İlk kez şempanzeleri yasal kişilik sayarak bir New York yargıcı, Stony Brook Üniversitesi’ndeki 2 şempanzenin  bir gününü mahkemede geçirmesi yönünde karar verdi. Tarihte  ilk kez görülen bu kararla bir hayvanın habeas corpus emrine tabii olduğuna karar verilmiş oldu (Habeas corpus, gelenek hukukunda, bir mahkeme ya da yargıçça çıkarılan ve gönderildiği kişi ya da kurumdan gözaltında tuttuğu kişiyi belirli bir amaçla mahkeme önünde hazır bulundurmasını isteyen yazılı ve yargısal emir. Geçmişte olduğu gibi bugün de çok değişik alanlarda başvurulan yargısal emrin en önemli türü, birey özgürlüğünü çiğneyici işlemleri gidermek için bir tutuklamanın yasallığını yargıç kararına bağlayan habeas corpus ‘tur.) Alınan hüküm üniversitenin şempanzeleri serbest bırakmasına  ve diğer yargıçların da deneylerde kullanılan diğer hayvanların salınması yönünde karar vermesine sebep olabilir.

NhRP (Hayvan Hakları Projesi) adlı hayvan hakları grubu yöneticisi Natali Prosin “ Bu, amaçladığımız şeye doğru atılmış büyük bir adım: yani şempanzelerin ve bilişsel olarak kompleks diğer hayvanların bedensel özgürlüğü hakkına” diyor. “Artık ayağımızı kapı eşiğine koyduk. Bundan sonra ne olursa olsun, bu kapı bir daha tamamen asla kapanamaz.”

Malibu, California’daki Pepperdine Üniversitesi’nde hukuk profesörü  olup aynı zamanda hayvanlara kişilik hakları tanınmasına karşı olmasıyla bilinen Richard Cupp alınan karar hakkında çok fazla heyecana kapılmamak gerektiğini düşünüyor:  “Yargıç, yasal kişilik iddiası hakkında bir karara varmak için daha fazla bilgi edinmek istiyor olabilir, ve sırf bu amaçla her iki tarafı daha iyi anlamak için bir duruşma talep etmiş olabilir. Yargıç, eğer diğer tarafın argümanlarını duymadan şempanzelerin yasal kişilikleri hakkında anlamlı bir sonuca ulaştıysa, bu çok şaşırtıcı olur”.

Dava, 2013 yılında NhRP tarafından açılan bir dizi dava ile başladı. Grup, 4 New York şempanzesinin-Stony Brook’taki Hercules ve Leo ile özel bir mülkiyetteki iki diğer şempanzenin- esaret altında tutulamayacak şekilde hem bilişsel hem de duygusal olarak kompleks canlılar olduğu ve bu sebeple tanınan bir şempanze barınağına gönderilmeleri gerektiğini iddia ediyordu. NhRP, üç alt mahkemeden şempanzeler hakkında habeas corpus beyanı çıkarmasını talep etti. Bu beyanı vererek yargıçlar açık açık şempanzelerin yasal kişilik sahibi canlılar olduğunu kabul etmiş olacaklardı- ve bu da bu hayvanların özgürlüğü yolundaki ilk adım olacaktı.

Yargıçlar üç davayı da art arda lağvetti, ama NhRP o zamandan beri tekrar tekrar dava açıyor. Bugün alınan karar, grubun ilk büyük zaferi. Bugünkü mahkemede New York Anayasa Mahkemesi Yargıcı Barbara Jaffe, Stony Brook Üniversitesi’nden bir temsilcinin 6 Mayıs’ta mahkemede hazır bulunması, NhRP’nin Hercules ve Leo’nun “ yasalara aykırı olarak göz altında tutulduğu” ve derhal Florida’daki bir şempanze barınağına gönderilmesi gerektiğine dair  iddialarına bu temsilcinin cevap vermesi yönünde karar verdi. İki şempanze de  insan bipedalizminin evrimini anlamak amacıyla deneylerde kullanıldı bugüne dek (Stony Brook Üniversitesi yorum yapılmasına yönelik taleplere cevap vermedi).

NhRP’den Prosin davayı kaybetseler bile  habeas corpus beyanını diğer yargı alanlarındaki yargıçları etkilemek için kullanacaklarını söylüyor: “Bu beyan hayvanların bir meta olmadığı şeklindeki argümanımızı güçlendiriyor”. Grup yılın sonuna dek bir dava daha açmayı plânlıyor- bu sefer söz konusu bir fil- ayrıca ülkenin her yerinde deneylerde kullanılan hayvanlar dahil diğer hayvanları da yasal mücadeleye katmaya karar vermiş durumdalar: “Bir mahkemede fillerin, balinaların, büyük kuyruksuz maymunların ve yunusların otonom canlılar olduğu ve  bedenlerinin özgür olması hakkını hak ettiklerini kanıtlayacak bilimsel kanıtlara sahibiz” diyor Prosin.

http://news.sciencemag.org/plants-animals/2015/04/judge-s-ruling-grants-legal-right-research-chimps