, hem ahlaki hem de fiziksel güç, disiplin ve yoğun bir ruhsal eğitim gerektirir. Gandhi’ye göre bir patlamayı soğurmak, bir patlama yaratmaktan, ölmek, öldürmekten çok daha fazla cesaret ister. Şiddete karşı şiddet, insan ruhundaki bozulmaya katkıda bulunur, ancak şiddet karşıtlığı onarır, iyileştirir.

Tutarlı bir düşünür ve gerçek bir ruhsal devrimci olan Gandi, şiddet karşıtlığı ve vejetaryenlik arasındaki doğrudan bağlantıyı ıskalamadı. Bütün canlı varlıkların, Tanrı’nın dünyadaki cisimleşmiş hali ve manevi dünyanın bir parçası olarak görüp, bundan dolayı saygı ve hürmete eşit düzeyde layık olduklarını kabul etti. Yaşamı gereksiz yere tahrip etmeden et yiyemeyiz, çelişkiye düşmenin ızrabını yaşamadan, manevi varlıklar ya da bakış ve eylemlerimizde şiddet karşıtı olduğumuzu söyleyemeyiz.

Ancak Gandi bu konuma, büyük bir evrim ve mücadelenin sonrasında vardı. Her vejetaryen, etobur bir kültürde hepimizin girmek zorunda kaldığı çatışmalarla çoğu kez Gandi’nin de karşılaştığını taktir edecektir. Genç bir adam olarak, hayvansal proteinin sağlık için bir ihtiyaç olduğuna inanan aile fertleri ve arkadaşlarıyla – Hindistan gibi bir ülkede bile – sürekli uğraşmak durumundaydı. İngilizlerin Hindistan’ı yönetmesini, Hintlilerin zayıf vejetaryen, İngilizlerin ise güçlü et yiyiciler olmasına bağlayanlar bile vardı.

Zayıf bünyeli oluşu, genç Gandi’nin bu argümanlardan etkilenmesine sebebiyet verdi. Arkadaşları gibi “güçlü” olma arzusu ile Vaişnava olan ebeveynleri tarafından et yediği için kınanması arasında kalmıştı. Bu stresi kaldıramayan Ganhdhi, bir gün, nehir kıyısında bir köşeye çekilip gizli saklı, utanç verici bir şekilde et yemeğe karar verdi. O gece hastalandı ve korkunç rüyalar gördü. Bir sene boyunca et yedi ve bu süre zarfında ailesine yalan söyledi. Bu yüzden suçluluk duygusu onu boğmaya, bunaltmaya başlayınca, ailesi ölene kadar yasak maddeden vazgeçeceğine yemin etti. Ailesini kandırmanın, vejetaryenlikten kaynaklanabilecek her hangi bir hastalıktan daha kötü olduğuna karar vermişti.

Bir gün, Hukuk okuduğu İngiltere’de akşam yemeği yerken, (Güney Afrika ve Hindistan’daki ciddi mücadelerinden 5 yıl önce) kaderin cilvesi olsa gerek, Gandi, Henry Salt’un “Vejetaryenlik Savunması” isimli meşhur kitabina rastladı. Bu kitapla vejetaryenliği kabul etmek için yeni ve daha iyi sebepler bulmuştu. “Bu kitabı okuduğum tarihten beri (1888), vejetaryen olduğumu iddia edebilirim. Annemin önünde (et yemeyeceğime dair) yemin ettiğim güne şükrediyorum. O günden sonra, ettiğim yemin ve hakikat uğruna, etten uzak durdum, ama aynı zamanda bütün hintlilerin et yiyici olmasını istiyor, özgür ve açıkça kendim olacağım günü ve diğerlerini de bu davaya (et yiyici olma) katmayı sabırsızlıkla bekliyordum. Şimdi ise seçimim vejetaryenlik lehinde. Bunu yaymak o zamandan beri misyonum oldu.”

Vejetaryen dostlar cesaretinizi toplayın. Vejetaryenlik söz konusu olduğunda, bir kitabın, broşürün veya konuşmanın insanın iradesini, aklını, yüreğini bir ömür boyu değiştireceği asla söylenemez. Salt’un kitabı Gandi’yi gönülsüz bir et sakınganlığından, ahlaki bir vejetaryen bağlılığa götürdü. Fakat Gandi’nin ahlaki gelişiminde geçmesi gereken bir aşama daha kalmıştı – tutkuyla Tanrı’yı kabulleniş. Kader ağlarını örmüştü ve vejetaryenlik meselesi kişisel gelişiminde kilit bir rol oynayacaktı.

Vejetaryen bir yemekhanede yemek yerken, kendisi dinsiz olan Gandi, bir Hıristiyanla tanıştı. Ondan içmeye ve et-yemeye karşıtı bölümler bulması için İncil’i okumasını rica etti. Bu Hıristiyan ricayı yerine getirdi ve daha sonra Gandi’nin derinlemesine okuduğu bir İncil hediye etti ona. Eski Ahit (Tevrat) Gandi’yi sıksa da Yeni Ahit’teki (İncil) İsa’nın barış mesajları, din hakkında daha fazla öğrenmesini ve nihai olarak da merkezi tutkusu olarak Tanrı’yı kabul etmesini teşvik etti. Bu manevi dönüşüm aracılığıyla Gandi, vejetaryen olmak için daha da derin bir sebep buldu. “Et yemek benim için bir günahtır” diye ilan etti. Zira Tanrı’nın yarattıklarından her hangi birine zarar vermenin yanlış olduğunu hissetti, insan ya da değil.”

Böylece vejetaryenlik, sadece Gandi’nin kişisel gelişimi açısından değil, dolaylı olarak, ilham verdiği hareketler ve kişiler açısından da can alıcı öneme sahip oldu. Gandi’nin şiddet karşıtı etiği, sadece günlük dietlerimiz açısından değil, aynı zamanda başkalarına karşı tavırlamız açısından da vejeteryanlara uygun düşer. Şiddet çeşitli şekillerde tezahür edebilir, sadece en kaba ve açık olanı fiziksel güç ve gaddarlık içerir. Oysa şiddet, görünür bir davranıştan çok bir zihniyettir; başkalarına fiziksel veya duygusal tacizde bulunmasak bile başı öfke, hınç, tahammülsüzlük ve nefretle belada olan bir zorba olabiliriz.

Cahil bir etobur tabağımızdaki yiyecekle alay ettiğinde, veya kızgın bir sürücü hayvan istismarını protesto edenler olarak bize el kol hareketi yaptığında, insanın soğukkanlılığını koruması pek kolay değildir. Fakat Gandi’nin örneğini izlersek, nefrete karşı sevgiyle, cehalete karşı anlayışla ve fiziksel güce karşı manevi güç ile karşılık verebilriz. Şiddet yüzünden öldürülen şiddet karşıtı bir insan olan Gandi, hem ruhun hem de bedenin arınmasında vejeteryanizmin oynadığı merkezi rolü bütün dünyaya öğretmiştir.

Çeviri: Memduh Er

Benim Köpeğim ya da Senin Çocuğun? Hangisi?

Dr. Steve Best

Sık sık hayvan haklarını savunan insanlar yanan ev ikilemiyle baş başa kalırlar. Söz konusu olan şey şöyle bir şey: eğer yanan bir evde bulunsaydınız ve hayatınızı kurtarmak için kapıya doğru koşuyor olsaydınız, bir odada bir köpek diğerinde bir insan olsaydı kurtarmak için hangisini seçerdiniz?

Tabii bu sorunun sorulma sebebi hayvan haklarını savunanların davasında ya da değerler sisteminde bir takım tutarsızlıklar olduğunu ortaya koymak, böylece bu insanlar hayvanları ya da tür eşitliğinden söz etmelerine rağmen aslında gene insanı kurtarırdı diyerek bu tutarsızlığı ortaya koymak. Bu yüzden alttan alta hayvan haklarını savunanların aslında herkes gibi olup sonuçta türcü olduğunu kanıtlamak gibi bir amacı var. Yanan ev sorusuyla karşı karşıya kalındığında kurtarsanız da başınız beladadır kurtarmasanız da. Eğer insanı kurtaracağınızı söylerseniz o zaman soruyu soran kişi saadetle sizin iki yüzlü olduğunuz sonucuna varacaktır. Eğer köpeği kurtaracağınızı söylerseniz o zaman değerlerden bihaber sapkın bir insan düşmanı yaratık olarak damgalanırsınız.

Bu soru Iowa Üniversitesi’nde verdiğim bir sunumdan sonra soru cevap kısmındayken bana da soruldu. 2004 Kasım’ında ALF Psikoloji Bölümünün laboratuarlarına cesur bir saldırı düzenlemiştir.Laboratuardaki bilgisayarlar ve ekipmanlar kırılıp dökülmüş ve 401 hayvan kurtarılmıştı. Yara henüz tazeydi- dinleyiciler arasında güvenlik elemanlar, gizli ajanlar ve Psikoloji Bölümü üyeleri bulunuyordu; ve Martin Luther King Jr haftası kutlanıyordu ve ben yaptığım konuşmada 19. Yüzyıl kölelik karşıtı hareketle 21. Yüzyıl hayvan esareti karşıtlığı arasındaki ortak noktalarla alakalı ayrıntılı bilgiler vermiştim. King’in adalet ve sivil itaatsizlik kavramlarını hayvan haklarını savunmak için genişleterek insancı bakış açısının sınırlarını gösterdim, her ne kadar geniş bir bakış açısı olsa da toplum, adalet ve hak kavramlarını hayvanları da içerecek şekilde kullanılmadığını belirttim. Martin Luther Kİng Jr’ın Herhangi bir yerde meydana gelen adaletsizlik her yerde meydana gelen bir adaletsizliğin işaretidir şeklindeki fikirlerini kullanarak ALF’in Iowa Üniversitesine yaptığı eylemin iyi ve adil bir eylem olduğunun altını çizdim.

Ancak duruma rağmen soru cevap kısmında yanan ev sorusuna verdiğim cevap yani bir yabancı karşısında köpeğimi kurtaracağım cevabı gazetelerde ve bloglarda manşete çıktı. The Daily Iowan adlı öğrenci gazetesi Profesör Best’in sözlerinin çok kışkırtıcı olduğunu söyledi, bu sözler dinleyicilerin fısıldaşmasına ortalığın karışmasına sebep olmuştu. Brian ‘beyni ölmüş’ O ‘conner emekli bir biyolog ve dirikesimci olup fuzuli hayatındaki yegane anlamı zehirli ve iğrenç anti-hayvan hakları blogunda hayvan haklarını savunanları meşaleyle yakmak şeklinde resimler yayımlamak olan birisidir, o da “Profesör best’in etik anlayışı “Önce Ben” etiğidir- yani kendisine kişisel zevk veren şeyler dışında yaptığı eylemlerin sonuçlarını ölçmesini gerektirmeyen bir etikten söz ediyoruz burada. Bu da gevşek bir ahlaki prensip arkasında gizlenen egosantrik bir keyif alma olayıdır.” Şeklinde bir yorum yapmış.

Kenara çekil Ward Churchill , çünkü yanına bir arkadaş geliyor. Görünüşe göre bu ülkede sapıklarla, pedofillerle ve ensest ilişkiyi savunanlarla aynı galeride sergilenmek istemiyorsanız bir hayvan hayatını insan hayatundan üstte tutmamanız gerekiyor. Burada hemen aklıma Untide Poultry Concerns’den Karen Davis’in 11 Eylül olaylarının ardından maruz kaldığı durum aklıma geliyor. Davis “11 Eylül olaylarının milyonlarca tavuğun her gün başına gelen olaylardan daha çok trajik olduğunu düşünmek türcülüktür” demiş ve bu sözleri uluslar arası medyada geniş yankı bulmuş, hatta Howard Stein Radyo Show’a konuk bile olmuştu. Benzer şekilde PETA “Tabağınızdaki Soykırım” reklam panolarıyla büyük bir sansasyona imza attı, bu panolarda milyonlarca Yahudinin Nazi toplama kamplarındaki esareti, çektiği acılar ve ölümü hayvanların (sadece ABD’de her yıl 10 milyar) insan toplama kamplarındaki yani fabrika çiftliklerindeki durumuna benzetiliyordu. Söylediğim sözlerin insanlar tarafından anlaşılma biçimi karşısında büyük şaşkınlık yaşadım, çünkü konuşmanın konusu daha provokatif ve radikaldi. Öğrencilerle, arkadaşlarımla ve bir çok dinleyiciyle yaptığım resmi olmayan konuşmalardan ve bilimsel olmayan anketlerden elde ettiğim sonuca göre hayvan haklarını savunmayan insanların bile yanan ev durumuyla karşı karşıya kalan insanların her halukarda kendi kedi veya köpeklerini kurtaracağı ortaya çıktı.

Açıkçası yanan ev sorusuna cevap vermek için yanan ev meselesini somut bir şekilde incelemek için birden fazla olasılığı düşünmemiz gerekiyor: örneğin aralarında seçim yapmak zorunda kaldığımız köpek ve adam kimdir? Yanan ev sorusu soyut bir şekilde cevaplanamaz; buna verilen cevap insan ve köpek kişilerinin soruya cevap veren kişi açısından ne anlam taşıdığına göre değişecektir, değişmelidir. Değişmelidir, diyorum, çünkü türcülerin ne olursa olsun her zaman insanı tercih edeceklerini biliyorum.

Türcü denilen insan a priori yani tecrübe etmeden insanların çıkarlarını hayvanların çıkarları karşısında üstün tutan bir kişidir, yani insanların sadece Homo Sapiens türüne dahil olması bile onu değerli kılmaktadır şeklinde bir ön kabulü vardır.Döngüsel ve soru talep eden bir tarz içerisinde türcüler insanların insan oldukları için daha önemli olduğunu hayvanların da hayvan oldukları için daha önemsiz olduğunu ileri sürerler. Bu önryagılı bakış açılarından bakılırsa bir türün varoluşsal doğası ötesinde neden tür üyeliğinin göklere çıkarıldığı konusunda bir cevap bulunmuyor. Bir canlıya acı çektirmenin yanlışlığı ait olduğu türe bağlı değildir, tersine hissetme yeteneğine sahip bir canlı olması yeterlidir. Peter Singer’ın söylediği gibi, “bir insana sadece bizim türümüzden birisi olduğu için öncelik tanımak birisine sadece kendi ırklarından olduğu gerekçesiyle öncelik tanıyanlara ırkçılarla bizi aynı konuma koyar”.

Bu yüzden aynen Iowa Üniversitesi’nde yaptığım gibi burada da yanan ev sorusuna düzgün bir yanıt vermek istiyorum, ancak bu yanıtım farklı somut şekillerde olacak.

1. Senaryo: Hayatımı kurtarmak için yanan evden kaçarken, ön kapıya doğru fırlamışken birden sol tarafımda bir köpeğin havladığını sağ tarafımda da bir insan çığlığı duyuyorum, bu arada tavan çöküyor, etraf dumana boğulmuş durumda ve bu arada sadece 1 hayat kurtarabileceğimi farkediyorum, acaba ne yapmam gerekir? Eğer köpek benim köpeğimse ve insan da bana yabancıysa her türlü durumda köpeği kurtarırım.Bu benim için son derece açık , tartışması manasız bir durum, bütün “hayvan severlerin” ve türcülerin yapacağı türden bir şey.Ancak bir kişi için şok edici bir karar olsa gerek, korkunç, skandal, sorumsuzluktan ibaret bir tavır olsa gerek. Köpek aileden olduğu için insanı değil hayvanıkurtarırım, sonuçta köpek en yakın ilişkiler ağımın bir üyesi, oysa söz konusu insan tamamen yabancı.
2.
Seçimim ne yanlış ne de önyargılı- daha tartışmaya başlamadım bile.Anneleri, babaları, kardeşleri, arkadaşları ile bir yabancı arasında seçim yapmaya zorlanan herkes doüal olarak kendi aile üyelerini kurtarmayı seçer. Benzeri bir akıl yürütmeyle Avustralya’da yaşayan birisine kıyasla çevremde yaşayan birisini seçebilirim. Eğer sadece bir kişiyi kurtarmak söz konusuysa o zaman farklı koşullar altında değişebilecek çok genel bir prensip olduğunu düşünerek uzakta olan biridense yakında olan birisini seçmek her zaman doğal ve içgüdüsel bir şeydir. Buna varoluşsal yakınlık ilkesi diyeceğim.

Şimdi:

1- Eğer varoluşsal yakınlık ilkesi geçerliyse ve

2- İnsanlar köpeklerine, kedilerne ve diğer “evcil” hayvanlarına aile üyeleri gözüyle bakıyorsa; o halde

3- Bir yabancı karşısında insanın kendi kedisini köpeğinni vb. Kurtarması son derece doğal ve kabul edilebilir birşeydir.

Aile üyesi olan bir hayvan karşısında bir yabancıyı tercih etmek türcülüktür ve keyfi davranmaktır. Burada söz konusu olan şey, hakiki kriter kıstasını açıklamaksızın bir varlığı sadece ait oldğu türe dayanarak üstte tutup ona imtiyaz tanımaktır. Bu yaklaşımda iki hata var: 1- bu tür ikilemlerde kriter olarak neden türün seçildiğine dair bir açıklama getirilmemektedir, ve 2- sosyal ve ailesel yakınlık söz konusu oldukça tür kriteri geçersiz olduğunu ve haklı olarak sevgili kedi ve köpeklerimizi ve diğer hayvanlarımızı aile üyeleri olarak gördüğümüzü anlama konusunda başarısız olmaktadır.

Oğlunuzu ya da kızınızı bir yabancı uğruna feda edeceğinize inanmamı mı bekliyorsunuz? Hele bir de bu yabancı nahoş birisi ya da Allah korusun hayvanhakları savunucusu olabilecekken?Peki ya söz konusu çocuk birisinin köpeği ise? Aile ailedir, aile üyesinin iki ya da dört bacaklı olması bir şey değiştirmez, kürklü ya da çıplak tenli olması ya da bardak yerine mama kabından su içmesi içerde ya da dışarda tuvaletini yapması bunu değiştirmez.

Senaryo 2: Ancak eğer insan ve hayvan aile üyeleri arasında seçim yapmak gerekince işler değişebilir, mesela baba , oğlul veya kardeşle köpek arasında seçim yapılması gerekiyorsa işler değişebilir. Çoğu kişi -ama elbette herkes değil-köpekleri yerine annelerini ya da kardeşlerini seçer, yabancı birisi karşısında köpeklerini seçseler de aile üyeleri söz konusu olunca bu seçim değişebilir.

Senaryo 3: Ama peki ya ailemizden iki insan arasında seçim yapmak zorunda kalsaydık? Annenizi mi babanızı mı, kardeşinizi mi oğlunuzu veya kızınızı mı, babayı mı oğulu mu, anneyi mi kız evladı mı seçerdiniz? Kimi seçerdiniz ve neden o kişiyi seçerdiniz?

Faydacılık ve Hayat Niteliği

İşleri daha ilginç yapmak için senaryoyu biraz değiştirelim ve böylece ahlaki dğerlerin ve etik tavırların doğasını biraz daha açığa çıkarmış olalım.

Senaryo 4: Bu sefer diyelim ki köpek hayatımda görmediğim sağlıklı bir yavru ve söz konusu insan da kanserin son aşamalarındaki 85 yaşındaki komşum olsun.Kime yardım etmeliyim? Birkez daha köpeği kurtarırım. Burada akıl yürütme biçimimin türlerle alakası yok ama daha çok faydacı bir bakış açısıyla veya hayatın değeriyle alakası var. Tanımadığım köpek yavrusunun önünde zengin ve zengin bir hayat var, oysa tanıdığım insanın hayatı geçmişte kalmış ve yakında da ölecek. Diyelim ki sağ odadaki kişi beyin aktivitilerinin çoğunu kaybetmiş bulunan ve damardan beslenen birisi olsun. Burada artık beyni olmayan birisinden söz ediyoruz: köpek yavrusu kucağım evi terkederim, isterse köpek 20 yaşında olsun ve ömrü de 1 ay olsun farketmez.Burada insan yerine köpekte daha fazla bir hayat niteliği bulunmaktadır. Eğer roller değişirse , köpek hastaysa ve insan genç ve sağlıklıysa , o zaman insanı kurtarırım. Ama gene vereceğim karar hayat niteliğiyle alakalı bir bakış açısından kaynaklamış olur, tür üyeliğiyle alakası olmaz.

Bu faydacılık adında bir felsefi doktrine ait bir davranış biçimidir. Faydacılık insan ya da hayvan olsun en çok sayıda canlının çıkarına hizmet edecek türden hareketlere doğru eylem adını verir.Varoluşsal yakınlık ve faydacılığın birbiriyle çeliştiğini kabul ediyorum.Söz konusu 100 insan olsa da gene köpeğimi kurtaracak olmamın kararımı verirken çoğunluğun faydasını ve çıakrını gözetmiyor. Ben mutluyum ama 100 kişi ölmüş durumda ve aileleri ve arkadaşları da üzgün ve mutsuzlar.Eğer yangında bıraktığım kişi dünya açlığına ya da türlerin yok olmasına bir çözüm bulabilmiş birisiyse o zaman köpeğimi değil bu insanı kurtarmam gerekir.

Bütün bunlar karşısında bence yanan ev ikilemi karşısında kişilik kavramını içeren üçüncü bir yol daha vardır. Burada Peter Singer’in “şahıs” nosyonunu kullanıyorum, ayrıca Tom Regan’ın “hayat öznesi” kavramını da kullanıyorum. Burada ikisi için de hissetme yeteneğine sahip olmak gerekmektedir, yani zevk ve acı hissedebilme yeteneğine sahip olunması gerekmektedir. Hissetme yeteneğine sahip olmak demek acıdan uzak durup zevk tecrübe etmekte büyük çıkarların olması demektir. Beyinleri ve sinir sistemleri olmadığı için kayalar ve ağaçlar haklara sahip varlıklar olarak düşünülemez, ahlaki bir öneme, içsel bir değere sahip şeklinde görülemezler; oysa insanlar ve hayvanlar böyle değildir. Dahası, bir kişiyi bir kişi ya da hayat öznesi olarak saymak için o varlığın daha gelişmiş mental ve psikolojik niteliklerinin olması gerekir, bunlara örnek olarak kendinin farkında olmayı, hafızayı, arzuları, tercihleri, duygusal bir hayatı ve geleceği anlama hissine sahip olmayı da verebiliriz. Singer için istiridye ve midyeler bu kritere uymuyorlar, ahlaken daha gri bir bölgeye düşüyorlar, inekler ve domuzlardan farklı bir bölgeye düşüyorlar, tabii böylece onları tüketmek daha meşru görülebiliyor. Tavukların ve hindilerin komplek zekalarını inceleyen Karen Davis’in tersine Singer bu tür kuşların şahıs olarak kabul edilemeyeceğini söylemiştir. Ancak Karen Davis için kelimenin her anlamıyla bu kuşlar birer bireydir.

Kişiliği etik ve moral değerlerle alakalı sorulara cevap vermek için bağlayıcı bir etken olarak kabul ettikten ve Homo sapiensi bağlayan türcü yaklaşımları bertaraf ettikten sonra oyun değişir; çünkü kurallar artık radikal anlamda farklıdır. Odak noktasını insanlardan bireylere doğru kaydırdığımızda kediler, köpekler, yunus balıkları ve şempanzeler gibi canlıların bir şahıs olarak kabul edileceği ve bebek, zihinsel engelli, koma halindeki insanlar veya Alzheimer’ın ileri safhalarını yaşayan insanlar gibilerin ise şahıs sayılmayacağı bir durum söz konusu olacaktır.

İnsan olmayan şahıslarda daha büyük bir metal kompleksite söz konusu olduğu durumlarda Singer hayvanların hayatından yana tavır koyar. Kendi argümanının mantığını takip ederek, Singer bilimsel araştırmalar için kedi, köpek veya şempanze yerine için Teri Schaivo örneğinde olduğu gibi insanların kullanılmasının daha etik olacağını söyler. Ancak bir hayvanla işlevlerini normal olarak yerine getiren bir insan arasında seçim yapmak söz konusu olduğunda Singer insanın gelişmiş bilişsel nitelikleri sebebiyle insanı seçeceğini söyler.

Singer hayvan haklarını reddetmek için sadece dile ve akla işaret edersek o zaman aynı sebeplerle çoğu insanın hakkını da reddetmek zorunda olduğumuzu belirtir. Fetüsler, bebekler, komadaki hastalar, bazı yaşlı insanlar ve ciddi anlamda zihinsel özürlülerin kompleks bir bilinci yoktur, bu yüzden hak sahibi oldukları iddia edilemez. Bir şempanze ise 3 ya da 4 yaşındaki bir çocuktan daha zeki olduğu için, biliseş anlamda sakat kalmış bir insandan daha fazla bir farkındalık gösterdiğine göre şempanzeleri rahat bırakıp neden insan bebeklerini kafeslere tıkıp AIDS virüsünü onların vücutlarına enjekte etmiyoruz? Türcü olmayan bir etik açıdan bakıldığında yapılacak şey budur.Kesinlikle bilimsel bir perspektiften bakıldığında bir türden diğerine bilgi aktarmak söz konusu olmayacaktır.Eğer bebeklerin, komadaki hastaların, Alzheimer hastalarının ve bilişsel anlamda az gelişmiş ve sakat kalmış diğer insanların üzerinde deney yapılmasının geçerliliğini reddedersek o zaman mantıken hayvanlar üzerinde deney yapılmasına da karşı çıkmak zorundayız.

Singer’ın bakış açısına göre kendinin farkında olmakta ve mental kompleksitede ahlaki bir değer vardır, insanlar gerekli olduğunda buna bakarak değişik değerler atfedebilirler. Singer için kendinin farkında olan, soyut düşünce yeteneği bulunan, geleceği planlayabilen, kompleks iletişim biçimleri sergileyebilen ve benzeri özelliklere bir canlının hayatının bu niteliklere sahip olmayan bir canlının hayatından daha kıymetli olduğunu ileri sürmek önyargılı bir yaklaşım değildir. Balıktansa bir insanın hayatını yarıda kesmek daha kötüdür çünkü balığın hayatı daha kısadır ve balıklarda daha az bir mental kompleksite vardır. Eğer kişilik kriterini yapay bir şekilde oluşturulmuş bir seçim senaryosuna yaslarsak o zaman beyni çoktan ölmüş annem yerine köpeğimi, kedim yerine yunusu ve köpek yerine bir şempanzeyi seçerim.

Singer gibi Tom Regan da mental kompleksiteyi el üstünde tutarak yanan ev veya batan gemi örneğinde daima insanları kurtaracaktır. Aslında regan bu pozisyonu absürd noktalara kadar taşır, iddiasına göre 4 kişiyi kurtarmak için bir milyon köpeği suya atabilir. Köpeklere ve diğer hayvanlara kıyasla insanların tatmin olmak için çeşitli seçenekleri bulunmaktadır ve böylece Regan’ın “haklar görüşü” az sayıda insan uğruna bir köpek milletini yok edebilmektedir.Regan bu argümanı yaparken köpeklerin hayattan duyacağı memnuniyeti hesaba katmıyor, çağdaş hayatın rekabetçi ve stresli özü düşünüldüğünde iyi eğitilmiş bir köpeğin hayattan sahiplerinden daha fazla haz alacağı rahatça söylenebilir. Şu sorulabilir: Mutlu bir köpeği tüketimci hayat tarzı bütün gezegene yük olan bir insana kıyasla seçmek daha mantıklı değil midir? Regan’ın insan hayatına gösterdiği haksız sadakat bir dereceye kadar faydacılığın kabul edilebilir bir kriter olarak görülebileceğini ortaya koyuyor. Hangi noktada –on, yüz, bin- bilmiyorum ama bence bir insanın yerine bir milyon köpeğin hayatında daha fazla değer olduğunu hissediyorum. Şahsen, gemiden atlayarak bir milyon köpeği boğulmaktan kurtarmaya çalışırdım.

Hayvan haklarını eleştirenler, not alın lütfen.Hayvan hakları eylemcilerinin insan ve hayvanların hayatları arasında fark olmadığını düşündüğünün iddia etmek hayvan hakları felsefesinin kaba bir karikatüründen başka bir şey değildir. Görünüşe göre Homo sapiens gezegen üzerindeki en yaratıcı ve en zeki canlıdır; insanlar şiir yazabilir, sonatlar besteleyebilir ve uzay gemileri dizayn edebilirler. Eğer etik bir ikilem söz konusu ise yani bir hayvan ve bir insan hayatı arasında bir seçim yapılmasını gerektirecek bir durum söz konusuysa Singer ve Regan gibi düşünürler daima insanın hayatını ön planda tutmaktadır, Regan’ın kölelik karşıtı ve dirikesim karşıtı görüşlerine rağmen Singer insan çıkarı söz konusu oldukça hayvan deneylerinin devamını desteklemektedir.

Hayvan hakları ve hayvan özgürlüğüne olan bağlılıkları söz konusu olduğunda ikisi de insan ve hayvan çıkarlarının birbiriyle çelişebileceği, hayvanların aldığı hazzın ve hayvanların hayatlarının insanlar uğruna adilane birşekilde kurban edilebileceğini söyledikleri bazı durumlardan da söz etmektedirler.Hayvanları kürkleri, etleri, vücut sıvıları ve eğlence amaçlı kullanmak burada söz konusu olan durumlara örnek değildir; çünkü burada insanların çıkarları uğruna hayvanları sömürmeye gerek yoktur. İnsanların et yemekten aldığı hazlar milyarlarca hayvanın korkunç ölümü, ızdırap çekmesi, acı içinde yaşaması ve esaret altında tutulmasını haklı çıkaramayacak basit zevklerdir.

Burada refahçı yaklaşımı savunan Singer ile hayvan hakları savunucusu Regan’ın düşünürlerin ve diğer insanların insanlar ve hayvanlar arasındaki farklılıkları bir araya getirmediğini göstermeyi amaçlıyorum. Ingrid Newkirk “bir fare bir köpektir bir çocuktur” derken onlar arasındaki farklılıkları ortadan kaldırmıyor; aslında o bütün bu canlıların güzel ve korkunç hayatlar sürme kapasiteleri olan, zevk alma ve acı çekme kapasitelerini paylaşan memeliler olduğunu söylüyor. Singer için çıkarların eşit olması insanların ve hayvanların aynı ihtiyaçlara, tercihlere sahip olması demektir. Bu bir kez kabul edildikten sonra , Singer potansiyel bir ahlaki ikilem içerisindeki hayvanların ve insanların doğasını değerlendirerek insanların hayvanlar üzerindeki iddiasının içeriğine ve kişilik sahibi olmanın derecelerine göre karar verecektir.Regan açısından insanlar ve hayvanlar içsel değerleri ve hakları bulunan hayat sahibi öznelerdir; sadece en aşırı durumlarda –dirikesim değil ama mesela bir batan gemi durumu- Regan insan çıkarlarını hayvanların çıkarlarından üstte tutmaktadır.

Buradaki mesele insanlarla hayvanlar arasında farklılıklar olup olmaması değildir, farklılıklar elbette ki var.Buradaki mesele bu farklılıkların ahlaken önemli olup olmadığı. İnsan zekasının kompleks olması ne zaman hayvanları sözde faydaları ya da bencil meraklarımız için kullanmamızı haklı çıkarabilir? İnsanların ve hayvanların çıkarları insanların önemli bir çıkarı söz konusu olup ve bunu hayata geçirmenin tek yolunun hayvanların acı çekmesi ve ölmesi olduğunda mı çakışmaktadır?

Senaryo 5: Oraya nasıl gittikleri önemli değil, diyelim ki bir fok balığı yavrusu odada duruyor, diğer odada da bir fok avcısı var. Sadece fokun hayatını o fok yavrularının kafasına sopalarla vurarak öldüren ve derilerini canlı canlı yüzen o barbardan kurtarmakla kalmam bu piçlerden bir milyon tanesi yanıyor olsa gene yavru foku kurtarırdım. Aynı şekilde Ted Nugent gibi sayısız adamı sadece zevk için öldürdükleri geyik, ceylan ayı ve diğer hayvan için gönül rahatlığıyla uçurumdan aşağı da gönderirim.Bunu hamamböceklerini, bir pireyi, veya başka bir haşere için de yapardım. Veya bir avuç çimen için.Bu gezegen hayvanları çıkar uğruna ya da sadece zevk için öldüren sadistler olmaksızın daha güzel bir yer.

Senarryo 6: Ayrıca türleri tükenme tehlikesiyle karşı karşıya bulunan (mesela Florida panteri, Siyah gergedan veya gri gorilla) bir hayvanı da bir yabancı ile arasında seçim yapmam gerekse kurtarırdım, tabii tek istisnai durum bu adamın gezegen için büyük bir önemi olması.

Burada dünya merkezli bir perspektif uyguluyorum (yani biyomerkezlilik) ve insan merkezli bir perspektifi (antroposentrizm) kenara koyuyorum, böylece dünyanın ve biyolojik çeşitliliğin gereksinimlerinin tek bir insanın hayatına kıyasla daha önemli olduğunu söylüyorum. Homo sapiens üyesi birisinin dünyanın çıkarlarını her şeyden üstte tutması nadir rastlanan bir şey ama biyomerkezli değerleri earthFirst! ve derin ekolojide veya Paul Watson gibi ekosavaşçılarda görmek mümkün.

Bir defasında tek bir insanı AIDS’ten kurtarmak için gezegen üzerindeki en son şempanzeye dek hayvanları yok edeceklerini söyleyen birisine rastladım. İşte bu ahlaki sapkınlığın tepe noktası olup evrimin ve biyolojik çeşitliliğin büyük görüntüsü içerisinde bir insan hayatının değerini oldukça fazla abartan antroposentrizmin(insan merkezliliğin) akıl dışı mantığını ortaya sermektedir.

Biyomerkezli bir bakış açısına doğru yaşanan bu kaymanın çoğu insan için alçaltıcı bir şey olduğunu düşünüyorum. Dünyanın-Gaia’nın- bakış açısından solucanın, bal arısının ya da bok böceğinin kendisinin ihtiyaçları açısından önemi 6 milyar insan nüfusunun geleceğinden çok daha önemli. Solucanlar toprağı zenginleştirirken, kelebekler ve bal arıları çiçekleri polen yayarak döllerken, bok böcekleri yağmur ormanlarına besleyici gıdaları yayarken Homo sapiens dünyanın vücuduna ölümcül bir virüs ya da kanser gibi saldırıyor.

Eko-hümanist Murray Bokchin gezegenin insanlar olmadan bir manasının olmayacağını düşünüyor. Bense gezegenin şu andaki yıkıcı ve vahşi haline, savaşla, soykırımla, çevrenin yok edilmesiyle, hayvanların katledilmesiyle, kontrolden çıkmış ekonomileriyle, nüfus fazlalığıyla ve hayat tarzlarıyla evrim geçirmiş Homo adında hominid türlerinden birisi olmasa daha iyi olacağına inanıyorum.

İnsanların diğer hayvanlar gibi bu dünyada yaşamahakkına sahip. Ama insanlar aklını başına alıp da nüfusunu azaltmadıkça- ben burada prensip olarak gelişmiş kuzey ekonomilerinde yaşayanlardan ve Çin ve Hindistan gibi giderek modernleşen ülkelerden söz ediyorum-hayat tarzlarını basitleştirmedikçe, varlıklarının gezegenin ihtiyaçlarıyla uyumlu hale getirmedikçe bu insanların yok oluşu için göz yaşı dökmeye değmez ki bu da eninde sonunda yaşanacak:ya anında ya da uzun uzun acı çekerek, ya patlamayla ya da bir fısıltıyla sona erecek.

Fillerin gene Africa çöllerinde özgürce dolaşabilmelerini, şempanzelerin yağmur ormanlarını çığlıklarıyla doldurabilmesini, yağmur ormanlarının gene büyüyüp yayılmasını, nehirlerin ve okyanusların tertemiz olup yunuslarla, balinalarla ve balıklarla dolup taşmasını istiyorum. İnsanların spor jipleriyle, süper otobanlarıyla, korkunç varoşlarıyla, fast food tutkunluklarıyla, inanılmaz iştahlarıyla, kibirleri ve yabancılaşmalarıyla ve grotesk yağlı kıçlarıyla gezegeni tüketip yok etmeden gezegenin yeniden hayata dönmesini ve canlanmasını istiyorum.

Yanan ev konusunda birbiriyle çelişen düşüncelerim var. Bir yandan bu durum insanın etik değerlerini açığa çıkarması için yardımcı bir araç konumunda.Tür üyeliği ahlaki çıkmazlar söz konusu olduğunda bağlayıcı olabilir ama bu , her zaman insanların hayvanlardan üstte tutulması anlamında olmak zorunda değil. Diğer etkenler ahlaki seçimlerimiz için daha belirleyici olabilir; mesela kişilik sahibi olmayı ve varoluşsal yakınlığı burada söyleyebiliriz.

Diğer taraftan, bence yanan ev senaryosu boş, steril, ve hipotetik ve işe yaramaz bir soru olup gezegene yardım etmek için hiç bir şey yapmayan ama yardım edenlere dırdır etmekten başka işi olmayan beyinsizlerin ortaya attığı saçmalıktan başka bir şey değil.

İnsanların yüzleşmek zorunda olduğu meseleler yanan bir evde yapmak zorunda kalacakları seçimler ve kurtarmak zorunda olacakları hayatlar değildir, esas meseleler ne tür giysiler giydikleri, tabaklarına ne tür yiyecekler koydukları, ne tür ürünler kullandıkları ve ne tür ulaşımları seçtikleridir.

İleride gene yanan ev sorusuyla karşılaşırsam galiba şöyle bir cevap vereceğim:” Eğer yanan bir evde kalırsam ve bir insanla bir hayvan arasında seçim yapmak zorunda kalırsam size haber veririm.Bu arada her gün yapmak zorunda olduğum daha ciddi etik seçimler söz konusu.”

Çeviri: CemC

Premarin adlı ilaç gebe atların idrarından yapılır. Kısraklar doğumdan hemen sonra tayların kendilerinden alınması amacıyla gebelikleri boyunca fiili prosedürlere maruz bırakılır ve esaret altında tutulurlar. Dişi atların üremeye yönelik döngülerinin bu şekilde saptırılması kadınlar için pazarlanan zararlı bir ilaç üretmeye yarar. Bu ilaç kadınları kendi doğal üreyici döngülerinin aslında hasta olduklarına dair anormal işaretler olduğuna ikna etme amacı taşır. Menopoz için bir tedavi olarak pazarlanan Premarin hem dişi atlara hem de kadınlara bir ilaç şirketinin çıkarlarını sağlamak adına zarar verir.

Kadınların ve hayvanların bu şekilde baskı altına alınması tekil olaylar değildir. Kadınlar ve hayvanlar topraklar ve çocuklarla beraber tarihsel bağlamda erkeklerin mülkü olarak görülmüşlerdir. Ataerkillik (yani hem politika hem de aile hayatının erkekler tarafından kontrol edilmesi durumu) ve pastoralizm (yani bir hayat tarzı olarak hayvancılık) tarihsel süreçte beraber ortaya çıkmış olup birbirinden ayrılamaz; çünkü aynı ideolojiler ve pratikler tarafından sürdürülmekte ve aklanmaktadır.

Kadınlar da hayvanlar da tarihsel bağlamda erkeklere kıyasla daha az zeki görülmüş ve doğaya daha yakın oldukları kabul edilmiştir. Nesneleştirme, dalga geçme, üremelerinin kontrol altına alınması gibi taktikler kadınları ve hayvanları sömürmek için kullanılmıştır ve kullanılmaya devam etmektedir.

Türcülük ve seksizm arasındaki bu rahatsız edici bağlantıyla alakalı birkaç semptom sunalım:

SÜT

Süt; süt endüstrisinin çıkarları uğruna ineklerin üremeye yönelik kapasitelerinin sömürülmesi şeklinde tanımlanabilir. İnekler vücutları yavruları için süt üretsin diye sürekli olarak gebe bırakılırlar. İnsanlar hem sütü hem de yavruları çalarlar. İnekler bir yandan meme iltihabı gibi hastalıklar dolayısıyla acı çekerken, diğer yandan yavrularının kendilerinden alınması sebebiyle ve onlardan ayrı kaldıkları için de duygusal bir acı yaşarlar. Bu arada, süt ürünleri genç kızların adet günlerinin erken başlamasından sorumlu olup kadınlarda da göğüs kanseriyle bağlantı halindedir. Bu yüzden ineklerin meme bezleri kadınların meme bezlerine zarar veren bir ürün üretmek amacıyla sömürülmektedir.

TECAVÜZ

Her üç kadından biri ömrü boyunca bir kez cinsel anlamda taciz edilmektedir- dörtte biri de 18 yaşından önce bunu yaşamaktadır.Uzmanlar tecavüzün seksle değil, güçle alakalı olduğu konusunda hem fikirdir. Teacavüz; kadınların ve çocukların kendi istekleri ve öznel tecrübeleri göz önüne alınmaksızın zevk amaçlı kullanılabilecek nesneler olduğu fikrinin hayata geçirilmesidir. Aynı tavır hayvanlara yönelik istismarcı davranışların da altını çizmektedir: sirklerden fabrika çiftçiliğine kadar .Hayvanlara da tecavüz edilmektedir, bazen sadece tecavüzcünün zevki uğruna ama çoğu kez de şirketler çıkarlarını koruyabilsin diye üreme biçimlerini kontrol etme biçiminde gerçekleşmektedir bu.

HOROZ DÖVÜŞÜ

Seks rol klişeleri hem insanlara hem de hayvanlara zarar verir. Horoz dövüşünde horozların doğal davranışları (ki bu hayvanlar sürülerini avcılardan korumak için ölümüne dövüşecektir) insanların erkek olmak hakkındaki fikirlerini hayat geçirmeleri amacıyla saptırılır. Kuşlar travmatize edilir ve ardından kasıtlı olarak kendilerine zarar verecek bir ortama salınırlar, buradaki amaç sahiplerinin kendilerini gerçek erkekler olarak hissetmesidir. Bu hayvanlar stilize erkeklik gösterileri sırasında can verirler, ve bunun doğal kuş davranışlarıyla yakından uzaktan ilgisi yoktur, sadece insanların cinsiyet hakkındaki fikirleriyle alakası vardır. Bu arada erkek çocuklar da erkeklik hakkındaki kültürel fikirlere uymaları yolunda travmatize edilirler.

EVDE ŞİDDET

Ev içi şiddet erkeklerin kadınları, çocukları ve hayvanları kontrol etmek için kullandığı yollardan birisidir. Dünya Sağlık Örgütü kadınlara yönelik ev içi şiddeti en üst derecede aciliyet önemi taşıyan bir halk sağlığı konusu olarak tanımlamıştır. ABD’de partner şiddeti kadınların hastanelerin acil bölümlerini ziyaret etmelerinde bir numaralı sebeptir. Ayrıca 10 hamile kadından ikisi erkek partnerleri tarafından dövülmektedir. Çok sık olarak evde yaşanan şiddet olaylarında hayvanlar da kadınları kontrol etmek, travmatize etmek ve korkutmak amacıyla kullanılmaktadır. Bir çok kadın kadın sığınma evleri hayvanları kabul etmedikleri ve eğer evden ayrılırlarsa hayvanların başına ne geleceğini bilemedikleri için evlerinden dışarı adım atmamaktadır. Hayvanları korumak için evde kalmaya devam eden kaç kadının ya da kaç hayvanın öldürüldüğünü hiç kimse bilmiyor.

YUMURTALAR

Acaba hiç kimse kafes tavuklarının-kuşların!- kalabalık kafeslerde kanatlarını açamadan rahatça uzanamadan, yumurtalarını gizli gizli yumurtalayamadan nasıl yaşadığını hayal edebiliyor mu?Gagalarının uçları yakılıp diğer tavuklara zarar vermeleri önlenen, yaşadıkları acı sebebiyle kendilerini gagalayarak öldürmeleri önlenen bu hayvanların ızdırabını hayal edebiliyor mu?Sebebi ne peki?Şirketler onların üreme sistemlerinden para kazanabilsin diye: yani yumurtalarından para kazanabilsin diye. Üremenin kontrolü hem türcülüğün hem de seksizmin temellerinden birisidir. Gerçekten de tavukların üreme organları sömürülebilsin diye özellikle baskı altına alınması gibi bir çok insan ataerkilliğin esas hedefinin kadınların üreme sistemlerini kontrol etmek olduğuna inanmaktadır.

SEKS TURİZMİ

Hiç kimse bundan söz etmeyi sevmiyor, ama gerçek aynen şöyle: Şu anda bir çok yoksul ülkede ve hatta ABD’de kadınlar ve çocuklar seks endüstrisi tarafından köle edilmiş durumdadır. Müşteriler- yani kendilerine hayır deme özgürlüğü bulunmayan kız çocuklara, erkek çocuklara ve kadınlara cinsel arzularını empoze eden erkekler-bazen sadece bunu yapabilmek için başka ülkelere giden erkeklerin neredeyse tamamı ABD’den ve diğer zengin ülkelerdendir.Kilit altında tutulup her gün tecavüze uğrayan bu kadınlar ve çocuklar inanılmaz fiziksel ve duygusal travmalar yaşamaktadırlar. Yumurta fabrikalarındaki tavuklar gibi bu insanların çoğu artık kendilerinden para kazanmak imkansız hale geldiğinde öldürülmektedir.

Hayvan özgürlüğünün en temel ilkelerinden birisi insanlar ve hayvanlar arasında ahlaki farklılık olmadığıdır. Eğer insanlara yapılmaması gereken bir şey söz konusuysa hayvanlara da yapılmamalıdır.Veya tam tersi.eğer hayvan özgürlüğü konusunda ciddiysek, o zaman bütün hayvanların, insanların özgürlüğü için çalışmak zorundayız.Eğer feminizm konusunda ciddiysek o zaman cinsiyetçilikten uzak durduğumuz gibi türcülükten de uzak durmalıyız. Başkaları baskı görürken hiç kimse özgür olamaz.Ve eğer beraber çalışırsak, farklı mücadelelerin birbiriyle olan bağlarını kavrayabilirsek o zaman bir gün hepimiz özgür olacağız demektir.

Çeviri:CemC

6  Ağustos İtalya
29-30 temmuz 2010 gecesi,Sprötze’de inşa edilmekte olan bir fabrika çiftliği kundaklandı .Tüm bina çöktü.Zararın 500.000 euro olduğu hesaplandı.Bu eylemin birçok sebebi vardı:

Yeni fabrika çiftliklerinin kurulmasıyla birlikte çevre büyük zarar görüyor.Hayvanlarn gübrelerinde bulunan amonyak toprağı kirletiyor.Ve bu da ormanları öldüren asit yağmurlarına neden olur.Su kirlenir ve bir daha kullanılamayacak şekilde zarar görür.İnsandışı hayvanların bakımında çok büyük miktarlarda yiyecek ve su harcanır.1 kg tavuk eti üretmek için yaklaşık 10 kg tohum ve/veya genetik yapısı değiştirilmiş soya ve 1.500 litreden daha fazla suya ihtiyaç vardır.Yağmur ormanları,soya ekimi için temizlenir.Böylece,CO2, İklim değişimini hızını arttırarak daha fazla yayılmaya başlar.Bununla birlikte,çok sayıda hayvan ve bitki türü de yokolur.Gerekli olan hayvan yiyeceğinin taşınması esnasında kamyonlar tarafından ortaya çıkarılan CO2 oranı çok daha fazladır.

İnsandışı hayvanlara birer araçmış gibi davranılıyor.Örneğin hayvanat bahçelerinde,sirklerde,evlerde tutuluyorlar,kürk,deri,et,yumurta olarak tüketiliyorlar yada deneylerde kullanılıyorlar.Tüm ihtiyaçları,hisleri,istekleri görmezden geliniyor.Kendi hayatlarını yaşayabilme ve kendi yaşamlarını üstlenme özgürlüklerinden yoksun bırakılıyorlar.Bu eylem,daha önce konuyla ilgili yapılan tartışmalar ve argümanların sonucsuz kalması neticesinde,doğrudan hayat kurtarmaya yönelik olarak yapıldı.Mal sahiplerini sıkıntıya oluşturacak şekilde finansal kayba uğrattığımızın ve onlar üzerinde piskolojik baskı oluşturduğumuzun farkındayız.Fakat tüm bunlar,tavukların acı cekmeleri gerçeğiyle kıyaslanamaz.Fabrika çiftliğini yeniden inşa etme girişimlerine ve harcamalar üzerinden kar yapma durumlarına son verilecek!!İnsandışı hayvanlar,insanların egemenliğine maruz kaldığı sürece,tüm sömürü girişimleri,bu tarz eylemlerin hedefi olacaktır.Bu eylem,hayvan sömürüsüne karşı doğrudan karşı koyulabileceğini gösteriyor.Günümüzdeki insandışı hayvanların durumuyla Nazizim kurbanlarının durumlarının kıyaslanmasını kabul etmiyoruz.Baskıların nedenleriyle etkileri karışık ve aynı zamanda biçok bakımdan farklılık gösteriyor.Bunlar karşılıklı savaş olarak değerlendirilmemeli.Hepsine karşı mücadele verilmeli.

Herkesi,zulüm altında olan bütün türlerin özgürlüğü için savaşmaya davet ediyoruz.Zulme karşı verilen savaş, türcülük, kapitalizm, ırkçılık, cinsiyetçilik, yahudi düşmanlığına karşı verilen savaşın bir parçasıdır.

Bütün hayvanlara özgürlük!

Çeviri: Melis